Błonnik pokarmowy a choroby XXI wieku
We współczesnym świecie bardzo często zapominamy o tym, jak ważną rolę dla naszego zdrowia odgrywa właściwa dieta. Wciąż zbyt mało osób przywiązuje uwagę do tego, jakie produkty spożywa i jaki ma to wpływ na ogólną kondycję organizmu. Prawidłowe żywienie jest jednym z głównych czynników środowiska, który ma wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka i utrzymanie dobrego stanu jego zdrowia.
Racjonalne odżywianie, polega na dostarczaniu w codziennych posiłkach wszystkich niezbędnych składników odżywczych, zgodnie z zapotrzebowaniem organizmu. Jest ono podstawowym warunkiem osiągnięcia nie tylko dobrego rozwoju i zdrowia, a także sprawności fizycznej i umysłowej każdego człowieka, zarówno zdrowego, jak i chorego.
Obecnie coraz częściej podkreśla się rolę prawidłowego żywienia w profilaktyce i leczeniu niektórych chorób, tzw. cywilizacyjnych (choroby XXI wieku), takich jak: otyłość, cukrzyca, choroby układu krążenia, choroby i dysfunkcje przewodu pokarmowego itp. Coraz więcej uwagi poświęca się również znaczeniu odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego w diecie człowieka, jako składnika potencjalnie wspomagającego leczenie wielu chorób.
Wraz z rozwojem technologii zwiększył się popyt na produkty wysoko przetworzone, a tym samym zmniejszyło się spożycie błonnika pokarmowego. Wieloletnie badania wykazały, że zmniejszenie spożycia błonnika pokarmowego z dietą sprzyja powstawaniu wielu chorób, w tym cywilizacyjnych.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dzienne spożycie błonnika u osób dorosłych powinno wynosić od 20 do 40 g/ osobę. Dane te zostały doprecyzowane przez wytyczne Instytutu Medycyny przy Narodowej Akademii Nauk Stanów Zjednoczonych (Institute of Medicine of the National Academy of Science - (NAS), ustalające odpowiednie dobowe spożycie błonnika na poziomie 14 g/1000kcal.
Rola błonnika pokarmowego w profilaktyce i leczeniu chorób
Obniżenie stężenia cholesterolu
Błonnik pokarmowy a szczególnie jego składniki rozpuszczalne w wodzie (gumy, pektyny, β-glukany), wiążąc w świetle jelita cholesterol i kwasy żółciowe, przyczyniają się do obniżenia stężenia cholesterolu w surowicy krwi. Dzięki hipocholesterolemicznemu działaniu błonnik odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu i leczeniu miażdżycy oraz chorób układu krążenia powstających na jej tle. W diecie hipolipemicznej (niskocholesterolowej) zaleca się zwiększoną podaż błonnika pokarmowego, zwłaszcza jego frakcji rozpuszczalnej w wodzie. Źródłem błonnika o działaniu hipocholesterolemicznym, czyli zawierającego w znacznych ilościach składniki rozpuszczalne w wodzie, są produkty z owsa, jęczmienia, nasion roślin strączkowych oraz owoców i warzyw.
Zobacz również:
Obniżenie ciśnienia krwi
Błonnik posiada zdolność obniżania ciśnienia skurczowego i rozkurczowego krwi, szczególnie u pacjentów z nadciśnieniem i > 40 r.ż.
Szczególny wpływ dietoterapii nadciśnienia tętniczego mają bogate w rozpuszczalne składniki błonnika pokarmowego przetwory owsiane. Dodatek do diety osób z nadciśnieniem 5-7 g β-glukanów dziennie może zmniejszyć zarówno wartość ciśnienia skurczowego (o 6- 7mm Hg), jak i rozkurczowego (o 4mm Hg), szczególnie u osób z nadciśnieniem i otyłością.
Wspomaganie leczenia cukrzycy
Błonnik wpływa na metabolizm węglowodanów, szczególnie u ludzi chorych na cukrzycę. Po zwiększeniu podaży błonnika w diecie można zaobserwować zmniejszenie poposiłkowej glikemii i poprawę profilu insuliny we krwi. Najkorzystniejsze działanie na metabolizm przypisuje się rozpuszczalnej części błonnika. Gumy, pektyny, śluzy roślinne zmniejszają tempo wchłaniania glukozy, zarówno przez zwiększenie lepkości treści pokarmowej, jak i przez wydłużenie pasażu pokarmu z żołądka do jelita. Składniki błonnika hamują jednocześnie działanie wielu enzymów trawiennych przez ograniczenie kontaktu produkt - enzym, co obniża strawność i wchłanialność wielu składników odżywczych, w tym węglowodanów. Zawartość błonnika pokarmowego i forma w jakiej występuje ma więc wpływ na wartość wskaźnika glikemicznego.
Dieta bogatoresztkowa nie tylko zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę, ale również zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2.
Przeciwdziałanie i leczenie otyłości
Wykorzystanie błonnika pokarmowego w leczeniu i zapobieganiu otyłości związane jest z jego wpływem na gęstość energetyczną pożywienia. Uczucie sytości warunkowane jest nie tylko ilością spożytej energii, ale także masą i objętością produktów, dlatego też pokarm o niższej gęstości energetycznej ma względnie dużą wartość sycącą. Na utrzymanie stanu nasycenia w czasie wpływa, jak można sądzić, wydłużony czas pasażu żywności zawierającej błonnik.
Spożywany w diecie błonnik zasobny we frakcje rozpuszczalne (β-glukany), zwiększając objętość pożywienia nie powoduje podwyższenia jego wartości energetycznej. Spełniając tym samym rolę wypełniacza przewodu pokarmowego, wpływa jednoczesnie na zaspokojenie uczucia głodu. Dodatkowo zżelowane β-glukany wyścielając powierzchnie żołądka i jelita, opóźniają szybkość wchłaniania składników pokarmowych, wspomagając w ten sposób maskowanie uczucia głodu, efektem czego jest postępujący umiarkowany spadek masy ciała.
Zapobieganie i leczenie zaparć oraz choroby uchyłkowej jelit
Podstawową rolą składników włókna pokarmowego jest ich wpływ na zwiększanie zawartości treści pokarmowej i w efekcie zwiększanie masy stolca. Szczególną rolę przypisuje się tu celulozie i ligninom. Wynika to z faktu, że zarówno celuloza jak i ligniny właściwie nie ulegają bakteryjnej degradacji w jelicie grubym. Dodatkowo produkty o wysokiej zawartości celulozy, lignin, nierozpuszczalnych w wodzie hemiceluloz wpływają nie tylko na wzrost masy kału, ale również na skrócenie pasażu jelitowego. Dlatego też włókno pokarmowe przez mechaniczne drażnienie ścian jelita, wpływa na poprawę motoryki przewodu pokarmowego. Skraca czas pasażu jelitowego, zwiększa masę stolca i częstość wypróżnień, zapobiegając zaparciom, a w efekcie być może przeciwdziała powstawaniu uchyłków jelita grubego.
Dlatego więc zwiększone spożycie błonnika pokarmowego jest zalecane w przypadku osób ze skłonnością do zaparć, uchyłkowatości (chorobie schyłkowej) jelit czy zapalenia jelita grubego.
Autor:
Renata Serwońska,
dietetyk Naturhouse,
Plac Wolnica, Kraków.
Komentarze do: Błonnik pokarmowy a choroby XXI wieku