Dziecko na zamówienie - o prenatalnych ingerencjach genetycznych

Medycyna w dzisiejszych czasach pozwala nam ingerować w naturę w olbrzymim stopniu. Często jej poziom rozwinięcia pozwala nam ratować życie, tak jak np. w przypadku wykorzystania zabiegu cesarskiego cięcia. Jednak intensywny rozwój medycyny stawia nas również coraz częściej przed wyborami natury etycznej oraz prowadzi do bardzo kontrowersyjnych dyskusji.

Czy mamy prawo ingerować w naturę tylko i wyłącznie dla zaspokojenia swoich własnych pragnień? Czy korzystanie z medycyny powinno być ograniczone tylko do przypadków, w których ratowane jest czyjeś życie lub zdrowie? Dylematy będą się pojawiać na pewno bardzo często, tylko jak mamy zdecydować, które rozwiązanie będzie najbardziej sprawiedliwe? Jednym z możliwych współcześnie do zaspokojenia, z medycznego punktu widzenia, pragnień zgłaszanych przez pacjenta lekarzowi jest posiadanie lub nieposiadanie dziecka.

Dziecko na zamówienie

Ostatnio multum burzliwych dyskusji wzbudza problem skupiony wokół realizacji pragnień związanych z prokreacją ludzką. Związane są one zazwyczaj z dążeniem do posiadania dziecka mimo przeszkód naturalnych związanych z bezpłodnością, realizacją potrzeb związanych z macierzyństwem przez płodne kobiety samotne, chęcią posiadania dziecka o pewnych cechach. Sama potrzeba czy pragnienie posiadania potomstwa jest rzeczą jak najbardziej zrozumiałą i naturalną. Posiadanie dziecka często łączy się z potrzebą miłości, poczuciem szczęścia i spełnienia, jest także silnie powiązanie z pierwotną potrzebą człowieka związaną z rozmnażaniem się.

Dążenie do posiadania dziecka mimo bezpłodności

Przypadek ten obejmuje sytuacje osób pragnących dziecka, lecz niemających takiej możliwości ze względu na bezpłodność jednego z partnerów, która może wynikać z choroby lub być związana ze zmianami zachodzącymi w ludzkim organizmie wraz z wiekiem. W tym wypadku ingerencja medycyny polega na zaproponowaniu parze rozwiązania poprzez wykonanie zabiegów wspomaganej prokreacji, w tym także zastosowanie komórek rozrodczych dawców, które pozwalają obejść niemoc biologiczną osób pragnących dziecka. W przypadku gdy para decyduje się na tego typu zabiegi osiągnięty efekt jest podobny do poczęcia i urodzenia dziecka w sposób naturalny. Jednak gdy zastosowane zostaną komórki dawców sytuacja faktyczna pomiędzy osobami, na których życzenie doszło do poczęcia dziecka a dzieckiem bardziej przypomina adopcję.

Realizacja potrzeby macierzyństwa przez płodne kobiety samotne

Kolejnym kontrowersyjnym przypadkiem jest dążenie do posiadania potomstwa przez płodne kobiety, niebędące jednak w trwałym związku z mężczyzną. Medycyna proponuje wtedy rozwiązanie takie jak inseminacja, zapłodnienie in vitro czy transfer zarodka. Głównym problemem wiążącym się z tego typu wyjściem z sytuacji jest kwestia dziecka wychowywanego przy braku pełnej, naturalnej rodziny.

Dążenie do posiadania dziecka o szczególnych cechach albo bez pewnych cech

Zagadnienie to wiąże się z chęcią posiadania dziecka o pewnych cechach, takich jak płeć, kolor oczu, włosów czy potencjalne uzdolnienia. W tym także mieści się zapobieganie ciąży mnogiej, jeśli zamówione dziecko miało być na przykład tylko jedno. Z realizacją tych pragnień wiąże się dokonywanie wstępnej selekcji genetycznej dawców komórek i dobór najlepszych z nich. Następnie w drugim etapie, już po zapłodnieniu in vitro przeprowadza się ponowną selekcję tym razem ludzkich embrionów pod kątem najlepszych, a zatem dających największe szanse powodzenia zabiegu oraz odpowiadających zamówieniu osób pragnących dziecka.

W kolejnym stadium, po transferze zarodków do organizmu kobiety, możliwa jest kolejna ingerencja - dokonanie częściowej aborcji w celu usunięcia zarodków nadliczbowych, które są najsłabsze albo, gdy nie można tego jednoznacznie stwierdzić, tych, które są łatwiejsze do usunięcia. Dokonanie takiego zabiegu ma zwiększyć szanse zdrowego urodzenia wyselekcjonowanych w ten sposób dzieci, a także zaspokoić oczekiwania rodziców o wymarzonym dziecku obdarzonym pewnymi cechami. Tego typu ingerencje poddają w wątpliwość konwencję o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w odniesieniu do zastosowań biologii i medycyny.

Dążenie do nieposiadania dziecka

W celu zapobiegnięcia tzw. „niechcianej ciąży", istnieje możliwość skorzystania ze świadczeń medycznych polegających na niedopuszczeniu do zajścia w ciążę poprzez stosowanie antykoncepcji lub dokonanie zabiegu sterylizacji albo poprzez przerwanie niechcianej lub nieoczekiwanej ciąży. Przedmiotem świadczenia lekarza jest zapobiegnięcie urodzeniu się dziecka, zgodnie z życzeniem pacjenta. Tego typu zabiegi wiążą się głównie z wątpliwościami natury etycznej.

Sama potrzeba i pragnienie posiadania dzieci jest więc w sposób naturalny związane z naturą każdego człowieka. Trzeba jednak zadać sobie pytanie, jakie są granice dążenia do zaspokojenia ludzkich pragnień. Szukając odpowiedzi należy zwrócić szczególną uwagę nie tylko na to, co jest medycznie możliwe, lecz także i na to, co jest dobre. Pod uwagę nie można brać także tylko i wyłącznie punktu widzenia ludzi pragnących dziecka. Zadaniem prawa jest ustalenie, co z tego co technicznie możliwe, jest dobre i w związku z tym może zostać uznane za dopuszczalne, a co jako niezgodne z powszechnie szanowanym systemem wartości i dopuszczalnym być nie powinno.

Autor: Agata Rutkowska