Czym są niepowściągliwe wymioty ciężarnych?

Niepowściągliwe wymioty ciężarnych są to najciężej przebiegające nudności i wymioty w czasie ciaży. Zgodnie z definicją są to bardzo nasilone wymioty, które rozpoczynają się przed 16. tygodniem ciąży, powodując utratę masy ciała o około 5% i znaczną ketonurię.

Problem ten dotyczy okoo 0,3-2% kobiet w ciąży. Przewlekające się wymioty mogą doprowadzić do odwodnienia, niedoborów pokarmowych, zaburzeń elektrolitowych i metabolicznych, co często wymaga hospitalizacji. Ponadto u około 60% chorych dochodzi do niedoborów tiaminy, ryboflawiny, witaminy A, B6 oraz białka wiążącego retinol. Długotrwałe wymioty mogą z czasem doprowadzić do encefalopatii Wernickego.

Jaki wpływ mają wymioty ciężarnych na stan płodu?

Co ciekawe uważa się, że nawet nasilone wymioty nie wywierają negatywnego wpływu na płód. Wręcz przeciwnie udowodniono, że zmniejsza się ryzyko poronień, obumarcia płodu, przedwczesnych porodów oraz ograniczenie wzrastania wewnątrzmacicznego.

Należy jednak pamiętać, że w przypadku zaniechania leczenie, w przebiegu m.in. zaburzeń elektrolitowych i utraty masy ciała powyżej 5% może dochodzić do małej masy urodzeniowej, porodów przedwczesnych, anomalii płodu czy krwotoków podczas ciąży.

Jakie są przyczyny niepowściągliwych wymiotów ciężarnych?

Niestety mimo znacznego postępu medycyny, do tej pory nie zostały w pełni poznane przyczyny tego stanu. Uważa się, że ważną rolę odgrywają tutaj czynniki somatyczne jak i psychiczne.

Niektóre teorie mówią, że przyczyną może być aktywność trofoblastu i podwyższone stężenie ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej. Zauważono, że u kobiet z wyższym stężeniem tego hormonu nudności i wymioty występują częściej. Ponadto do opisywanego stanu częściej dochodzi w przypadku ciąż wielopłodowych i w zaśniadzie groniastym.

W ciążach zaśniadowych niepowściągliwe wymioty ciężarnych mogą występować u ponad 30% pacjentek. Roli w wymiotach upatruje się również w serotoninie. Jest to substancja, która bierze udział w patofizjologii wymiotów u człowieka za pośrednictwem ośrodkowego układu nerwowego i pokarmowego. Niestety nie zauważono zwiększonego stężenia hormonu u tych kobiet. W etiopatogenezie bierze się również pod uwagę zakażenie Helicobacter pylorii, jednak cały czas nie wiadomo czy jest to skutek czy przyczyna wymiotów ciężarnych.

Za prawdopodobny uważa się czynnik psychiczny, ze względu na wyższy poziom lęku i podatność na sugestię wśród kobiet ciężarnych. Zauważono, że częściej z problemem wymiotów ciężarnych borykają się kobiety niedojrzałe, histeryczne, skłonne do depresji, z większy poziomem stresu i napięciem emocjonalnym.

Jednostkami chorobowymi mogącymi dawać takie wymioty są również nerwica oczekiwań, czyli oczekiwanie na uwolnienie od ciąży uznanej za niepożądaną oraz nerwica strachu, czyli paniczny strach przed bólem porodowym i obawy o przyszłe warunki bytowe matki i dziecka.

Zobacz również:

Do innych przyczyn zalicza się zaburzenia funkcji tarczycy, niedoczynności przedniego płata przysadki mózgowej, zmiany w motoryce układu pokarmowego, niedoczynności nadnerczy oraz za zburzenia funkcji ciałka żółtego.

Do czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia patologii należą m.in. ciąża wielopłodowa, choroby trofoblastu, otyłość, niepowściągliwe wymioty ciężarnych w poprzedniej ciąży, nadczynność tarczycy, ciąża u nieródek, nadczynność przytarczyc, zaburzenia lipidowe, dysfunkcja wątroby oraz zaburzenia odżywiania przed ciążą.

Ryzyko obniża się natomiast w zaawansowanym wieku matki oraz co ciekawe w przypadku palenia papierosów. Należy dodać, że nie oznacza to, że palenie tytoniu ma dobry wpływ na przebieg ciąży, wręcz przeciwnie może doprowadzić do bardzo poważnych patologii!

Jak rozpoznać niepowściągliwe wymioty ciężarnych?

Typowo występują w I trymestrze ciąży. Rozpoczynają się między 4-10 tygodniem ciąży, nasilają się między 8-12 tygodniem ciąży i ustępują około 20 tygodnia ciąży.

Wymioty są coraz gwałtowniejsze i częstsze. W ciągu dnia mogą występować nawet 5-10 razy, o dowolnej porze i niezależnie od stopnia wypełnienia żołądka. Wymiotom towarzyszy zwiększone pragnienie, objawy odwodnienia organizmu (wiotkość skóry, długie utrzymywanie się uniesionego fałdu skórnego oraz suchy język i śluzówki), nieprzyjemny zapach z ust, pogorszenie stanu ogólnego, podwyższenie temperatury ciała, szybka utrata masy ciała, czasem żółtaczka oraz objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego w postaci zaburzeń świadomości lub majaczenie.

W celu postawienia diagnozy wykonuje się badania laboratoryjne, takie jak: morfologia krwi, elektrolity, amylazy, enzymy wątrobowe, lipazy, hormony tarczycy, kreatyninę, mocznik, beta-hCG oraz badanie ogólne moczu. W moczu dochodzi do wzrostu białka, urobilinogenu, acetonu, a w osadzie moczu występują dodatkowo wałeczki, będące przejawem zatrucia organizmu. W surowicy w ciężkich przypadkach może dojść do wzrostu stężenia bilirubiny, nawet powyżej 2mg%.

Jakie inne choroby mogą przebiegać z objawami przypominającymi wymioty ciężarnych?

Mogą to być takie choroby jak: zapalenie żołądka i jelit, ostre zapalenie trzustki, zapalenie pęcherzyka żółciowego, odmiedniczkowe zapalenie nerek, nadczynność tarczycy, dysfunkcja wątroby oraz pierwotna nadczynność przytarczyc.

Jak przebiega leczenie?

Na wstępie należy zaznaczyć, że konieczna jest hospitalizacja! Jeżeli dojdzie do niedoborów wodno-elektrolitowych i kwasowo-zasadowych chora nie powinna przyjmować posiłków do czasu wyrównania zaburzeń. Dożylna terapia, trwająca 24 godziny zazwyczaj prowadzi do ustania wymiotów i poprawy tolerancji posiłków.

Jeżeli dożylne leczenie płynami okazuje się nieskuteczne konieczne okazuje się żywienie pozajelitowe lub karmienie za pomocą sondy nosowo-żołądkowej. Niestety żywienie parenteralne stwarza ryzyko powikłań, m.in. zapalenia tkanki podskórnej, zakrzepicy żylnej, posocznicy, zapalenia płuc lub bakteryjnego zapalenia wsierdzia.

W terapii stosuje się również leki przeciwwymiotne. Są nimi m.in. dyksylamina, metoklopramid, prometazyna, trimetobenzamid, prochlorperazyna, dimenhydrinat, ondasetron, droperidol lub difenhydramina. Nie ma jednak w pełni potwierdzonych dowodów na bezpieczeństwo tych leków, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży.

Korzystny wpływ w leczeniu niepowściągliwych wymiotów ciężarnych mają doustne kortykosteroidy. Prawdopodobnie wpływają one bezpośrednio na ośrodek wymiotów w ośrodkowym układzie nerwowym. Zauważono ponadto pozytywny wpływ stosowania ekstraktu z imbiru.

Alternatywę stanowi psychoterapia oraz akupunktura, a w formie profilaktyki znacząco redukującej częstość występowania wymiotów można podawać doustne suplementy multiwitaminowe w okresie okołokoncepcyjnym.

Jak kobiety powinny radzić sobie z problemem?

Pomocne mogą okazać się zmiany w diecie i trybie życia. Kobieta powinna stosować lekką dietę węglowodanową, spożywać małe, częste posiłki, osobno jeść potrawy stałe i płynne najlepiej w odstępach 2 godzinnych. Warto również starać się unikać nieprzyjemnych zapachów.

Jakie są powikłania niedostatecznego lub nieprawidłowego leczenia?

Odpowiednie leczenie jest bardzo istotne. Nie można lekceważyć opisywanych wyżej objawów. W przypadku braku odpowiedniego postępowania może dojść do nieodwracalnych zmian narządowych, zaburzeń przemiany materii oraz zaniku sił życiowych, a nawet zgonu!

Źródła:
Dudenhausen Joachim W., Pschyrembel Willibald, Położnictwo praktyczne i operacje położnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
Bręborowicz Grzegorz, Położnictwo i ginekologia, Wydawnictwo Lekarski PZWL, Warszawa 2005

Autor: Piotr Kuc