Komórki macierzyste z krwi pępowinowej i szpiku kostnego ratują życie
W 2009 roku w Stanach Zjednoczonych po raz pierwszy ilość przeszczepień komórek macierzystych z krwi pępowinowej była wyższa niż ilość przeszczepień pochodzących ze szpiku, mimo że porcji krwi pępowinowej zgromadzonych w bankach jest około czterdziestokrotnie mniej niż zarejestrowanych dawców szpiku. Jednak w Polsce sytuacja wygląda inaczej. W naszym kraju wykonuje się około 22 przeszczepienia krwiotwórczych komórek macierzystych na 1 000 000 mieszkańców, czyli dwa razy mniej niż w Stanach Zjednoczonych i krajach Europy Zachodniej[1].
Dlatego tym bardziej należy edukować na temat przydatności krwi pępowinowej jako źródła krwiotwórczych komórek macierzystych stosowanych w leczeniu m.in. białaczek.
W krajach Europy Zachodniej i Stanach Zjednoczonych znaczna część przeszczepianych komórek pochodzi ze zgromadzonych porcji krwi pępowinowej, która w ostatnich latach stała się często wykorzystywanym źródłem komórek macierzystych w ośrodkach transplantacyjnych. Obecnie szacuje się, że zdeponowano ponad 1 000 000 porcji na całym świecie, z czego ponad 20 000[2] zostało użytych do przeszczepień. W Polsce liderem w przechowywaniu krwi pępowinowej jest Polski Bank Komórek Macierzystych (PBKM), który zgromadził ponad 17 000 porcji krwi (blisko 70% całej przechowywanej krwi od polskich dawców). W naszym kraju wykonano 13 przeszczepień z krwi pępowinowej.
Do 4 z nich przekazano krew przechowywaną w PBKM, pozostałe pochodziły z banków publicznych.
Bankowanie krwi pępowinowej nadal nie jest tak popularne jak za granicą i dlatego najczęstszym źródłem pozyskiwania komórek macierzystych jest szpik. Jest to metoda z wyboru w leczeniu wielu nowotworowych chorób krwi (białaczki, chłoniaki, szpiczak mnogi) oraz niektórych chorób nienowotworowych (aplazja szpiku, wrodzone defekty krwiotworzenia i odporności), choć również w tych przypadkach mogłaby mieć zastosowanie krew pępowinowa.
Ostatnio w mediach jest głośno o poszukiwaniu dawcy szpiku kostnego dla znanego polskiego muzyka, który choruje na białaczkę. Jego narzeczona zaczęła publicznie nawoływać do rejestrowania się w banku szpiku w celu zostania honorowym dawcą szpiku. Odzew na apel gwiazdy jest tak wielki, że w ciągu zaledwie trzech tygodni na internetowej stronie Fundacji DKMS w jej Bazie Dawców Komórek Macierzystych zarejestrowało się ponad 30 tysięcy osób.
Ważne, by liczba zarejestrowanych dawców szpiku rosła, ponieważ ich liczba jest niewspółmiernie mała w stosunku do ludności Polski. Jest to jedna z przyczyn bardzo małej liczby przeszczepień komórek krwiotwórczych ze szpiku - wyjaśnia dr n. med. Dariusz Boruczkowski, specjalista chorób dzieci i transplantologii klinicznej z Polskiego Banku Komórek Macierzystych. - Warto podkreślić, że przeszczep komórek ze szpiku nie jest jedynym sposobem na walkę z białaczką. W leczeniu nowotworowych chorób krwi (białaczki, chłoniaki, szpiczak mnogi) stosuje się również przeszczepy komórek macierzystych z krwi pępowinowej. Dlatego warto promować wiedzę na ten temat, w tym szczególnie jak można pozyskać komórki macierzyste i kiedy z nich korzystać np. w momencie zagrożenia zdrowia i życia dziecka czy osoby spokrewnionej.
Czym są szpik i komórki macierzyste?
Dawcą szpiku może zostać każda zdrowa osoba w wieku od 18 do 55 lat o ogólnie dobrym stanie zdrowia. Dodatkowo w niektórych wyjątkowych przypadkach istnieje możliwość dawstwa szpiku lub komórek krwiotwórczych krwi obwodowej przez małoletnich.
Szpik i zawarte w nim komórki macierzyste wytwarzają niezbędne dla zdrowia i życia komórki krwi: czerwone krwinki (erytrocyty), białe krwinki (leukocyty) oraz płytki krwi. Te ostatnie odpowiadają głównie za procesy krzepnięcia w ustroju człowieka. Wytwarzanie komórek krwi przez szpik jest procesem złożonym. Samoodtwarzaniu się komórek wytwórczych szpiku służą komórki macierzyste krwi. Ich obecność jest niezwykle ważna, chociaż stanowią one jedynie ok. 0,1% wszystkich komórek obecnych w szpiku.
Komórki macierzyste to pierwotne komórki wielopotencjalne, zdolne do samoodnowy i różnicowania, dające początek wszystkim komórkom organizmu np. komórkom tkanki nerwowej, kostnej, mięśniowej i komórkom krwi. Krwiotwórcze komórki macierzyste ponadto mają zdolność samoregeneracji i różnicowania dając początek kolejnym generacjom komórek, z których powstają następnie dojrzałe krwinki. Przyjmuje się, że liczba 20 milionów komórek macierzystych na 1 kg masy ciała biorcy jest w stanie odtworzyć szpik utracony z powodu choroby czy też w wyniku jej leczenia (np. chemioterapią czy napromieniowaniem) i trwale zapewnić organizmowi niezbędną produkcję krwinek.
Zobacz również:
- Na co zwrócić uwagę wybierając bank krwi pępowinowej?
- Historia badań nad komórkami macierzystymi
- Pobieranie komórek macierzystych z krwi pępowinowej
- Pierwszy tydzień po porodzie, czyli jak pomóc młodej mamie?
- Poród i pierwsze chwile z noworodkiem
- Poród fizjologiczny - na czym polega?
- Współżycie po porodzie, kiedy pojawia się problem
- Pielęgnacja krocza po porodzie
Komórki macierzyste nie tylko w szpiku ...
Oprócz szpiku, krwiotwórcze komórki macierzyste pozyskuje się z krwi pępowinowej. Krew pępowinowa to wytworzona przez płód krew, która po urodzeniu dziecka pozostaje w części płodowej łożyska oraz w naczyniach krwionośnych (dwóch tętnicach i jednej żyle) znajdujących się w sznurze pępowinowym (pępowinie). Dawniej łożysko i sznur pępowinowy wraz z zawartą w nich krwią traktowano jako zbędny odpad.
To tutaj znajdują się m.in. krwiotwórcze komórki macierzyste mogące przekształcać się w:
- krwinki czerwone odpowiedzialne za przenoszenie tlenu do wszystkich komórek ciała
- krwinki białe odpowiedzialne za zwalczanie infekcji
- płytki krwi wspomagające proces krzepnięcia
Krew pępowinowa pobierana jest po urodzeniu noworodka, po zamknięciu i odcięciu pępowiny. Zabieg jest nieinwazyjny i bezbolesny.
Jakie są cechy charakterystyczne krwiotwórczych komórek macierzystych pobieranych ze szpiku i krwi pępowinowej?
Cechy charakterystyczne krwiotwórczych komórek macierzystych pobieranych ze szpiku i z krwi pępowinowej przedstawia poniższa tabela:
Krew pępowinowa |
Szpik |
|
Czas i łatwość pobrania krwi |
pobranie trwa kilka minut podczas porodu, jest nieinwazyjne i bezpieczne |
pobranie trwa kilkadziesiąt minut poprzez nakłucie talerza kości biodrowej podczas zabiegu w znieczuleniu ogólnym lub zewnątrzoponowym |
Ryzyko przeniesienia zakażenia wirusowego |
krew pępowinowa pochodzi z łożyska i naczyń pępowiny - dlatego ryzyko przeniesienia zakażenia jest niewielkie |
dawcą szpiku jest najczęściej osoba dorosła, która może być bezobjawowym nosicielem wirusów, które uaktywniają się po przeszczepieniu, może też dojść do zakażenia |
Dostępność do przeszczepienia |
krew pępowinowa jest dostępna po zdeponowaniu w banku do przeszczepienia i czeka na biorcę |
szpik musi być pobrany od dawcy, który nawet jeśli jest zarejestrowany w rejestrze to musi się zgłosić do pobrania; dawca musi być w dobrym stanie zdrowia, aby było możliwe pobranie |
Potencjał do wzrostu |
wyższa zdolność do proliferacji (mnożenie się komórek, odradzanie się) niż komórki ze szpiku |
normalna zdolność do proliferacji niż komórki z krwi pępowinowej |
Potencjalni dawcy |
krew pępowinowa może być pobrana raz w życiu - podczas porodu |
dawcą szpiku może być każdy, rejestracja jest łatwa i tania, ale problemem może być znalezienie odpowiedniego dawcy szpiku i dostępność dawcy |
Potencjalni biorcy |
przeciętna porcja krwi pępowinowej wystarczy dla biorcy o ciężarze ok. 40 kg, porcje można łączyć ze sobą, szpikiem lub krwią obwodową |
pobrany szpik zazwyczaj dostarczy wystarczająco dużo komórek macierzystych, aby wystarczyło dla biorcy o ciężarze 70-80 kg |
Odtworzenie układu krwiotwórczego |
okres odnowienia układu krwiotwórczego po przeszczepieniu wynosi ok. miesiąca |
okres odnowienia układu krwiotwórczego po przeszczepieniu wynosi ok. 2 tygodnie |
Ponadto łatwiej jest dobrać zgodne w obrębie tzw. antygenów transplantacyjnych komórki macierzyste z krwi pępowinowej niż ze szpiku, a ryzyko powikłań w postaci choroby przeszczep przeciw gospodarzowi (GvHD) jest mniejsze w przypadku przeszczepienia komórek z krwi pępowinowej.
Krew pępowinowa ma szereg zalet i dlatego coraz więcej osób decyduje się na jej zdeponowanie w bankach rodzinnych oraz publicznych. Dzięki swoim właściwościom rośnie również liczba przeszczepień krwi pępowinowej. Komórki macierzyste z krwi pępowinowej stosuje się nie tylko w przypadkach chorób nowotworowych, ale także coraz częściej próbuje się je wykorzystywać w leczeniu wielu chorób niehematologicznych (np. cukrzycy typu I czy chorób neurologicznych). Liczba przeszczepów z krwi pępowinowej rośnie z każdym rokiem.
Więcej informacji o krwi pępowinowej można znaleźć na www.pbkm.pl.
Polski Bank Komórek Macierzystych S.A. (PBKM) został założony w 2002 roku w Warszawie. Jest polską firmą biotechnologiczną, która specjalizuje się w pobieraniu, preparatyce, zamrażaniu i przechowywaniu komórek macierzystych z krwi pępowinowej w celu, późniejszego, ewentualnego ich wykorzystania w leczeniu. PBKM. świadczy profesjonalną i kompleksową usługę deponowania komórek macierzystych z krwi pępowinowej według najlepszych europejskich i amerykańskich standardów medycznych. Jako jedyny bank w Polsce jest akredytowany przez American Association of Blood Banks. PBKM co roku poddawany jest audytom Krajowego Centrum Bankowania Tkanek
i Komórek sprawdzającym z ramienia Ministerstwa Zdrowia poprawność dokonywanych procesów i stosowanych procedur. Działalność PBKM nadzoruje Rada Naukowo-Medyczna, firma prowadzi również prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie nauk medycznych. PBKM wraz z oddziałami w innych krajach Europy (m.in. Węgry, Rumunia, Hiszpania, Włochy, Łotwa) skupione w grupie FamiCord, zgromadził ponad 35 tysięcy porcji krwi pępowinowej, co sytuuję firmę wśród największych firm świadczących usługę rodzinnego deponowania krwi pępowinowej.
[1] J. Hołowiecki, Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej, 2008, 118 (11)
[2] JE. Wagner, E. Gluckman, Seminars In Hematology, 2010, 47 (1)
Komentarze do: Komórki macierzyste z krwi pępowinowej i szpiku kostnego ratują życie