Capoeira – zasady i zalety sztuki walki w tańcu

Od zarania dziejów sztuki walki były sposobem doskonalenia siebie i swojego ciała - najczęściej w celu wygrania potencjalnej konfrontacji z realnie istniejącym wrogiem. Współcześnie, wobec dynamicznego rozwoju instytucji zapewniających nam bezpieczeństwo, wydawałoby się, że walka wręcz straciła na wartości, a mimo to znaczna liczba osób wciąż praktykuje przeróżne jej formy.

Jedną z mniej znanych i jednocześnie najpiękniejszych sztuk walki jest Capoeira - zrodzona w Brazylii sztuka walki ukrytej w tańcu. Jest ona pełna sprzeczności i łączy przeciwieństwa - z jednej strony delikatność, lekkość, z drugiej - spryt i niezłomną siłę. Jej uprawianie niesie ze sobą wiele korzyści, zarówno dla ciała, jak i psychiki.

Historia Capoeiry

Powstanie Capoeiry

Niestety nie istnieją dokładne źródła historyczne mówiące o początkach Capoeiry, wiadomo jednak, że stworzyli ją na przełomie XVIII i XIX wieku afrykańscy niewolnicy pracujący na brazylijskich plantacjach trzciny cukrowej. Najprawdopodobniej Capoeira narodziła się w osadach (quilombos), zakładanych przez zbiegłych niewolników, którzy broniąc się przed atakami plantatorów, wykreowali swój własny sposób walki. Korzystali oni ze znanych sobie elementów innych sztuk, takich jak boks, taekwondo czy karate. Zręczne ukrywanie ciosów i uników w płynnych tanecznych ruchach tańców ludowych umożliwiło im nie tylko doskonalenie techniki, ale również przekazywanie jej innym niewolnikom. Capoeira służyła także podtrzymaniu tożsamości narodowej czarnoskórych niewolników poprzez zawarte w niej elementy tańca i muzyki pochodzące z ich ojczystej Afryki.

Capoeira po wyzwoleniu

Niewolnictwo zostało zniesione w 1888 r., zaś osoby wyzwolone spod jego jarzma zostały zapomniane z czasem, a wraz z nimi towarzysząca im w niewoli Capoeira. Sama nazwa sztuki walki budziła niezbyt pozytywne skojarzenia, ponieważ w wolnym tłumaczeniu oznacza ona rzezimieszka lub rozbójnika. I tak przez lata Capoeira kojarzona była głównie z gangsterskim półświatkiem byłych niewolników.

Świetność przywrócił jej dopiero Manuel Reis Machado (Mestre Bimba) - twórca współczesnej wersji Capoeiry, który w pierwszej połowie XX wieku dokonał rewizji jej ówczesnego kształtu, zmodernizował techniki nie tylko samej sztuki (uczynił ją bardziej bojową), ale również metody jej nauczania, wprowadzając kształcenie ciągłe, które w dłuższej perspektywie pozwoliło nieustannie doskonalić techniki Capoeiry.

Capoeira w Polsce

W Polsce Capoeira pojawiła się dopiero w 1994 roku, jej prekursorem był Adam Faby. Początkowo zajęcia odbywały się jedynie w Dąbrowie Górniczej, aż do roku 1998, kiedy zorganizowane zostały pierwsze warsztaty z udziałem brazylijskich mistrzów Capoeiry. Wtedy właśnie zawiązała się pierwsza oficjalna grupa Capoeiry w Polsce. Obecnie w naszym kraju funkcjonuje kilkadziesiąt takich stowarzyszeń, ponadto większość szkół specjalizujących się w kursach tańca lub sztuk walki oferuje również zajęcia Capoeiry, prowadzone są także warsztaty dla najmłodszych.

Charakterystyka Capoeiry

Czym właściwie jest Capoeira? Jest to brazylijska sztuka walki, której istotą jest taneczna płynność ruchów sprawiająca, że ataki są nieprzewidywalne. Zawiera w sobie elementy akrobatyki i tańca, a poprzez swój unikalny, pełen harmonii charakter wprowadza do walki pierwiastki rytmu i muzyki.

Filozofia walki w tańcu

Podstawowym elementem pojedynku jest roda - czyli rytualne koło, w którym odbywa się Capoeira. Uczestnicy treningu ustawiają się w okrąg i to właśnie w nim odbywa się walka zawodników (capoeiristas). Podczas gdy toczony jest pojedynek, osoby stojące w kręgu śpiewem, klaskaniem i wybijaniem rytmu tworzą muzykę, która zagrzewa capoeiristas do walki i pomaga im się skoncentrować.

Podstawowe założenie Capoeiry stanowi stwierdzenie, że spryt powinien dominować nad siłą, a strategia jest ważniejsza od zadawania ciosów. Walka skupia się więc głównie na wytrąceniu przeciwnika z równowagi i unikaniu bezpośredniego kontaktu fizycznego.

Współczesna Capoeira jest również wierna swoim pierwotnym ideałom dotyczącym szacunku i równości wszystkich istot ludzkich, zgodnie z którymi nie istnieją żadne granice, czy może raczej ograniczenia, związane z kolorem skóry, płcią, czy wiekiem.

Techniki Capoeiry

Przez wiele lat swojego istnienia Capoeira nieustannie się zmieniała, przez co współcześnie możemy wyróżnić kilka technik tej sztuki walki.

Capoeira Carioca - pierwsza sformalizowana technika Capoeiry. Nie używano do niej muzyki, a głównymi jej założeniami były brutalność i skuteczność. Tej techniki używano głównie po zniesieniu niewolnictwa i w środowiskach czarnoskórych gangów, zanikła bezpowrotnie na początku XX wieku z powodu małej popularności, a co za tym idzie - braku kontynuatorów nurtu.

Capoeira Regional - technika stworzona przez Manuela Reisa Machado, charakteryzuje się szybkością i niezwykłą dynamiką. Zgodnie z zasadą, którą kierował się Mestre Bimba przy modernizacji pierwotnej wersji Capoeiry, jest to technika praktyczna, do zastosowania w walce.

Capoeira Angola - technika będąca niejako odpowiedzią na Capoeira Regional, mająca na celu przywrócenie Capoeirze jej pierwotnych, tradycyjnych elementów. Nastawiona głównie na taniec, grę i współpracę.

Capoeira Contemporanea (lub Capoeira Moderna) - najbardziej współczesny ze stylów Capoeiry, czerpiący zarówno z techniki Regional jak i Angola oraz wykorzystujący różnorodne sposoby trenowania.

Trening

W Capoeirze trening składa się z trzech głównych elementów:

1. Rozgrzewka - składająca się zwykle z prostych ćwiczeń i mająca na celu ogólne pobudzenie mięśni i stawów.
2. Trening właściwy, podczas którego poznaje się techniki Capoeiry i uczy się je wykorzystywać. Duży nacisk kładziony jest na indywidualne tempo ćwiczeń, związane głównie ze stopniem zaawansowania i fizycznymi możliwościami osoby ćwiczącej.
3. Roda - najważniejszy element treningu polegający na praktycznym wykonywaniu technik. W trakcie tego etapu prezentowane są wszystkie aspekty charakterystyczne dla stylu walki Capoeiry.

Muzyka

Muzyka jest jednym z najistotniejszych elementów treningu Capoeiry - nadaje tempo pojedynkom i określa ich formę.

Uczestnicząc w zajęciach uczymy się również grać na ciekawych instrumentach, takich jak bęben, tamburyno czy egzotycznie brzmiące berimbau - afrykański jednostrunowy instrument charakterystyczny właśnie dla Capoeiry.

Efekty praktykowania Capoeiry

Praktykowanie Capoeiry może przynieść wiele korzyści. Nie tylko pozwala nam przyjemnie spędzić czas, poznać nowych ludzi i zasmakować odrobiny egzotycznych klimatów. Ta taneczna sztuka walki ma więcej zalet niż mogłoby się wydawać.

Korzyści dla psychiki

Sztuki walki nie tylko rozwijają ogólną sprawność fizyczną, ale również pomagają odnaleźć harmonię, uczą samodyscypliny, a także kształtują wartości moralne i etyczne.

Nie można również zapomnieć o walorach estetycznych zarówno tańca, jak i samej Capoeiry. Płynne, rytmiczne ruchy uspokajają, obniżają poziom stresu i pozwalają się zrelaksować. Osoby trenujące Capoeirę w trakcie ćwiczeń znacznie rozwijają też wyczucie rytmu oraz grację w poruszaniu się. Nie można nie wspomnieć o dobroczynnym wpływie tańca (i aktywności fizycznej w ogóle) na naszą psychikę - podczas ćwiczeń wydzielane są endorfiny, czyli hormony szczęścia.

Korzyści dla zdrowia

Istotnym elementem Capoeiry jako sztuki jest taniec. Jak powszechnie wiadomo, jest to jedna z tych dyscyplin sportu, które nie tylko mają pozytywny wpływ na nasze zdrowie, ale również są przyjemne. Capoeira jako sztuka walki uelastycznia ciało, pozwala znacznie rozwinąć zręczność i kondycję - już po kilku miesiącach ćwiczeń widać znaczny wzrost siły i prawidłowej kontroli oddechu, zwiększa się również ruchomość stawów, co z kolei pozwala na szybszą redukcję tkanki tłuszczowej. Ponadto podczas treningów pracują wszystkie mięśnie ciała, więc ich rzeźba jest rozwijana równomiernie.

Do korzyści płynących z uprawiania Capoeiry należą między innymi: profilaktyka chorób serca, obniżenie poziomu cholesterolu oraz redukcja wagi i, oczywiście, poprawa ogólnej kondycji fizycznej. Dodatkowo podczas ćwiczeń zdolność koordynacji ruchowej i koncentracji ulega znacznej poprawie.

Autor: Małgorzata Nowak