Żółtaczka

Żółtaczka to potoczne określenie wirusowego zapalenia wątroby (WZW), czyli choroby zakaźnej, której jednym z objawów jest nienaturalne zażółcenie skóry, błon śluzowych i gałek ocznych spowodowane wzrostem stężenia bilirubiny we krwi i tkankach. Co ciekawe, wspomniane objawy występują tylko u części osób chorych na wirusowe zapalenie wątroby, przy czym w niektórych typach WZW żółtaczka (objaw) nie występuje lub występuje bardzo sporadycznie.

Przyczyny wirusowego zapalenia wątroby

Najczęstszą przyczyną wirusowego zapalenia wątroby jest zarażenie się jednym z wirusów hepatotropowych. Przyczyny zarażenia się WZW mogą różnić się w zależności od rodzaju wirusa, z którym mamy do czynienia.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A

Wirusowe zapalenie wątroby typu A wywoływane przez wirusa HAV, który rozprzestrzenia się przez zetknięcie z wydzielinami zarażonej osoby lub za pośrednictwem zakażonych produktów, np. jedzenia lub napojów. Okres wylęgania się wirusa to około 28 dni. Zwiększony wskaźnik zachorowań na ten typ WZW występuje m. in. wśród narkomanów, ludzi często wyjeżdżających za granicę oraz pracowników szpitali, którzy mogą mieć kontakt z wydzielinami pacjentów.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B

Wirusowe zapalenie wątroby typu B wywoływane przez wirusa HBV, który jest przenoszony głównie przez zetknięcie z krwią osoby zarażonej oraz innymi wydzielinami, jak np. nasieniem, wydzieliną z pochwy lub wysiękami z ran. Wśród form przenoszenia wirusa HBV można wymienić: kontakty seksualne z nosicielami wirusa, transfuzje krwi, zabiegi dentystyczne, zabiegi kosmetyczne lub fryzjerskie.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C

Wirusowe zapalenie wątroby typu C wywoływane przez wirusa HCV, który przenosi się głównie przez kontakt z krwią nosiciela. Drogi zarażenia w znacznym stopniu pokrywają się z formami przenoszenia wirusa HBV.  Wirus może rozprzestrzeniać się poprzez pobieranie i transfuzję krwi, operacje i zabiegi medyczne, wykonywanie tatuażu, zabiegi stomatologiczne lub używanie zanieczyszczonej igły.

Wirusowe zapalenie wątroby typu D

Wirusowe zapalenie wątroby typu D wywoływane przez wirusa HDV, który może rozwijać się jedynie w organizmach osób zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu B. Wirus HDV rozprzestrzenia poprzez kontakt z krwią i wydzielinami, a także poprzez zanieczyszczone strzykawki oraz narzędzia medyczne.

Wirusowe zapalenie wątroby typu E

Wirusowe zapalenie wątroby typu E wywoływane przez wirusa HEV, który jest przenoszony drogą fekalno-oralną. Ten typ wirusa występuje głównie w Afryce i Azji, jednakże może być przenoszony do innych regionów przez osoby, które często podróżują do wymienionych części świata.

Wymienione wyżej hepatotropowe wirusy zapalenia wątroby nie są jedynymi, które mogą wywołać WZW. Do pozostałych wirusów mogących skutkować pojawieniem się tej choroby zaliczamy: wirusy grypy, wirus Epsteina-Barr, cytomegalowirus, wirus opryszczki pospolitej, wirus ospy wietrznej, wirus żółtej febry, a także wirusy świnki i różyczki.

Objawy wirusowego zapalenia wątroby

W wielu przypadkach wirusowe zapalenie wątroby przez długi czas nie wywołuje zauważalnych symptomów, dotyczy to szczególnie WZW typu C, które może pozostać asymptomatyczne przez wiele lat. W zależności od typu wirusa ryzyko wystąpienia konkretnego objawu może być różne.

Jednym z objawów wirusowego zapalenia wątroby jest żółtaczka, czyli nienaturalne zażółcenie skóry, błon śluzowych i gałek ocznych spowodowane wzrostem stężenia bilirubiny we krwi i tkankach. Żółtaczce może towarzyszyć zmiana barwy moczu lub stolca.

Do grupy objawów WZW należą również: podwyższona temperatura ciała, , bóle mięśniowe, zmniejszenie apetytu, nudności i wymioty, a także ogólne osłabienie. WZW może również powodować powiększenie tkanki wątrobowej, co skutkuje bólem odczuwalnym po prawej stronie jamy brzusznej.

Oprócz tego należy podkreślić, że pełne spektrum objawów występuje u niewielkiej części pacjentów, co sprawia, że symptomy WZW mogą błędnie sugerować obecność innych problemów zdrowotnych, np. chorób układu pokarmowego albo grypy

Metody leczenia żółtaczki

Sposób leczenia jest zróżnicowany w zależności od typu wirusowego zapalenia wątroby oraz przebiegu tej choroby – ostrego lub przewlekłego. Bardzo ważna w tym kontekście jest dokładna diagnoza, która pozwoli na stwierdzenie lub wykluczenie zarażenia którymś z wirusów wywołujących wirusowe zapalenie wątroby, a także ustalić z jakim typem WZW mamy do czynienia.

Osoba podejrzewająca u siebie obecność WZW powinna jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który przeprowadzi dokładny wywiad z pacjentem, wykona podstawowe badania oraz zleci laboratoryjne badania krwi, których wyniki mogą potwierdzić obecność wirusa lub przeciwciał stanowiących odpowiedź organizmu na zarażenie wirusem.

W niektórych typach żółtaczki terapia skupia się głównie na walce z objawami (WZW typu A oraz E). W przypadku przewlekłych form WZW typu B i C konieczne jest leczenie z wykorzystaniem leków przeciwwirusowych, np. interferonu lub rybawiryny.

Zapobieganie WZW

Podstawą profilaktyki WZW typów A i B są szczepienia ochronne, które pomogą uniknąć przykrych skutków zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby. Korzystanie ze szczepionek jest szczególnie zalecane osobom z grup podwyższonego ryzyka, np. pracownikom służby zdrowia oraz ludziom często podróżującym do obszarów o wysokiej zachorowalności na WZW.

Niezwykle istotnym elementem przy zapobieganiu WZW jest również utrzymanie higieny osobistej, gdyż część wirusów wywołujących zapalenie wątroby jest bardzo wrażliwa na środki dezynfekujące. Należy pamiętać o regularnym myciu rąk przed spożywaniem posiłków oraz w trakcie ich przygotowania, a także o unikaniu pożywienia i napojów pochodzących z nieznanych źródeł.

W celu ograniczenia ryzyka zarażenia nie należy również korzystać z przyborów higienicznych używanych przez inne osoby. Warto również zwracać uwagę na warunki panujące w gabinetach stomatologicznych, salonach fryzjerskich i kosmetycznych oraz studiach tatuażu.

Rozwiązłość seksualna i częste zmiany partnerów również sprzyjają zarażeniom i podniesieniu ryzyka zachorowań na WZW. Warto więc ograniczyć liczbę partnerów, unikając w ten sposób przypadkowych zbliżeń, a także stosować prezerwatywy.

Podsumowanie

Należy podkreślić, że wirusowe zapalenie wątroby typu B i C w przewlekłej formie mogą doprowadzić do groźnych powikłań, np. marskości wątroby lub raka wątroby. Bardzo niepokojącą  informacją jest również fakt, że większość chorych na WZW typu B i C to nieświadomi nosiciele. Na szczęście, dzięki programom szczepień profilaktycznych, w wielu regionach świata w ostatnich latach nastąpił zauważalny spadek zarażeń wirusami typu A i B.

Autor: Stanisław Skorcz