Żeglarstwo – kojący sport i sposób na zdrowe życie

Transport wodny był znany ludzkości od czasów prehistorycznych, kiedy to człowiek pierwotny przemieszczał się po rzekach na połączonych pniach drzew. Przez tysiąclecia technika komunikacji wodnej ewoluowała wraz z rozwojem technologii i poszerzaniem się zasobu dostępnej wiedzy.

Początkowo ruch wodny miał znaczenie głównie ekonomiczne – połowy, przewóz towarów lub osób. Jednak wraz z rozwojem innych form transportu, żegluga straciła na znaczeniu. Około XVII wieku zaczęło wyodrębniać się żeglarstwo w takiej formie, jaką znamy dzisiaj.

Żeglarstwo – charakterystyka

Współcześnie żeglarstwo jest jedną z dyscyplin sportowych pełnych sprzeczności. Z jednej strony bowiem mówi się, że jest to sport bez ograniczeń, który mogą uprawiać wszyscy - idealny dla dzieci, nie stawiający ograniczeń osobom niepełnosprawnym. Mimo wszystko to także sport wyczynowy, wymagający sprawności fizycznej, koncentracji i koordynacji oraz specjalistycznej wiedzy.

Aby uprawiać jakikolwiek rodzaj żeglugi morskiej trzeba posiadać uprawnienia (tzw. patent). O podstawowy patent żeglarza morskiego, który umożliwia prowadzenie jachtów żaglowych po wodach śródlądowych oraz wewnętrznych wodach morskich można starać się już po ukończeniu 14-ego roku życia. Do kolejnych stopni w hierarchii należą Jachtowy Sternik Morski oraz Kapitan Jachtowy. Aby starać się o patenty na wymienione stopnie, należy być osobą pełnoletnią oraz mieć na koncie potwierdzony i pozytywnie zaopiniowany stażu żeglarskiego (w przypadku Sternika jest to 200 godzin, w przypadku Kapitana 1200, w tym 400 godzin rejsu samodzielnego).

Można wyróżnić kilka klasyfikacji żeglarstwa:

• ze względu na rodzaj akwenu – śródlądowe i morskie; żegluga śródlądowa odbywa się zwykle na niewielkich jednostkach (jachtach) po rzekach lub jeziorach, natomiast morska – na otwartej przestrzeni morza, ograniczonej w zależności od posiadanych uprawnień;
• ze względu na cel – sportowe i turystyczne; żeglarstwo sportowe obejmuje zarówno wyścigi regatowe, jak i oparte na sprawności i wytrzymałości samotne rejsy (w tym przypadku istotny jest czas trwania rejsu lub przepłynięta odległość). Natomiast żeglarstwo turystyczne ma na celu głównie aktywny wypoczynek, nie posiada ono rywalizacyjnego charakteru i odbywa się najczęściej w grupie osób;
• ze względu na miejsce, w jakim się odbywa – wodne, lodowe i lądowe; najpopularniejsze jest oczywiście żeglarstwo odbywające się na wodzie, inną jego formą jest ślizganie tzw. bojerów po zamarzniętej tafli zbiorników wodnych (pierwotnie służące do transportu ludzi lub towarów). Istnieje także żeglarstwo lądowe, polegające na ściganiu się w żaglowych łódkach na kołach (tzw. żaglowozach);
• występuje również podział ze względu na sprzęt użyty do żeglugi; może to być łódź (jacht, żaglowiec), deska (surfing, windsurfing, kitesurfing), bojer (używany do żeglugi na lodzie) lub żaglowóz (wykorzystywany w żegludze lądowej).

Historia

Choć początki poruszania się człowieka po wodzie sięgają prehistorii, największy rozwój żeglugi nastąpił w starożytności, kiedy była ona ważnym elementem sił zbrojnych, ponieważ pozwalała przemieszczać się jednostkom na duże odległości w niezwykłym dla ówczesnych cywilizacji tempie. Powszechnie znana jest łacińska sentencja Pompejusza – navigare secesse est, vivere non est necesse („żeglowanie jest koniecznością, życie nią nie jest”). Zdanie wypowiedziane przez greckiego dowódcę co prawda w celach przyziemnych i praktycznych, lecz wyrwane z kontekstu oddaje współcześnie głębię żeglarstwa jako filozofii życia.

Początki żeglugi rekreacyjno-sportowej sięgają XVII wieku, kiedy to w Anglii zostały zorganizowane pierwsze regaty. Wówczas najszybsze statki budowane były na potrzeby transportu herbaty z Chin. Warunkiem zwycięstwa stanowiło jak najszybsze dostarczenie herbacianego ładunku do kraju macierzystego – zwycięski kapitan miał w zamian zyskać sławę i najlepsze ceny sprowadzonego towaru. W regatach brały udział dwie załogi, które przybyły do portu docelowego równocześnie. Od tego momentu zaczęto postrzegać żeglugę jako potencjale źródło rozrywki.

W 1718 roku w Rosji powstał pierwszy klub żeglarski, a w 1900 roku uznano ten sport oficjalnie za dyscyplinę olimpijską. W Polsce żeglarstwo zostało spopularyzowane przez drużyny harcerskie – początkowo w okresie międzywojennym, a także po zakończeniu II wojny światowej. W 1959 roku został powołany Polski Związek Żeglarski, który funkcjonuje do dziś.

Jachting

Jachting to określenie żeglarstwa mającego na celu głównie rekreację i turystykę. W Polsce jest dyscypliną bardzo popularną ze względu na dostępność dużych rzek (Wisła, Odra) oraz Wielkich Jezior Mazurskich, a także dostęp do Morza Bałtyckiego.

Sprzęt żeglarski

Oczywistym sprzętem potrzebnym do uprawiania żeglarstwa jest jacht. Ze względu na kosztowność, jachty najczęściej są czarterowane (wypożyczane). Do obowiązkowego wyposażenia jachtu należą:

• odbijacze - wykonane z tworzyw sztucznych lub płótna żaglowego przedmioty, które zawiesza się na burcie podczas postoju w celu ochrony zarówno jachtu, jak i nabrzeża. Odbijacze amortyzują uderzenia łodzi o brzeg, powodowane ruchami wodnymi;
• bosak - drewniany drąg zakończony tępym szpikulcem i hakiem, używany również w pożarnictwie, w żeglarstwie służący do przyciągania lub odpychania jachtu od brzegu;
• apteczka pierwszej pomocy.

Oprócz wyposażenia jachtu, istotne jest także posiadanie przez uczestników rejsu odpowiedniej odzieży - zwłaszcza wodoodpornej i termoaktywnej (trzeba być przygotowanym na warunki trudniejsze niż lądowe, ponieważ środowisko wodne powoduje szybsze wychładzanie się organizmu), środków chroniących przed słońcem (czapka, krem z filtrem – na jachcie często nie ma się gdzie przed nim ukryć), oraz odpowiednich butów – o płaskiej, gumowej podeszwie, która nie będzie się ślizgać. Dla członków załogi (najczęściej większości uczestników rejsu) istotne są także odpowiednie rękawice – chroniące ręce przed zranieniem w wyniku gwałtownych szarpnięć lin.

Zagrożenia

Należy pamiętać, że żeglarstwo, nawet uprawiane w celach rekreacyjnych, jest sportem wyczynowym, w którym wiele zależy od sił natury – pogody, wiatru, prądów morskich. Przygotowując się do rejsu, trzeba mieć na uwadze, że jachtu nie można opuścić w dowolnym momencie, wszystko czego potrzebujemy, musimy mieć przy sobie.

Głównymi zagrożeniami podczas rejsu są czynniki meteorologiczne – chłód, deszcz, duży wiatr, sztormy, a także silne promieniowanie słoneczne i wysoka temperatura połączone z brakiem możliwości zejścia na ląd. Należy zachować szczególną ostrożność zwłaszcza w przypadku żeglugi morskiej, ze względu na mniejszą przewidywalność prądów i wiatrów oraz ich większą gwałtowność.

Wobec powyższych niezwykle istotne jest zachowanie wszelkich zasad bezpieczeństwa podczas rejsu, posiadanie odpowiedniego sprzętu oraz pływanie jedynie z wykwalifikowaną załogą.

Wpływ żeglarstwa na zdrowie

Pomimo faktu, że żeglarstwo jest sportem niezwykle wymagającym, a nawet w pewnych okolicznościach niebezpiecznym, może być nie tylko niezwykle satysfakcjonujące, ale także pozytywnie wpływać na nasze zdrowie.

Relaks i ukojenie

Cisza, spokój i otoczenie pięknej przyrody pozwalają się głęboko odprężyć i zupełnie pozbyć się towarzyszącego nam na co dzień napięcia. Jak łatwo się domyślić, tak głęboki relaks pozytywnie wpływa na nasze zdrowie – reguluje ciśnienie krwi, obniża cholesterol, pozytywnie wpływając na pracę i zdrowie naszego serca, zmniejszając ryzyko zawału i innych chorób związanych z układem krwionośnym.

Wyciszenie i odprężenie wynikające ze spokojnej żeglugi nie jest bez znaczenia dla naszego zdrowia psychicznego – przynosi poczucie błogości i zgody ze światem, co znacząco poprawia kondycję psychiczną osób ze skłonnościami do wpadania w stany lękowe czy depresję.

Świeże powietrze

Ten rodzaj wypoczynku daje nam możliwość „przewietrzenia” zmęczonych miejskim powietrzem płuc. Dzięki prawidłowemu dotlenieniu organizmu lepiej się czujemy, nasz organizm lepiej funkcjonuje, a także poprawia się metabolizm.

Aktywny wypoczynek

Żeglarstwo jest również świetnym sposobem na aktywne spędzenie wolnego czasu, ponieważ poza wyciszeniem i relaksem oferuje nam również sporą dawkę aktywności fizycznej, niezbędnej do utrzymania kierunku, sterowania jachtem, przybijania do brzegu i odbijania od niego. Dzięki temu wspomaga redukcję tkanki tłuszczowej, obniża poziom cholesterolu i wpływa pozytywnie na funkcjonowanie całego organizmu.

Aktywny wypoczynek dla dzieci

Bez żadnych przeszkód w rejsach żeglarskich mogą uczestniczyć także najmłodsi, istotne jest jedynie, aby wdrożyć ich w podstawowe zasady bezpieczeństwa. Dzieci na jachcie nie tylko uczą się podstaw żeglugi, ale także poznają niezwykle atrakcyjny i zdrowy sposób spędzania wolnego czasu. Aktywność od najmłodszych lat znajduje odzwierciedlenie w ich dorosłym życiu w postaci braku nadwagi, odpowiedniego metabolizmu i niechęci do biernego wypoczynku. Co więcej, żeglowanie pozytywnie wpływa na wzrok dzieci, ponieważ wymaga nieustannego patrzenia w dal, co zapobiega powstawaniu wad wzroku.

Autor: Małgorzata Nowak