Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze należy obecnie do najbardziej rozpowszechnionych chorób na świecie i w wielu krajach jest najczęstszą - bezpośrednią lub pośrednią - przyczyną zgonów wśród dorosłej populacji ludzkiej. W świetle badań epidemiologicznych uważa się, że jest ono wraz z chorobą wieńcową przyczyną ponad połowy wszystkich zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia. W związku z powyższym istotną wagę przykłada się zarówno do zapobiegania, jak i skutecznego monitorowania i leczenia nadciśnienia tętniczego. Ciśnienie tętnicze człowieka nie jest wartością stałą, lecz ulega wahaniom w czasie poszczególnych faz czynności serca. Ulega też pewnym modyfikacjom pod wpływem wielu dodatkowych czynników wpływających na organizm człowieka z zewnątrz, stąd nazywanych czynnikami zewnętrznymi (np. ciśnienie atmosferyczne, temperatura otoczenia), oraz wielu czynników i mechanizmów regulacyjnych wewnątrzustrojowych (np. opór obwodowy naczyń, objętość krwi krążącej, lepkość, rozmaite czynniki nerwowe, humoralne).

Najwyższą swą wartość, określaną jako ciśnienie skurczowe, osiąga ciśnienie tętnicze podczas skurczów komór kiedy to krew zostaje przerzucona z komór do dużych tętnic przez aortę. Najniższą wartość, określaną jako ciśnienie rozkurczowe, osiąga ciśnienie tętnicze w okresie rozkurczu komór, kiedy to komory serca przejmują krew z przedsionków, a w tym czasie ujście tętnicze lewe, tj. między lewą komorą a aortą, jest zamknięte. Można by więc powiedzieć, że ciśnienie skurczowe jest warunkowane skurczem komór oraz wyrzutem krwi z serca do aorty i całego układu tętniczego obwodowego, a rozkurczowe ciśnienie tętnicze jest ciśnieniem panującym w układzie tętniczym w okresie rozkurczu komór, a więc ciśnieniem stałym, wyrażającym napór krwi na ściany tętnic. Różnicę między tętniczym ciśnieniem skurczowym i rozkurczowymi nazywamy aplitudą ciśnienia tętniczego lub ciśnieniem tętna.

Z punktu widzenia klinicznego wyróżniamy:

nadciśnienie tętnicze pierwotne, zwane inaczej samoistnym lub chorobą nadciśnieniową,
nadciśnienie tętnicze wtórne, będące objawem w przebiegu różnych chorób, zwane też nadciśnieniem objawowym.
Zobacz również:

Przyczyny

Tylko u około pięciu do dziesięciu na sto osób można na podstawie badań i testów laboratoryjnych ustalić przyczynę podwyższonego ciśnienia krwi. Najczęściej są nimi choroby nerek, gruczołów wewnątrzwydzielniczych lub serca. W języku lekarskim ten typ nadciśnienia jest określany jako nadciśnienie wtórne.

Na ogół nieuwzględnianą przyczyną podwyższonego ciśnienia jest uboczne działanie leków zawierających substancję fenylpropanolaminę (= DL-norefedrynę). Jest ona składnikiem licznych osiągalnych bez recepty leków hamujących apetyt i stosowanych także przeciw katarowi. Szczególnie zagrożone są osoby, które zażywają te leki łącznie z kofeiną lub z zawierającymi kofeinę środkami orzeźwiającymi. Dolne ciśnienie krwi (ciśnienie rozkurczowe) może przez to wzrosnąć u zdrowych osób do 105 mm Hg i wyżej. U dziewięćdziesięciu do dziewięćdziesięciu pięciu na sto osób nie wiadomo dlaczego ciśnienie krwi jest podwyższone. Specjaliści mówią w tym przypadku o samoistnym bądź pierwotnym nadciśnieniu. Lekarze uznający wzajemne oddziaływanie procesów somatycznych wiedzą, że ciśnienie krwi może wzrosnąć także wówczas, kiedy ludzie nie potrafią zachować równowagi pomiędzy napięciem a odprężeniem Inną prawdopodobną możliwością patogenetyczną jest nadczynność rdzenia nadnerczy.

Ryzyko zachorowania

Wraz z wiekiem zwiększa się ryzyko wzrostu ciśnienia krwi. Do trzydziestego piątego roku życia jest nim dotknięty prawie co dziesiąty człowiek, od sześćdziesiątego piątego około jeden na czterech. Według normy przyjętej przez Światową Organizację Zdrowia w Polsce co czwarty mieszkaniec ma nadciśnienie i co czwarty ciśnienie graniczne. Tylko połowa z nich o tym wie. Spośród nich tylko połowa będzie leczona, a spośród leczonych tylko potowa otrzyma dostateczne leczenie. Lekarze określają ten fakt jako "prawo połowy". Oznacza to, że tylko co ósmy człowiek z nadciśnieniem będzie tak leczony, że wysokość jego ciśnienia osiągnie znowu prawidłowy zakres. W różnych badaniach stwierdzono, że cały szereg czynników zwiększa ryzyko powstania pierwotnego nadciśnienia krwi.