Uniwersalna szczepionka przeciwko grypie serwowana przez wirusa H1N1

Infekcja wirusowa H1N1 ma pozwalać na syntezowanie antyciał skutecznych przeciwko dużej liczbie szczepów grypowych. Opracowanie uniwersalnej szczepionki ma być więc możliwe, według autorów artykułu naukowego, który ukazał się niedawno. Epidemia grypy A (H1N1) z 2009 roku miała nie tylko negatywne strony.

Po zamówieniu, jak się w końcu okazało, praktycznie niepotrzebnym, 90 000 000 dawek szczepionki mającej chronić Francuzów przed tym niebezpiecznym szczepem grypowym, wirus, który pozostał w dalszym ciągu z nami, może pozwolić na opracowanie zupełnie nowej szczepionki, która tym razem ma być skuteczna przeciwko wszystkim szczepom wirusa grypy.

Szczepionkę tę możemy więc określić jako uniwersalną, co pozwoli uniknąć opracowywania kolejnych nowych szczepionek każdego roku. Ale nie jest to postęp na stałe, ponieważ wirus grypy nie jest stabilny. Posiada on ogromną zdolność do mutowania oraz do rekombinowania się z innym szczepami, do tego stopnia, że każdego sezonu antyciała aktywowane przez szczepionkę stają się nieskuteczne.

Antyciała, które mają tę właściwość, iż są specyficzne dla danego wirusa, nie rozpoznają już hemaglutyniny albo neuraminidazy, dwóch protein z powierzchni wirusa, które się zmieniły.

Badacze amerykańscy z Emory University School of Medicine oraz z Uniwersytetu w Chicago, zaczęli swoje prace, zanim w ogóle zaistniała szczepionka przeciwko grypie H1N1 z 2009 roku, spodziewając się znaleźć środek pozwalający walczyć z pandemią. Dla celów swojego badania naukowcy zrekrutowali dziewięć osób, które wyzdrowiały z grypy A(H1N1), aby przestudiować ich przeciwciała, i ewentualnie użyć ich do leczenia osób bardzo poważnie dokniętych tą chorobą.

Specyficzne antyciała grypy

Pośród ogromnej liczby limfocytów B (białe płytki krwi odpowiedzialne za sekrecję antyciał), odnalezionych we krwi pacjentów, niektóre udało się zidentyfikować jako syntezujące specyficznie przeciwciała rozpoznające wirusa grypy. Geny kodujące te antyciała zostały wprowadzone ponownie do nowych komórek, aby syntezowały dowolną liczbę tych protein, dzięki hodowli komórkowej in vitro.

Przeciwciała (86 w sumie), zostały następnie przetestowane w celu sprawdzenia ich reakcji w obliczu innych szczepów grypowych. Pięć spośród nich mogły rozpoznać zarazem wirusy H1N1 sezonowe z ostatniego dziesięciolecia, słynny szczep grypy hiszpańskiej z 1918 roku, a także szczep grypy ptasiej H5N1, zdolne więc do reakcji krzyżowych.

Te szczególne antyciała, bardzo rzadko stwierdzane u pacjentów zarażonych innymi szczepami grypowymi, wywodziły się z aktywacji systemu immunitarnego przez dwa następujące po sobie szczepy. Pierwszy pobudził produkcję specyficznych antyciał, drugi przetasował geny antyciał w przebiegu drugiej infekcji.

Hemaglutynina i nowa szczepionka

Rezultaty te prowadzą Patricka Wilsona, jednego z autorów tych prac, do stwierdzenia, że podczas gdy grypa zmienia się z roku na rok, to kilka centralnych elementów zostaje zachowanych przez blisko sto lat. Chodzi tutaj o pewien fragment hemaglutyniny, proteiny z powierzchni wirusa, który pozwala mu wejść do zaatakowanych komórek i który jest mniej podatny na mutacje niż najbardziej powierzchniowe fragmenty proteiny.

Aby sprawdzić skuteczność ochrony zapewnianej przez przeciwciała, naukowcy wprowadzili trzy z tych pięciu antyciał do organizmów myszy. Dwa z nich chronią skutecznie te gryzonie przeciwko trzem szczepom grypowym, nawet w obliczu takiej dawki wirusa, o której wiemy, że jest śmiertelna.

W podsumowaniu, autorzy artykułu, który ukazał się w Journal of Experimental Medicine, piszą, iż z dobrym immunogenem, prawdopodobnie pochodzącym ze szczepu H1N1, opracowanie uniwersalnej szczepionki przeciwko grypie może być możliwe. Przypomnijmy jednakże, że poprzednie prace doprowadziły do takich samych konkluzji (badania nad proteiną M2 wirusa), a jednak żadnej cudownej szczepionki nie ma w dalszym ciągu na rynku. Może więc nie doceniamy zdolności wirusa grypy do mutowania?