Najczęstsze urazy sportowe – poradnik nie tylko dla sportowców

Uprawianie sportu ma niewątpliwie wiele atutów – wpływa na wzmocnienie wydolności i kondycji organizmu, poprawienie siły i zręczności, lepsze dotlenienie i samopoczucie. Ale sport to również ryzyko doznania kontuzji, na które szczególnie narażeni są amatorzy, zwłaszcza w początkowej fazie treningów.

Rozpoczynając przygodę ze sportem musimy być świadomi niebezpieczeństwa nabawienia się kontuzji oraz ich konsekwencji. Przyłóżmy, zatem należytą uwagę do profilaktyki i odpowiedniej ochrony naszego układu kostno-mięśniowego – ostrzega doktor Przemysław Kołakowski, ortopeda i kierownik medyczny Szpitala Centrum ENEL-MED w Warszawie.

Amatorzy, w przeciwieństwie do zawodowych sportowców, nie zawsze mają dostęp do fachowej wiedzy profesjonalnych trenerów czy programów odnowy biologicznej. Stąd też, w równym, jeśli nie większym stopniu, narażeni są na różnego rodzaju kontuzje i urazy. Często wynikają one z rozpoczynania obciążających ćwiczeń bez właściwej rozgrzewki, intensywności aktywności sportowych niedopasowanych do możliwości organizmu czy nieodpowiednio dobranego sprzętu sportowego.

Najczęstsze urazy i ich przyczyny

Typowe problemy pojawiające się u osób aktywnie spędzających czas, zarówno u amatorów, jak i zawodowców, można podzielić na dwie grupy:

1. „duże” – dochodzi do zadziałania znacznych sił, często skutkują widoczną kontuzją (np. stłuczenia, skręcenia, zwichnięcia),
2. „małe” – mikrourazy powstające na skutek nadmiernej eksploatacji, czyli powtarzających się przeciążeń (np. w trakcie treningów siłowych).

W początkowej fazie najczęstsze są przeciążenia i naciągnięcia, jednak musimy pamiętać, że w dalszej perspektywie obie grupy urazów prowadzą do powstania zmian zwyrodnieniowych.

Warto również wiedzieć, że powtarzające się ruchy obciążające stawy i mięśnie prowadzą do powstawania schorzeń takich jak: łokieć tenisisty czy golfisty, kolano skoczka lub też zwyrodnienie ścięgna Achillesa. Stoją za nimi właśnie zmiany zwyrodnieniowe będące konsekwencją uszkodzeń w obrębie ścięgien lub zmian chorobowych, związanych z miejscem przyczepu elementów ścięgnistych mięśni do kości. Dodatkowo, pierwszą z grup możemy podzielić na zapalenia ścięgien, które zazwyczaj pojawiają się w krótkim okresie od rozpoczęcia aktywności oraz zmiany zwyrodnieniowe ścięgien związane z długotrwale występującymi przeciążeniami powodującymi mikrourazy.

Zmiany, które pojawiają się przy mikrourazach obejmują cztery fazy, z których pierwsza wiąże się ze stanem zapalnym. Wielokrotne występowanie tej fazy prowadzi do dalszych zmian zwyrodnieniowych i związanych z nimi objawów. Tak więc pojawiające się nagle dolegliwości, powtarzając się, „pracują” na te dokuczające nam w późniejszym okresie – tłumaczy doktor  Kołakowski.

Niepokojące objawy

Do podstawowych objawów, z którymi powinniśmy udać się do lekarza, należą:

• ból występujący przy ruchu i nasilający się po wysiłku,
• ból przy palpacji, czyli obmacywaniu danej okolicy,
• ograniczenie ruchomości i osłabienie siły mięśniowej,
• obrzęk.

W związku z tym, że występują one również przy innych jednostkach chorobowych, niezwykle istotny jest prawidłowy wywiad lekarski oraz badanie wykonane przez doświadczonego ortopedę, w tym USG, zdjęcie rentgenowskie czy rezonans magnetyczny.

Metody leczenia

W przypadku większości schorzeń wymienionych powyżej leczenie zachowawcze, polegające na odciążeniu, schładzaniu w ostrej fazie, fizjoterapii i stosowaniu w pierwszym okresie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, jest wystarczające i w ok. 80% prowadzi do wyleczenia. Niestety, ten typ leczenia ma pewien mankament –  trwa zwykle bardzo długo.

Kolejną techniką stosowaną od wielu lat są zastrzyki sterydowe – znane szerzej jako „blokady”. Jednak od momentu, kiedy stwierdzono, że problem uszkodzeń w obrębie ścięgien nie ma charakteru zapalnego, lecz zwyrodnieniowy, wielu lekarzy jej nie zaleca. Niemniej istnieją publikacje, które wskazują na skuteczność tej terapii w leczeniu bólu, szczególnie w ostrej fazie choroby i niewielką skuteczność w stanach przewlekłych. Inne dostępne metody to ESWT, czyli terapia falą uderzeniową, różnego rodzaju zabiegi fizykoterapeutyczne, stosowanie ortez ortopedycznych czy leczenie operacyjne.

Małoinwazyjną i obecnie jedną z najczęściej stosowanych metod w Szpitalu Centrum ENEL-MED (specjalizującym się w ortopedii, neurochirurgii i chirurgii ręki) jest ostrzykiwanie czynnikami wzrostu. PRP (Platelet Rich Plasma) to koncentrat płytek krwi w niewielkiej objętości osocza uzyskiwany w ciągu kilkunastu minut poprzez odwirowanie własnej krwi, pobranej od pacjenta.

Tak przygotowane bogatopłytkowe osocze podaje się w bolesną okolicę, dla większej precyzji najczęściej pod kontrolą USG. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym, co pozwala na opuszczenie szpitala tuż po krótkiej obserwacji. W dalszej terapii stosuje się unieruchomienie i rehabilitację. Procedura ta jest godna polecenia ze względu na wysoką, prawie 90% skuteczność – tłumaczy ortopeda.

10 podstawowych zasad profilaktyki

1. Wyluzuj – nie przeciążaj, szczególnie przez długi okres czasu. Jeśli zaczniesz odczuwać ból w trakcie treningu – zatrzymaj się i odpocznij.
2. Miksuj – jeśli dane ćwiczenie powoduje przewlekłe dolegliwości bólowe – spróbuj czegoś innego (np. połącz bieganie z jazdą na rowerze lub pływaniem).
3. Popraw technikę – jej braki powodują wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia urazów. Rozpoczynając przygodę z daną dyscypliną rozważ kilka lekcji u profesjonalisty.
4. Rozciągaj – nie zapominaj o tym przed rozpoczęciem treningu – prawidłowa rozgrzewka zmniejsza ryzyko mikrourazów. Równie ważne jest rozciąganie po zakończeniu ćwiczeń!
5. Dostosuj – praca to miejsce, w którym stawy i mięśnie są narażone na wiele obciążeń. Jeśli to możliwe, zadbaj o ergonomię – prawidłowe krzesło i klawiaturę czy odpowiednio ustawiony monitor.
6. Wzmacniaj – zadbaj o siłę swych mięśni. Odpowiednio przygotowane grupy mięśniowe, które angażuje dana aktywność łatwiej znoszą czekające je przeciążenia.
7. Dozuj – zwiększaj aktywność stopniowo! Nadmierne forsowanie organizmu po dłuższej przerwie bez ćwiczeń naraża na kontuzje i prowadzi do zniechęcenia, a w końcu zaniechania aktywności.
8. Dobieraj – prawidłowo dobrane obuwie i sprzęt sportowy to podstawa – poszukaj wiarygodnych informacji lub skorzystaj z pomocy fachowca. Nie oznacza to konieczności nabywania najdroższych rzeczy dostępnych na rynku!
9. Szukaj – niewiedza nie stanowi usprawiedliwienia dla nieprzemyślanych działań. Warto sięgnąć po porady i wskazówki specjalistów, które pomogą zapobiegać niepotrzebnym urazom.
10. Nie ignoruj – ciało wysyła nam sygnały, jeśli odczuwasz dolegliwości bólowe – nie bagatelizuj ich! Wizyta u lekarza i odpowiednie badania pomogą ustalić źródło problemów i je wyeliminować.

Konsultacja medyczna:
Przemysław Kołakowski jest lekarzem ortopedą, specjalistą w dziedzinie ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Obecnie praktykę lekarską prowadzi w Szpitalu Centrum Medycznego ENEL-MED w Warszawie, gdzie pełni również funkcję kierownika medycznego.