Próchnica zębów

Zęby służą nam przez większość życia. Piękny uśmiech jest jak najlepszy kosmetyk, a zdrowe, mocne zęby pozwalają na delektowanie się przeróżnymi potrawami. Umożliwiają też prawidłowe trawienie spożywanych posiłków. Niestety, bez odpowiednich działań prewencyjnych, zęby bardzo szybko dotyka próchnica. W Polsce niemal wszyscy dorośli w wieku 35-44 lata cierpią z jej powodu, wyniki nie są też zadowalające wśród polskich dzieci: aż 79% najmłodszych ma problemy ze stanem uzębienia.

Przyczyny próchnicy zębów

Bezpośrednią przyczyną powstawania próchnicy jest niszczenie zęba przez kwasy wydzielane przez bakterie żyjące w płytce nazębnej.

Głównymi bakteriami odpowiedzialnymi za rozwój próchnicy są streptokoki, a z nich najważniejesze to Streptococcus mutans. Inne próchnicotwórcze bakterie to: S. salivaris, S. mitior, S. sanguis. Bakterie te są zdolne do wytwarzania kwasów w wyniku metabolizowania cukrów (głw. kwas mlekowy). Zakwaszone środowisko (pH poniżej 5,5) sprzyja demineralizacji szkliwa. W ten sposób ząb zostaje pozbawiony swojej najważniejszej ochrony przed środowiskiem zewnętrznym a bakterie mogą penetrować w jego głąb.

Pokarm i płyny, które spożywamy mieszają się ze śliną i tworzą na zębach powłokę, która w połączeniu z ciepłym, wilgotnym środowiskiem daje idealne warunki dla rozwoju bakterii. W jamie ustnej człowieka żyje ich około 300 gatunków, z których większość nie jest szkodliwa. Jednak w osadzie pojawiającym się na zębach rozwijają się drobnoustroje, które rozkładają cukry i produkują kwasy rozpuszczające szkliwo zęba. Wraz z substancjami, którymi się odżywiają, bakterie te tworzą żółtawy, miękki nalot, nazywany płytką nazębną.

Do powodów próchnicy zalicza się też tzw. dietę próchnicotwórczą. Zawiera ona duże ilości węglowodanów, które ułatwiają drobnoustrojom szybki rozwój. Do jej składników zalicza się m.in. słodycze, które często przegryzane w przeciągu dnia gwarantują bakteriom stałe dostawy pożywienia.

Objawy próchnicy zębów

Do najwcześniejszych objawów próchnicy należą białe, matowe plamy pojawiające się na powierzchni zęba. Ciężko jest je zauważyć gołym okiem, ale są one doskonale widoczne na zdjęciach rentgenowskich. Ten stan nie jest jeszcze niebezpieczny, co prawda grozi on osłabienie szkliwa i zaniedbany staje się problematyczny, ale można go całkowicie wyleczyć, jeśli szybko podejmie się odpowiednie kroki. Do kolejnych oznak pojawienia się próchnicy należą nadwrażliwość zębów na wysoką i niską temperaturę, słodki oraz kwaśny smak. Dziąsła mogą stać się tkliwe, bolec przy szczotkowaniu. Wśród dalszych objawów można wymienić nieświeży oddech, przebarwienia, a w końcu przejmujący, dotkliwy ból, gdy próchnica dociera do unerwionej części zęba.

Leczenie próchnicy zębów

Pozbycie się próchnicy powinno nastąpić jak najwcześniej po jej wykryciu, ponieważ głębsze jej stany wymagają niekiedy długiego, bolesnego leczenia lub grożą utratą zęba.

Leczenie polega na usunięciu chorej tkanki zęba i zastąpienie jej wypełnieniem. W dużych ubytkach konieczne bywa leczenie przewodowe: usunięcie miazgi zębowej, wypełnienie kanału i komory zębowej i nałożenie koronki. Jeśli stopień zniszczenia zęba uniemożliwia leczenie przewodowe, ząb zostaje usunięty.

Początkowe stadium próchnicy leczone jest w procesie tzw. remineralizacji. Polega ona na nakładaniu na powstałe matowe przebarwienia żelu lub lakieru zawierającego fluor, który umożliwia odbudowę uszkodzeń. Kilkukrotny zabieg pozwala na całkowite wyeliminowanie zmienionego obszaru i cofnięcie procesu niszczenia.

Jeśli szkliwo zębowe uległo większemu zniszczeniu, konieczne jest usunięcie zmienionej części zęba podczas wizyty u dentysty i zastąpienie jej wypełnieniem. W najgorszej sytuacji są osoby, które wizytę u dentysty odkładały na tyle długo, że próchnica dotarła do miazgi zębowej. Wywołuje to stan zapalny, a z czasem obumarcie tkanki. Konieczne jest wtedy zastosowanie bolesnego leczenia kanałowego, a czasem całkowite usunięcie zęba.

Zapobieganie

Prewencję próchnicy trzeba prowadzić systematycznie i zacząć od codziennego mycia i nitkowania zębów. Płytka nazębna zaczyna się pojawiać już po 4-12 godzinach od ostatniego mycia, dlatego szczotkowanie zębów przynajmniej 2 razy dziennie jest niezbędne dla zachowania zdrowego uzębienia. Warto jest zainwestować w pastę zawierającą aminofluorek – ten składnik w przeciągu kilku sekund jest w stanie zwiększyć odporność szkliwa na działanie kwasów.

Trzeba też zadbać o przestrzenie międzyzębowe i po każdym myciu nitkować zęby, by pozbyć się płytki nazębnej zgromadzonej w miejscach, których nie dosięga szczoteczka.
Kolejnym krokiem, który można zrobić dla poprawy stanu zębów jest stosowanie płynu do płukania jamy ustnej po szczotkowaniu i nitkowaniu. Płyn może dotrzeć w najmniejsze zakamarki jamy ustnej, czyniąc utrzymanie jej higieny jeszcze skuteczniejszym.

Doraźną pomocą, kiedy nie mamy możliwości umycia zębów, może być żucie gumy. Zwiększona ilość śliny wypłukuje osadzające się resztki pożywienia i oczyszcza zęby. Nie należy jednak żuć jej zbyt długo, 10 minut wystarcza by spełniła swoje zadanie.

Regularne kontrolne wizyty u lekarza stomatologa są podstawą profilaktyki próchnicy. Dentysta sprawdzi, czy na zębach nie ukrywają się zmiany niewidoczne dla niewprawionego oka i będzie w stanie szybko zaradzić ewentualnym początkom próchnicy.

Doceń, zanim stracisz – to powiedzenie dobrze opisuje to, jak powinno się dbać o zęby. Warunki do próchnicy tworzą się w naszych jamach ustnych po praktycznie każdym posiłku, dlatego tak ważne jest ciągła walka z płytką nazębną. Odpowiednie działania prewencyjne są kluczem do zdrowych, pięknych zębów. Systematyczne dbanie o higienę jamy ustnej daje widoczne rezultaty i pozwala na zatrzymanie pięknego uśmiechu.

Agnieszka Muciek – Szewczyk

Ponadto bakterie te uczestniczą w powstawaniu płytki nazębnej. Stanowi ona doskonałe środowisko dla rozwoju bakterii pierwotnie tlenowych a z czasem względnie beztlenowych i beztlenowych.