Hormony w ciąży – wczesna ciąża – rola i znaczenie

Gonadotropina kosmówkowa (HCG) jest hormonem specyficznym dla ciąży (tkanek trofoblastu), może być również wydzielana przez niektóre nowotwory. To właśnie ten hormon jest oznaczany w popularnych próbach ciążowych wykonywanych przez kobiety samodzielnie w domu. Jego rola polega na stymulacji funkcji ciałka żółtego. Ciałko żółte powstaje w każdym cyklu, w którym dochodzi do jajeczkowania. Powstaje w miejscu pękniętego w trakcie jajeczkowania pęcherzyka. Wydziela głównie progesteron, i w mniejszym stopniu inne hormony np. estrogeny.

Jego podstawową rolą jest przygotowanie wnętrza macicy (błony śluzowej) na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej. Podstawowym testem sprawdzającym czy ciałko żółte prawidłowo pracuje jest oznaczenie we krwi progesteronu.

Zbyt niski poziom progesteronu około 22- 24 dnia cyklu świadczy o dysfunkcji ciałka żółtego lub o braku jajeczkowania w tym konkretnym cyklu. Jeśli kobieta nie zajdzie w ciążę ciałko żółte ulega zanikowi, poziom hormonów obniża się powodując zmiany w błonie śluzowej macicy i pojawia się miesiączka. Jeśli kobieta zajdzie w ciążę zarodek już od pierwszych tygodni wydziela HCG. Hormon ten stymuluje funkcję ciałka żółtego i przedłuża jego intensywną funkcję aż do około 10 tygodnia ciąży. Wydzielany w ciałku żółtym progesteron, w obecności również wydzielanych estrogenów, stwarza optymalne warunki dla rozwoju ciąży poprzez lepsze przygotowanie błony śluzowej na implantację oraz działa relaksacyjnie na mięsień macicy zmniejszając ryzyko poronienia.

Ponadto, wydzielany przez ciałko żółte progesteron modyfikuje metabolizm matki dostosowując go dla potrzeb ciąży. Po 10 tygodniu ciąża sama pomaga organizmowi matki - dominuje funkcja hormonalna trofoblastu/łożyska. Poziomy HCG ulegają obniżeniu i rola tego hormonu w utrzymaniu ciąży maleje. Warto pamiętać, że synteza hormonów sterydowych w łożysku (progesteron, estrogeny, laktogen łożyskowy) jest procesem złożonym, w którym bierze udział zarówno matka, dziecko jak i łożysko. Hormony te są syntezowane z matczynego cholesterolu podlegającego przemianie w łożysku, następnie w organizmie dziecka i ostatecznie ponownie w łożysku.

Wiedza na temat przemian hormonalnych pozwala we wczesnej ciąży na sprawdzenie szans zakończenia ciąży sukcesem. Poprzez oznaczenie poziomu HCG we krwi możemy sprawdzać czy ciąża prawidłowo rozwija się i wzrasta jeszcze nim będzie widoczna w badaniu ultrasonograficznym. Nieprawidłowe narastanie gonadotropiny kosmówkowej jest związane ze złym rozwojem jaja płodowego lub nieprawidłowa lokalizacją ciąży (ciąża pozamaciczna). Oznaczanie progesteronu pozwala na prognozowanie dalszego rozwoju ciąży. Zbyt niski poziom progesteronu w surowicy krwi i co jest z tym związane niedostateczne przygotowanie organizmu matki dla potrzeb ciąży, oznacza wysokie ryzyko poronienia.

Medycyna wykorzystuje wiedzę na temat roli progesteronu we wczesnej ciąży w leczeniu kobiet z poronieniami w wywiadzie lub zagrażającymi poronieniami w obecnej ciąży. Zauważono, że leczenie progesteronem zmniejsza ryzyko strat ciąży w tej grupie kobiet.  Problemem była droga podania – progesteron w czystej postaci stosunkowo słabo wchłania się z przewodu pokarmowego. Problem ten próbowano rozwiązać na dwa sposoby.

W pierwszym przypadku podjęto próbę „zawieszenia” (mikronizacja) progesteronu w tłuszczach lub podania leku na różne sposoby – podjęzykowo (nieco lepsze wchłanianie niż po połknięciu), domięśniowo (dobre wchłanianie) lub dopochwowo (bardzo dobre przyswajanie). Drugą metodą na polepszenie efektywności leczenia są próby opracowania związków chemicznych  mających zbliżone działanie do progesteronu. Większość tego typu leków, poza dydrogesteronem, znalazła zastosowanie jedynie w środkach antykoncepcyjnych lub w hormonalnej terapii wieku menopauzalnego.

Zobacz także część drugą: Hormony w ciąży - rola i znaczenie - druga połowa ciąży