Choroby serca a ciąża

Ciąża to zdecydowanie czas ogromnych zmian dla każdej kobiety. Oczekiwanie na poród dziecka powinno być spokojne i wolne od stresów, przyszła mama musi wtedy szczególnie dbać o siebie i rozwijające się w niej życie. Rosnące maleństwo, oprócz źródła radości, może stanowić w pewnych przypadkach niebezpieczeństwo dla ciężarnej.

U niewielkiej liczby kobiet ciąża wywołuje problemy z układem krążenia, a dla niewielkiej części oznacza ona ryzyko poważnych powikłań zdrowotnych, a nawet śmierci.

Ciąża a zmiany w układzie krwionośnym

Rozwijające się dziecko pobudza do zmian praktycznie cały organizm matki. Jednym z układów, które muszą w tym czasie zwiększyć swoją pracę jest układ krwionośny. Aby dostarczyć malcowi wystarczającej ilości tlenu, objętość krwi zwiększa się o ok. 40-50%. Serce musi pracować szybciej, pod koniec ciąży tętno jest zwiększone o 10-15 uderzeń więcej niż przed poczęciem. Dostarczanie większej ilości krwi do wszystkich części ciała powoduje zwiększenie pojemności wyrzutowej serca o nawet 50%.

Zmianom ulegają też składniki i ich proporcje we krwi, erytrocytów, leukocytów i trombocytów jest więcej, znacznie zwiększa się ilość osocza. Ciśnienie tętnicze spada, ale by utrzymać prawidłowe ukrwienie tkanek organizmu, ciśnienie skurczowe staje się wyższe niż rozkurczowe.

Stały wzrost macicy powoduje uciskanie naczyń, w tym żyły głównej dolnej, co powoduje utrudniony transport krwi z nóg, a co za tym idzie, często występujące u przyszłych mam opuchliznę w okolicach kostek i żylaki.

Niepokojące objawy

Stosunkowo niewielki odsetek ciężarnych, bo tylko 0,5 - 2 %, doświadcza podczas ciąży chorób układu krążenia. Zmuszony do intensywnej pracy układ sercowo-naczyniowy może wtedy ujawnić choroby, które do tej pory nie dawały zauważalnych objawów. Warto poinformować lekarza prowadzącego ciążę o takich objawach jak szybkie męczenie się, zawroty głowy, omdlenia, uczucie ucisku w klatce piersiowej, duszności i kołatanie serca, szczególnie jeśli utrzymują się one przez długi czas lub są bardzo dokuczliwe.

Ocena ryzyka przy chorobach serca i naczyń

Do prawidłowego przebiegu ciąży niezbędna jest pewna wytrzymałość organizmu na wysiłek. Jest to główne kryterium w ocenie ryzyka ciąży, w której kobieta cierpi na chorobę układu krwionośnego. Według klasyfikacji klinicznej objawów chorób serca opracowanej przez New York Heart Assotiation istnieją 4 stopnie ryzyka:

• stopień I – przebiega bezobjawowo, sprawność fizyczna w normie, nie ulega pogorszeniu, dopiero badania lekarskie wykazują zmiany w obiegu krwi;
• stopień II – niewielkie ograniczenia fizyczne, duszności, przyspieszone tętno i zmęczenie pojawiają się podczas wykonywania czynności wymagających większego wysiłku, choroba w niewielkim stopniu upośledza sprawność chorego;
• stopień III – chory nie jest w stanie wytrzymać zwykłej aktywności fizycznej, stan spoczynku pozwala na ustąpienie objawów;
• stopień IV – objawy choroby występują nawet w spoczynku, nie możliwe jest wykonywanie nawet lekkiej aktywności fizycznej.

Kardiolodzy są w większości zgodni, że pierwszy i drugi stopień rokują pomyślny przebieg ciąży, natomiast przy stopniach trzecim i czwartym ciąża jest odradzana. W stopniu III istnieje szansa na urodzenie dziecka, ale jedynie w wypadku, gdy cała ciąża będzie prowadzona w szczególny sposób, a ciężarna będzie pod stałą opieką lekarską. Stopień IV jest szczególnym zagrożeniem dla matki i dziecka, śmiertelność ciężarnych, których dotyczy ten stopień jest bardzo wysoka.

Okresy podwyższonego ryzyka związane z ciążą

Istnieją 3 okresy, kiedy matka z chorobą krążenia musi być pod specjalną opieką kardiologiczną. Czas, kiedy wzrasta prawdopodobieństwo powikłań to:

• od 28 do 34 tygodnia ciąży – w tym czasie swoje maksimum osiąga ilość krwi krążącej w ciele ciężarnej, a serce wykonuje najcięższą pracę;
• poród – nawet dla kompletnie zdrowych kobiet jest on ogromnym wysiłkiem, a przy dodatkowych utrudnieniach w pracy serca może się on skończyć niepomyślnie, dlatego najczęściej stosuje się cesarskie cięcie;
  
• połóg – może w nim dojść do kardiomiopatii połogowej, która jest niebezpieczna przez pierwsze miesiące, a po pewnym czasie samoistnie ustępuje.

Choroby krążeniowe a ciąża

Istnieją choroby układu sercowowo-naczyniowego, które podczas ciąży niosą ze sobą tak wielkie ryzyko dla zdrowia i życia, że kobiety chore na nie nie powinny starać się o dziecko.

Wśród  przeciwwskazań można wymienić np.: sinicze wady serca, zespół Marfana, wszczepioną sztuczną zastawkę serca, pierwotne nadciśnienie płucne czy niedawno przebyty zawał serca. Przed zaplanowaniem dziecka wszelkie dolegliwości krążeniowe należy skonsultować z kardiologiem, który zleci odpowiednie badania i sprawdzi rokowania dla ciąży.

Oczekiwaniu na narodziny potomka towarzyszą zmiany w układzie krwionośnym, które bywają źródłem problemów zdrowotnych dla ciężarnej. Zwiększona aktywność tego układu powoduje, że w niektórych schorzeniach serca i naczyń wymagana jest intensywniejsza kontrola kardiologiczna, a niekiedy lekarz, w zależności od stopnia występujących objawów, może dla dobra pacjentki odradzić ciążę. Wszystkie problemy z krążeniem powinny być przed ciążą omówione z kardiologiem, który upewni się, czy kobieta może bez przeszkód zostać mamą.

Agnieszka Muciek – Szewczyk