Komórki macierzyste z krwi pępowinowej

Układ krążenia rozwijającego się płodu wypełniony jest krwią. Po urodzeniu dziecka pewna ilość krwi noworodka (krew pępowinowa) pozostaje w łożysku oraz w naczyniach krwionośnych (dwóch tętnicach i jednej żyle) znajdujących się w sznurze pępowinowym (pępowinie). Krew pępowinowa stanowi bogate źródło komórek macierzystych.

Dawniej łożysko i sznur pępowinowy wraz z zawartą w nich krwią traktowano jako zbędny odpad. Obecnie coraz częściej zabezpiecza się krew i komórki macierzyste w specjalnych bankach komórek macierzystych – publicznych lub niepublicznych (tzw. bankach rodzinnych).

Czym są komórki macierzyste?

Komórki macierzyste to pierwotne komórki, zdolne m.in. do samoodnowy i różnicowania, dające początek wszystkim komórkom organizmu, np. komórkom tkanki nerwowej, kostnej, mięśniowej i komórkom krwi. Krwiotwórcze komórki macierzyste (multipotencjalne) mają zdolność samoregeneracji i różnicowania, dając początek kolejnym generacjom komórek, z których powstają następnie dojrzałe krwinki. Komórki krwi pępowinowej są podobne do komórek macierzystych znajdujących się w szpiku kostnym i mobilizowanej w sposób farmakologiczny krwi obwodowej.

Czym charakteryzują się komórki macierzyste z krwi pępowinowej?

Komórki macierzyste z krwi pępowinowej są młodsze od komórek macierzystych ze szpiku czy krwi obwodowej – szacuje się, że mają one wielokrotnie większą zdolność regeneracyjną. Łatwiejsze jest dobranie do przeszczepienia zgodnych komórek z krwi pępowinowej niż ze szpiku, a powikłania po przeszczepieniu są rzadsze.

Jak pobierana jest krew pępowinowa?

Krew pępowinowa pobierana jest tuż po porodzie ze sznura pępowinowego. Zabieg jest całkowicie nieinwazyjny, bezbolesny i neutralny dla matki oraz noworodka. Krew pępowinowa pobierana jest przez położną przy wykorzystaniu specjalnego zestawu pobraniowego. Pojemnik z krwią jest transportowany do laboratorium, gdzie dodaje się do niego środek krioochronny (chroniący komórki podczas zamrażania). Następnie pojemnik z krwią jest zamrażany i przenoszony do zbiornika z ciekłym azotem o temperaturze -190°C, w którym może być przechowywany przez ponad 50 lat. Pobranie krwi jest możliwe w szpitalach współpracujących z bankami krwi pępowinowej, których zasięg działania może być lokalny lub ogólnopolski.

W jakich sytuacjach wykorzystuje się komórki macierzyste z krwi pępowinowej?

Zobacz również:

Komórki macierzyste z krwi pępowinowej najczęściej wykorzystuje się do leczenia chorób nowotworowych (m.in. białaczki, chłoniaki, szpiczak mnogi i inne) oraz nienowotworowych wrodzonych (defekty układu krwiotwórczego i niedobory odporności) lub nabytych (aplazja szpiku). Trwają badania nad szerszym zastosowaniem komórek macierzystych w medycynie regeneracyjnej (np. w leczeniu uszkodzeń tkanki nerwowej czy mięśnia sercowego).

Kto może skorzystać z komórek macierzystych z krwi pępowinowej?

Komórki macierzyste, w niektórych przypadkach można wykorzystać do leczenia pacjenta, od którego zostały pobrane. Po wykonaniu badań zgodności komórki macierzyste z krwi pępowinowej mogą posłużyć również choremu rodzeństwu lub innemu zgodnemu biorcy. Przeciętna porcja krwi pępowinowej wystarczy dla biorcy o ciężarze ciała około 40 kg. Stosuje się ponadto łączenie krwi pępowinowej ze szpikiem lub krwią obwodową, co jest rozwiązaniem dla osób o większym ciężarze ciała.

Przeszczepianie komórek macierzystych z krwi pępowinowej w Polsce i na świecie.

Według danych Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek do końca 2009 r. w Polsce przekazano do transplantacji 13 porcji krwi pępowinowej z banków komórek macierzystych. Pierwsze przeszczepienie miało miejsce w latach dziewięćdziesiątych, a w publikacjach wskazuje się rok 2000 r. kiedy to dokonano pierwszej transplantacji u chłopca chorego na białaczkę wykorzystując wyłącznie krew jego młodszej siostry. Przełomem był rok 2007, w którym po raz pierwszy użyto do transplantacji krwi pępowinowej z rodzinnego banku krwi – Polskiego Banku Komórek Macierzystych (PBKM). Od tego czasu krew z PBKM wykorzystywano w leczeniu czterokrotnie. Na świecie przeprowadzono ponad 20 000 przeszczepień komórek macierzystych z krwi pępowinowej i liczba ta stale rośnie. W Stanach Zjednoczonych i Japonii częściej przeszczepia się komórki macierzyste z krwi pępowinowej niż ze szpiku.

Jak wygląda przyszłość komórek macierzystych?

Obecnie na świecie w Polsce i prowadzone są badania i próby zastosowania komórek macierzystych w terapii udaru mózgu, uszkodzeń tkanki nerwowej i mięśnia sercowego, leczeniu choroby Alzheimera, cukrzycy, stwardnienia rozsianego, tocznia oraz innych chorób autoimmunologicznych. Możliwość leczenia tych chorób opiera się na zdolności komórek macierzystych do przekształcania się w różne typy komórek takich jak komórki nerwowe, mięśnia sercowego, wątroby czy trzustki.

Czy pobranie krwi pępowinowej jest płatnym zabiegiem?

W bankach rodzinnych, gdzie krew jest przechowywana dla ewentualnego zastosowania dla dziecka lub jego rodziny jest to płatna usługa. W bankach publicznych jest to bezpłatne, ale wówczas dysponentem krwi jest bank a nie rodzice.

Gdzie można się zgłosić, jeśli ktoś podejmie decyzję o pobraniu komórek macierzystych z krwi pępowinowej?

Krew pępowinową można oddać do rodzinnego banku krwi pępowinowej, np. do Polskiego Banku Komórek Macierzystych. Rodzice, którzy zdecydowali się na oddanie krwi pępowinowej podpisują stosowną umowę z bankiem komórek. Po podpisaniu umowy rodzice otrzymują tzw. zestaw pobraniowy, oznakowany i przygotowany specjalnie dla dziecka, w którym znajdują się sterylne elementy, służące do pobrania krwi oraz wszystkie niezbędne materiały pomocnicze i dokumenty. Taki zestaw należy zabrać ze sobą w dniu porodu do szpitala i przekazać go położnej. Szpital, w którym odbędzie się poród, zostanie poinformowany przez bank o pobraniu krwi pępowinowej dziecka. Bezpośrednio po porodzie personel szpitala powiadamia bank komórek macierzystych o pobraniu krwi pępowinowej. Krew zazwyczaj dociera do banku w ciągu kilkunastu godzin od porodu, maksymalnie mogą to być 72 godziny. W ciągu kilkunastu dni po porodzie, bank powiadamia telefonicznie i listownie o wstępnych wynikach przeprowadzonych w laboratorium, a po uzyskaniu ostatecznych wyników przesyła rodzicom Certyfikat o zdeponowaniu krwi w banku krwi pępowinowej.