Cukrzyca w ciąży

Z powodu cukrzycy cierpi jedna na sto kobiet oczekujących dziecka. Spowodowana jest ona hormonami, które mają za zadanie podtrzymywać ciążę, lecz jednocześnie mogą powodować zakłócenia w metabolizmie. Ulega zmniejszeniu wrażliwość komórek na insulinę, a w konsekwencji powstaje cukrzyca.

Badanie poziomu cukru podczas ciąży nie jest wykonywane rutynowo, toteż wiele kobiet nawet nie zdaje sobie sprawy, że mógł je dotknąć ten problem. Różnica pomiędzy tak zwaną cukrzycą ciążową a innymi jej formami jest taka, że po prostu objawy wystąpiły po raz pierwszy w czasie ciąży. Jej przebieg w każdym z tych przypadków jest identyczny. Za ten stan rzeczy możemy winić hormony, a zwłaszcza estrogen, laktogen łożyskowy i progestagen.

Nasz organizm do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje glukozy pozyskiwanej z pokarmu. W tym celu trzustka produkuje hormon zwany insuliną, która pomaga przechodzić glukozie z krwi do komórek ciała. Działanie wcześniej wymienionych hormonów powoduje niekiedy spadek produkcji insuliny, co skutkuje zwiększeniem poziomu glukozy czyli cukru we krwi. Taka sytuacja ma zazwyczaj miejsce pomiędzy piątym a siódmym miesiącem ciąży, natomiast po porodzie w większości przypadków ilość cukru we krwi wraca do normy. Jeśli cukrzyca utrzymuje się także po zakończeniu ciąży przyjmuje ona zazwyczaj postać typu drugiego. Łatwo jednak z tym walczyć poprzez zdrowe odżywianie, dużą ilość ruchu i utrzymywanie stałej masy ciała.

Zarówno wzrost, jak i spadek poziomu cukru we krwi może być niebezpieczny dla matki i dziecka. Wiąże się to z ryzykiem nadciśnienia tętniczego i pojawienia się związanych z nim chorób, takich jak np. stan przedrzucawkowy, rzucawka, a w konsekwencji tzw. zespół HELLP. Ponadto wzrasta ryzyko infekcji dróg moczowych, pochwy i przedwczesnego porodu. Z kolei trzustka nienarodzonego dziecka musi produkować więcej insuliny, by poradzić sobie z tak wysokim poziomem glukozy we krwi. Stymuluje to jednocześnie rozrost tkanki tłuszczowej, co następnie powoduje problemy przy porodzie. Dzieci matek zmagających się z cukrzycą często ważą nawet 4,5 kg. Taka masa noworodka przyczynia się do powikłań podczas porodu, dlatego często od razu podejmuje się decyzję o przeprowadzeniu cesarskiego cięcia. Niektóre z tych dzieci przechodzą także ciężką żółtaczkę oraz hiperglikemię. Nieleczona cukrzyca podczas ciąży miewa długofalowe skutki dla dziecka, które może zmagać się z tego powodu z nadwagą lub otyłością, a w przyszłości także z cukrzycą.

Pamiętajmy, że istnieją sposoby na uniknięcie tego typu problemów. Przede wszystkim nie należy poddawać się beztrosko wszystkim zachciankom, a zwłaszcza tym na słodycze. Podczas ciąży lepiej jest unikać żywności zawierającej dużą ilość cukru. Jeśli mamy ochotę na słodki deser zdecydujmy się raczej na owoc. Tutaj jednak także trzeba zachować zdrowy rozsądek. Owoce także potrafią zawierać sporą dawkę cukru. Starajmy się, aby nasza dieta była zbilansowana, spożywajmy dużo warzyw, ryb i produktów pełnoziarnistych. Nie jedzmy też za dwoje. Najlepiej skonsultować się z lekarzem lub pielęgniarką, którzy powiedzą nam, o jaką ilość kalorii oraz kiedy powinniśmy dodatkowo wzbogacać naszą dietę. Zalecana jest również duża dawka ruchu. Lekkie sporty takie jak spacery, jazda na rowerze i pływanie nie zaszkodzą płodowi, a dodatkowo obniżą poziom cukru we krwi. Ponadto, przed zajściem w ciążę warto jest schudnąć jeśli mamy nadwagę lub jesteśmy otyłe. Nadprogramowe kilogramy bowiem podnoszą ryzyko pojawienia się cukrzycy.

Zobacz również:

Na ogół nie występują żadne symptomy pojawienia się cukrzycy ciążowej. Znakiem ostrzegawczym może jednak być wyjątkowo duża waga dziecka oraz mała ilość płynu owodniowego. Niepokojące sygnały mogą zostać wykryte dopiero przez lekarza podczas wykonywania badań przesiewowych, zwłaszcza moczu. Jednak i ten test daje tylko przybliżone wyniki i nie jest podstawą do zdiagnozowania cukrzycy.

Ryzyko, iż podczas ciąży będziemy się borykać z podwyższonym poziomem cukru wzrasta, gdy kobieta przed zajściem w ciążę miała nadwagę, a jej wskaźnik BMI wynosił ponad 27. Sytuacja wygląda podobnie jeśli rodzice lub rodzeństwo kobiety chorują na cukrzycę, a ona sama nigdy nie miała tego problemu w ciąży. Inne czynniki, które powinny wzbudzić czujność to przejście trzech lub więcej poronień, gdy urodzone wcześniej dziecko ma ciężkie wady wrodzone lub ważyło ponad 4,5 kg, a także jeśli kobieta kiedykolwiek urodziła dziecko martwe. Ponadto zagrożenie wzrasta, gdy przyszła matka zażywa leki wpływające na metabolizm glukozy.

Badania w kierunku cukrzycy podczas ciąży nie są obecnie obowiązkowe. Jednakże towarzystwa medyczne zalecają, by u kobiet pomiędzy 24 i 27 tygodniem ciąży przeprowadzać specjalistyczny test tolerancji glukozy. Kobieta na pusty żołądek musi wypić szklankę wody z cukrem, a następnie po godzinie i po kolejnych dwóch pielęgniarka mierzy poziom cukru we krwi, który przed badaniem powinien wynosić ok. 5,3 milimoli na litr. Pierwszy zapis może być wyższy niż 10 milimoli, jednak drugi nie powinien przekraczać wartości 8,5. Wynik pokazuje, czy organizm odpowiednio przeprowadza proces metabolizmu glukozy. Jeśli ostatni wskaźnik jest wyższy, oznacza to, że mamy do czynienia z cukrzycą ciążową. Obecnie, jeśli chcemy wykonać to badanie, musimy za nie zapłacić, o ile nie znajdujemy się w grupie ryzyka. Trwają jednak prace, by włączyć ten test w zakres podstawowych badań prenatalnych.

Cukrzyca ciążowa, jak już zostało wspomniane, na ogół mija po porodzie. Również jej leczenie jest całkiem proste i opiera się na tych samych zasadach co profilaktyka: zdrowa dieta, dużo ruchu. Jeśli jednak mimo wszystkich starań poziom cukru we krwi jest wciąż zbyt wysoki, należy wstrzykiwać insulinę do organizmu. Dotyczy to jednak tylko 20 do 30% kobiet. Aby dowiedzieć się, jak dużo i jak często trzeba robić takie zastrzyki najlepiej jest porozmawiać z lekarzem, który ustali odpowiednią dawkę i wytłumaczy, jak wstrzykiwać ten hormon samodzielnie. Kobietom w ciąży nie powinno się podawać innych leków na cukrzycę, ponieważ nadal nie do końca wiadomo, jak wpłyną one na płód.

W Nowej Zelandii przeprowadzono badania na grupie 733 kobiet z cukrzycą ciążową. Części z nich podawano w ramach terapii insulinę, natomiast pozostałym metforminę, która zmniejsza wysoki poziom cukru we krwi i sprawia, że komórki ciała stają się ponownie bardziej wrażliwe na działanie insuliny. Kobiety, które przyjmowały metforminę były zadowolone z jej działania dużo bardziej, niż panie, którym wstrzykiwano insulinę. Pomimo, że nie zanotowano ujemnego wpływu na płód, metformina, w przeciwieństwie do insuliny silnie przenika przez łożysko. Nie wiadomo ponadto, jaki byłby długoterminowy wpływ tych tabletek na dziecko. Dlatego z powodu zbyt małej ilości badań lek ten nie jest dopuszczony dla kobiet w ciąży.

Gdy usłyszymy, że cierpimy na cukrzycę ciążową nie wpadajmy w panikę. Wystarczy tylko współpracować z lekarzem, który z pewnością będzie bardziej skrupulatnie monitorował przebieg ciąży. Wybierając szpital lub klinikę, w której będziemy rodzić zwróćmy uwagę, czy lekarze tam mają doświadczenie z pacjentami z cukrzycą.

W przypadku, gdy kobieta musiała wstrzykiwać sobie insulinę, przez kilka dni po porodzie pielęgniarka trzy do sześciu razy dziennie powinna sprawdzać poziom cukru we krwi, by stworzyć tzw. profil cukru we krwi. Wszystko powinno wrócić do normy w ciągu 6 do 12 tygodni po urodzeniu dziecka. Po tym czasie należy ponownie przeprowadzić test tolerancji glukozy, a następnie powtarzać go co dwa lata. U kobiet, które miały cukrzycę w czasie ciąży wzrasta ryzyko cukrzycy w ogóle.