Czy cukier powoduje otyłość?

Związek między otyłością i cukrem, jest naprawdę tak ewidentny? Na pierwszy rzut oka, możemy pomyśleć, że tak. Pewne badania to potwierdzają... a inne stwierdzają przeciwieństwo. A więc, czy cukier odpowiada za otyłość? NIE Taka jest odpowiedź pani Anne Mardis, która jest lekarką w Centers for Disease Control and Prevention w Stanach Zjednoczonych.

W syntezie poświęconej działaniu cukru na zdrowie, która ukazała się w 2001 roku, pani Anne Mardis precyzuje nawet, że liczne badania pokazują raczej odwrotny związek między cukrem a stopniem nadwagi. Jak to możliwe? Ponieważ większa konsumpcja cukru jest związana z mniejszą konsumpcją tłuszczów, wyjaśnia pani Anne Mardis w swojej syntezie. Konkluduje ona, że spożycie cukru nie może być bezpośrednio związane z otyłością i że nie możemy go rozważać jako niezależnego czynnika ryzyka.

Sprecyzujmy jednocześnie, że ta synteza została zrealizowana na rachunek ministerstwa rolnictwa w Stanach Zjednoczonych (USDA), które jest odpowiedzialne za promocję produktów pokarmowych wytwarzanych w Stanach Zjednoczonych, a więc także i cukru.

Inne niezależne syntezy mają taki sam sens, jak synteza zrealizowana przez panią Anne Mardis: ich autorzy, bardziej skupieni na niuansach, podkreślają trudności z bezwzględym uznaniem cukru jako jedynej przyczyny otyłości. W przebiegu ostatniej ankiety epidemiologicznej (2005 rok), przeprowadzonej w 34 krajach wśród 137 000 dzieci w wieku szkolnym, zaobserwowano, że spożycie słodyczy było mniejsze u dzieci z nadwagą niż u dzieci ważących normalnie.

Zdaniem pani Simone Lemieux, która jest badaczką na Instytucie nutraceutyków oraz żywności funkcjonalnej w Kanadzie (INAF), dane aktualne, w całości, nie są przekonujące. Ale, kiedy badania się pochylają nad odżywianiem, wszystko jest tak bardzo ze sobą powiązane, że ciężko jest odizolować dokładnie działanie cukru na przybieranie na wadze. Równoważymy efekt spożycia tłuszczów na otyłość, na przykład, aby wyizolować efekt cukru, ale nie jest to łatwe, ponieważ wiele produktów jest zarazem bogate w tłuszcze i w cukier, tak jak ciastka albo słodycze, precyzuje pani Simone Lemieux.

Przemysł cukrowy zresztą nie traci okazji, żeby pokazać, iż syntezy badań zwalniają cukier z całej odpowiedzialności. Cukier nie jest częścią problemów z otyłością, otrąbił ostatnio przewodniczący Sugar Association w Stanach Zjednoczonych.

Jednakże, konkluzje wynikające z raportu francuskiej agencji AFSSA (Agence française de sécurité sanitaire des aliments, Agencja Francuska ds. bezpieczeństwa sanitarnego żywności), opublikowanego w październiku w 2004 roku, przynoszą kilka niuansów w tym temacie. Jeśli dane nie pozwalają oskarżać cukru, czytamy w raporcie zatutułowanym Glucides et santé (Węglowodany i zdrowie), to jednakże nie pozwalają również go uniewinnić. Jest to fakt, który przywołuje nawet pani Anne Mardis, ale w bardzo zawoalowanej formie.

TAK Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), cukier wraz z tłuszczem i brakiem aktywności fizycznej, należy do trzech głównych przyczyn epidemii otyłości. W ogromnym raporcie dotyczącym działania prewencyjnego produktów pokarmowych w dziedzinie chorób metabolicznych, Światowa Organizacja Zdrowia zaleca ograniczenie konsumpcji cukrów wolnych (cukry dodawane oraz cukry w owocach), w celu zapobiegania nadwadze. Autorzy raportu, świadomi, iż taka postawa jest tematem kontrowersji, precyzują, że wiele badań pokazujących, że nie ma związku między cukrem a przybieraniem na wadze, przedstawia także sobą błędy metodologiczne, które ograniczają prawdziwość zawartych w nich wniosków.

Zobacz również:

Naukowcy również skonstatowali, że w badaniach, które opierają się na danych na temat konsumpcji zadeklarowanych przez ludzi cierpiących na nadwagę albo na otyłość, bardzo często zdarza się, że ci ostatni nie oceniają prawidłowo (zaniżają) ilości zjadanej żywności, a więc także i cukru.

Co do innego punktu, na którym się opiera Światowa Organizacja Zdrowia, aby ustalić związek między ryzykiem nadwagi i konsumpcją cukru, wszyscy są jednomyślni. W rzeczywistości, przyznaje się, iż cukier zwiększa liczbę kalorii w produktach pokarmowych, bez wzbogacania ich w zdrowe składniki odżywcze.

Dorzucanie cukru zwiększa zawartość kaloryczną albo energetyczną produktów spożywczych, to znaczy, liczbę kalorii, jaką zawierają, na każdy gram. Produkt z dużą zawartością kalorii zawiera dużo kalorii na gram. Na przykład, jabłko zawiera prawie tyle samo kalorii co owsiane ciastko, ale jego rozmiar i waga sprawiają, że szybciej wywołuje uczucie sytości. W rzeczywistości, łatwiej jest się zadowolić jednym jabłkiem niż zaledwie jednym ciastkiem.

Kiedy proponujemy ludziom dania o dużej zawartości kalorii, mają oni tendencję do jedzenia w nadmiarze, zarówno na dłuższą jak i na krótszą metę, wyjaśnia pani Simone Lemieux, z Instytutu nutraceutyków oraz żywności funkcjonalnej w Kanadzie. Na ten temat, pani Réjeanne Gougeon, profesorka w Centrum odżywiania oraz nauk o żywieniu przy Uniwersytecie McGill w Kanadzie, przywołuje przykład próby klinicznej odnoszącej się do zawartości kalorycznej.

Uczestnicy jedli danie zawierające 500 kalorii w trzech różnych objętościach, przed właściwym posiłkiem. Samo jedno danie o najmniejszej zawartości energetycznej sprawiło, że uczestnicy zjedli mniej z następującego po nim posiłku głównego, potwierdza pani Réjeanne Gougeon. Jemy także oczami! Ponieważ mamy wrażenie pełnego żołądka już z jednym daniem o najmniejszej wartości kalorycznej. Oznacza to, że to, co nam sprawia największą przyjemność, to wrażenie, że się „dobrze zjadło”, a nie prawdziwa zawartość kaloryczna. Ostatecznie, kolejny posiłek, który jemy, jest mniejszy.

TAK, w przypadku dzieci i nastolatków Jeśli dane dotyczące nadmiaru cukru i zdrowia u osób dorosłych odnoszą się do interpretacji, to zupełnie inaczej jest w przypadku dzieci, zdaniem Agencji Francuskiej ds. bezpieczeństwa sanitarnego żywności. Nadmierne spożycie węglowodanów, w szczególności w postaci cukrów prostych, przede wszystkim w postaci napojów, okazuje się bardzo wyraźną przyczyną nadwagi i otyłości wśród dzieci w krajach uprzemysłowionych, możemy przeczytać w raporcie agencji zatytułowanym Glucides et santé (Węglowodany i zdrowie).

Znaczenie względne, ale ważne Ciężko jest więc określić cukier jako jedynego winnego za otyłość? Być może. Ale nie możemy także go ignorować. Tłuszcz oraz siedzący tryb życia są także częścią tego obrazka, jak podkreśla Światowa Organizacja Zdrowia. Pozostaje więc stwierdzić, że sytuacja jest o wiele bardziej złożona, niż się to wydaje, ponieważ badania nie zawsze odzwierciedlają rzeczywistość. Związek między tłuszczem i otyłością jest lepiej ustalony niż związek między cukrem a otyłością, ale konkretnie, jest to o wiele mniej oczywiste.

W rzeczywistości, nawet jeśli spożycie tłuszczów zmniejszyło się w ciągu ostatnich 20 lat, otyłość, wręcz przeciwnie, wzrasta w zastraszającym tempie, zauważa zresztą pani Simone Lemieux, z Instytutu nutraceutyków oraz żywności funkcjonalnej w Kanadzie. Natomiast, wiemy, że konsumpcja cukru wzrosła. Być może więc po prostu dokonało się zwykłe „zastąpienie” kalorii. Jogurty są dobrym przykładem: są mniej tłuste niż wcześniej, ale, w rzeczywistości, zawierają tyle samo kalorii, ponieważ są bardziej dosładzane, kontynuuje pani Simone Lemieux. Mają więc one taką samą zawartość kaloryczną co kiedyś, mimo iż ich skład się zmienił.

W skrócie mówiąc, próba określenia dokładnego znaczenia każdego z czynników otyłości jest bardzo żmudnym zadaniem, do którego zaprzęgli się naukowcy, ale wobec którego istnieje ryzyko, iż zajmie ono bardzo dużo czasu. W oczekiwaniu, być może lepiej jest działać na kilka czynników naraz, ale nie w sposób radykalny, a zwłaszcza w stosunku do tego, co dotyczy cukru.

Kanadyjska dietetyczka oraz specjalistka od żywienia, pani Hélène Baribeau doradza zresztą, aby nie eliminować całkowicie cukru ze swojego jedzenia, a przynajmniej niech nie robią tego ludzie, którzy pilnują swojej wagi. Kiedy bowiem osoba z nadwagą zbyt radykalnie rezygnuje z cukru, podkreśla pani Hélène Baribeau, kończy się tak, iż w efekcie porzuca swoją dietę, ponieważ smak pożywienia, które zjada, nie jest dość przyjemny. Trzeba zawrzeć kompromis między zawartością kaloryczną przynoszoną przez cukier oraz przyjemnością, jaką on zapewnia.