Daktyle – właściwości i zastosowanie świeżych i suszonych daktyli

Daktyle uważane są za jedne z najzdrowszych owoców na świecie, zawierają wiele minerałów i witamin potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Cenią je także sportowcy, ponieważ daktyle stanowią dobre źródło węglowodanów - dodają energii oraz szybko uzupełniają braki glikogenu w mięśniach.

Owoce palmy daktylowej, dzięki swoim zdrowotnym właściwościom mogą być traktowane jako naturalne lekarstwo: poprawiają wzrok, mają pozytywny wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego i krwionośnego, wzmacniają odporność. Wiele osób włącza je także do swojej diety ze względu na wysoką zawartość błonnika, daktyle pomimo sporej kaloryczności sprawdzą się w roli sycącej i zdrowej przekąski nawet w trakcie odchudzania.

Charakterystyka daktyli

Palma daktylowa (Phoenix dactylifera), zaliczana do najstarszych drzew na świecie, uprawiana była już 5000 lat p.n.e. Obecnie roślina ta występuje na terenie Afryki, Bliskiego Wschodu, Australii, Meksyku oraz Kalifornii.

Daktyle są bardzo słodkie w smaku, więc często używa się ich jako zamiennik cukru i dodaje do różnych potraw, ciast i koktajli. W krajach arabskich wyrabiany jest z nich syrop, tzw. „miód daktylowy". Owoce te nadają się także do produkcji win, ponieważ są bogatym źródłem cukrów prostych, które bardzo szybko poddają się procesowi fermentacji.

Daktyle występują w wielu odmianach, do najcenniejszych zalicza się:

Gat Mozafati - owoce są miękkie, wyróżniają się wielkością oraz ciemnym kolorem, uprawia się je tylko w Iranie;
Bhari - odmiana ta charakteryzuje się cienką skórką oraz delikatnym miąższem;
Medjool - mają miękką skórkę, wyróżniają się słodyczą i wielkością (jedne z większych daktyli);
Deglet Noor - inna nazwa tej odmiany to daktyle światła, mają jasno-bursztynowy kolor, są bardzo delikatne w smaku i aromatyczne;
Thoory - mają bardzo twardą i suchą skórkę, nazywane są daktylowym chlebem, ponieważ stanowią podstawę wyżywienia koczowniczych plemion Nomadów;
Hdlawy - charakteryzują się delikatnym miąższem, proces suszenia owoców zaczyna się już na drzewach;
Zabidi - daktyle tej odmiany posiadają bardzo dużą pestkę, są koloru czerwono-brązowego, najlepiej nadają się na przetwory.

Ogólnie wyróżnia się trzy typy daktyli: twarde (surowe, zawierają dużą ilość skrobi, dlatego też po zmieleniu powstaje z nich mąka), miękkie (wytwarza się z nich miód daktylowy) oraz półtwarde.

Wartości odżywcze daktyli w 100 g (odmiana Deglet Noor)

100 g świeżych daktyli najpopularniejszej odmiany Deglet Noor (wartości odżywcze mogą znacząco się różnić ze względu na gatunek owoców) zawiera 282 kalorii. Mimo to warto wprowadzić je do diety, gdyż daktyle dostarczają wiele potrzebnych składników odżywczych oraz minerałów (zwłaszcza potasu), a także są bogatym źródłem błonnika.

100 g daktyli odmiany Deglet Noor zawiera:

75 g węglowodanów (cukry proste 63 g);
2,45 g białka;
0,39 g tłuszczów;
8,0 g błonnika.

Witaminy:

10 I.U. witaminy A,
0,052 mg witaminy B1,
0,066 mg witaminy B2,
1,274 mg witaminy B3,
0,165 mg witaminy B6,
0,4 mg witaminy C,
0,05 mg witaminy E,
2,7 µg. K,
19 µg kwasu foliowego,
0,589 mg kwasu pantotenowego.

Minerały:

39 mg wapnia,
1,02 mg żelaza,
43 mg magnezu,
62 mg fosforu,
656 potasu (o 50% więcej niż banany),
2 mg sodu,
0,29 mg cynku,
0,21 mg miedzi,
0,26 mg manganu,
3 µg selenu.

Zawartość składników odżywczych w daktylach w zależności od odmiany różni się czasami dość znacząco. Dla przykładu, po daktyle z gatunku Medjool warto sięgać ze względu na bardzo dużą ilość potasu (696 mg w 100 g) i witaminy A (149 IU), a także witaminy B6 (0,25 mg), magnezu (54 g) oraz wapnia (64 g).

Zdrowotne właściwości daktyli

Daktyle na poprawę wzroku

Daktyle zawierają luteinę oraz zeaksantynę, dwa barwniki, które pozytywnie wpływają na wzrok. Składniki te występują zarówno w roślinach, jak i w siatkówce oka. Dieta bogata w w luteinę i zeaksantynę powoduję wzrost stężenia tych barwników w plamce żółtej (miejsce w siatkówce oka najbardziej wrażliwe na światło i barwy, o największej rozdzielczości widzenia), która odpowiada za jakość i ostrość widzenia. Dzięki swoim przeciwutleniającym właściwościom luteina i zeaksantyna chronią wzrok przed niekorzystnym działaniem promieniowania UV, poza tym zapobiegają zwyrodnieniom plamki żółtej, zmniejszając m.in. ryzyko rozwoju zaćmy.

Podobne działanie wykazuje znajdująca się w daktylach witamina A (beta-karoten) - podobnie jak luteina i zeaksantyna jest silnym antyoksydantem niszczącym wolne rodniki. Zmniejsza zmęczenie oczu oraz poprawia widzenie nocne (niedobór witaminy A powoduje tzw. kurzą ślepotę).

Niektórzy twierdzą, że jedzenie minimum jednego daktyla dziennie pozwala zachować wzrok w dobrej kondycji nawet do późnej starości. W medycynie ajurwedyjskiej owoce te wykorzystywane są do leczenia zmętnienia rogówki oka.

Daktyle na układ nerwowy

Zawarte w daktylach witaminy z grupy B wpływają na poprawę funkcjonowania układu nerwowego, a także pomagają redukować stres. Daktyle posiadają również taurynę, która uspokaja, zmniejsza objawy depresji oraz działa jako środek nasenny. Po daktyle powinny sięgać osoby nerwowe czy cierpiące na bezsenność. Według niektórych badań tauryna może się także przyczynić do zmniejszenia częstotliwości napadów epilepsji.

Zobacz również:

Daktyle na nowotwory

Naukowcy z Qassim University w Arabii Saudyjskiej odkryli antynowotworowe działanie daktyli. Owoce te mogą zmniejszać ryzyko m.in. raka jelita grubego, dlatego że są bogate w kwasy fenolowe - określane jako inhibitory chorób nowotworowych (duża ich ilość znajduje się zwłaszcza w suszonych daktylach) i antyoksydanty (przeciwutleniacze), które zwalczają wolne rodniki, a także chronią przed uszkodzeniami komórek. Nie bez znaczenia jest także spora zawartość błonnika, który zalecany jest w profilaktyce nowotworów układu pokarmowego - działanie takie wykazuje nierozpuszczana frakcja włókna pokarmowego.

Daktyle na zaparcia, oczyszczanie jelit i poprawę stanu flory jelitowej

Znajdujący się w daktylach w dużej ilości błonnik pozytywnie wpływa na funkcjonowanie całego układu pokarmowego. Owoce te zawierają rozpuszczalną i nierozpuszczalną frakcję włókna pokarmowego. Aby trawienie pokarmów przebiegało prawidłowo, potrzeba obu rodzai błonnika. Nierozpuszczalny poprawia perystaltykę jelit, zwiększa ukrwienie jelit i zapobiega zaparciom (aby uzyskać efekt przeczyszczający, daktyle należy namoczyć, zostawić na całą noc i rano zjeść). Z kolei frakcja rozpuszczalna błonnika wspomaga leczenie biegunek - zwiększa gęstość treści pokarmowej i pomaga w usuwaniu z organizmu toksyn i metali ciężkich. Włókno pokarmowe, dzięki temu, że wchłania produkty fermentacji jelitowej, przyczynia się do poprawy stanu mikroflory jelitowej i zapobiega powstawaniu wielu schorzeń układu pokarmowego. Daktyle zalecane są zwłaszcza osobom cierpiącym na zespół jelita drażliwego.

Daktyle wspomagają pracę serca, chronią przed nadciśnieniem i zawałami

Wyniki badań naukowych potwierdziły, że daktyle mają pozytywny wpływ na serce. Owoce te zawierają dużo magnezu i żelaza, które przyczyniają się do poprawy przepływu tlenu w organizmie, a tym samym sprawiają, że serce i układ krwionośny pracują wydajniej. Ponadto znajdujący się w daktylach w dużych ilościach potas wpływa na prawidłowy przepływ krwi, a tym samym chroni przed nadciśnieniem tętniczym, a także przed zawałem serca (zwłaszcza w przypadku mężczyzn) czy udarem mózgu (szczególnie u kobiet). Do udaru mózgu dochodzi w wyniku nagłego przerwania dopływu krwi do mózgu, dlatego też nazywany jest często zawałem mózgu. Chcąc usprawnić funkcjonowanie serca i układu krążenia, daktyle warto spożywać dwa razy w tygodniu.

Daktyle chronią przed miażdżycą i zakrzepami

Regularne spożywanie daktyli zmniejsza ryzyko wystąpienia miażdżycy, ponieważ owoce te chronią przed odkładaniem się złogów cholesterolu na ściankach naczyń krwionośnych. Potwierdzają to badania przeprowadzone w Izraelu. Specjaliści z ośrodka medycznego im. Majmonidesa oraz Instytutu Technologii Technion w Hajfie wykazali, że zawarte w daktylach antyoksydanty i kwasy fenolowe wpływają na regulację poziomu cholesterolu w organizmie, dzięki czemu nie odkłada się on w naczyniach krwionośnych w postaci blaszki miażdżycowej, która powoduje zwężanie średnicy naczyń krwionośnych.

Daktyle bogate są też w naturalne salicylany, które wykazują właściwości przeciwzakrzepowe - chronią przed powstawaniem zakrzepów w naczyniach krwionośnych, dzięki czemu przepływ krwi w organizmie nie jest utrudniony.

Daktyle na menopauzę i zmniejszenie objawów osteoporozy

Daktyle zawierają bor, który łagodzi objawy menopauzy. Pierwiastek ten w przypadku kobiet powoduje wzrost poziomu estrogenu w organizmie (spadek tego hormonu następujący w okresie klimakterium związany jest m.in. z przybieraniem na wadze czy osłabieniem kości, a w konsekwencji osteoporozą) i korzystnie wpływa na poziom wapnia w organizmie. Daktyle wspomagają walkę z osteoporozą także dzięki dostarczaniu dużej ilości wapnia i białka, co w znacznym stopniu przyczynia się do wzmocnienia kości.

Daktyle zwiększają odporność

Ze względu na zawartość antyoksydantów, daktyle mają właściwości przeciwzapalne i chronią przed infekcjami - poleca się ich spożywanie w okresie przeziębienia i grypy. Daktyle działają przeciwbólowo, obniżają gorączkę, łagodzą stany zapalne. Pomocne są także w przypadku alergii - dzięki obecności w owocach siarki organicznej reakcje uczuleniowe są łagodniejsze. Odwar z daktyli stosuje się w przypadku astmy, kataru lub kaszlu (jako środek wykrztuśny).

Daktyle powinny jeść kobiety w połogu (wspomagają powrót do pełnej sprawności po porodzie) oraz karmiące, ponieważ włączenie tych owoców do diety matki zwiększa także odporność dziecka.

Daktyle dodają energii

Daktyle poleca się przede wszystkim sportowcom i osobom prowadzącym aktywny tryb życia - dzięki sporej zawartości cukrów prostych stanowią doskonałe źródło energii. Owoce te pomagają również uzupełnić niedobór potasu, który w czasie aktywności fizycznej szybko tracony jest w wyniku intensywnego pocenia się. Znajdujący się w daktylach w bardzo dużej ilości potas wpływa także na regenerację organizmu po treningu. Dodatkowo owoce te efektywnie uzupełniają niedobór glikogenu w mięśniach (zużywanego w czasie wysiłku fizycznego). Dzięki temu zmęczenie odczuwane po treningu jest znacznie mniejsze.

Daktyle a cukrzyca

Daktyle dostarczają także chromu - pierwiastka, który pomaga regulować poziom glukozy we krwi i zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Mimo więc sporej zawartości cukrów prostych, daktyle nie podnoszą poziom glukozy we krwi - świeże owoce obniżają nawet jej poziom. Korzystne działanie w tym zakresie wynika także z dużej ilości błonnika znajdującego się w daktylach. Jednak osoby chore na cukrzycę powinny zachować ostrożność. Przy cukrzycy typu 2 niewskazane są szczególnie daktyle suszone, które posiadają wysoki indeks glikemiczny (IG 70-103). Natomiast diabetycy mogą jeść daktyle świeże, których IG wynosi już tylko 43-54.

Przeciwwskazania do spożywania daktyli

Nie każdy może włączać daktyle do swojej diety, owoców tych powinno unikać się w przypadku:

cukrzycy (szczególnie niewskazane są suszone daktyle);
otyłości lub ze skłonności do otyłości;
niektórych problemów z żołądkiem (np. przy zapaleniu błony śluzowej i kolki żołądkowej);
migreny (niekorzystne działanie wynika z zawartej w daktylach tyraminy, która przyczynia się do nagłego wzrostu ciśnienia krwi, powodując tym samym ból głowy);
wzdęć (daktyle je nasilają);
drożdżycy (przy której niewskazane są wszystkie suszone owoce).

Przykładowe przepisy z daktyli

Cukier z daktyli

Składniki:

2 szklanki daktyli.

Przygotowanie:

Daktyle ułożone na blasze należy upiec w piekarniku w 130 stopniach Celsjusza. Piec godzinę, po czym wyciągnąć do ostudzenia. Gdy daktyle ostygną i staną się twarde, zmielić je w młynku na drobny pył. Cukier z daktyli można używać do wszystkiego, a także stosować jako zamiennik białego cukru.

Czekolada z daktyli

Składniki:

100 g daktyli,
2-4 łyżek mleka kokosowego,
3 płaskie łyżki kakao,
¼ łyżeczka soli.

Przygotowanie:

Daktyle należy pozostawić na noc w ciepłej wodzie, by zmiękły, na następny dzień odcedzić z nadmiaru wody. Po czym wszystkie składniki ze sobą zmiksować na gładki krem.

Odwar z daktyli

Składniki:

daktyle,
woda.

Przygotowanie:

Zalać daktyle ciepłą wodą odstawić na 15 minut, aby napęczniały. Następnie odcedzić i pokroić, po czym gotować w garnku z wodą przez 5-15 minut, często mieszając i nie dopuszczając do zbyt dużego wrzenia. Po ugotowaniu zostawić do wystygnięcia. Odwar najlepiej spożywać, gdy jest ciepły i świeży (nie słodzić).

Zastosowanie daktyli w kosmetyce

Pozytywny wpływ daktyli na urodę

Z daktyli pozyskuje się roślinny DHEA, który składem przypomina wytwarzany przez organizm ludzki tzw. „hormon młodości". Dodaje się go do kremów do twarzy i balsamów do ciała, ponieważ ma działanie przeciwzmarszczkowe. Z owoców daktylowca można sporządzić nawilżające maseczki do twarzy. Warto również zrobić maseczkę na włosy, która je nabłyszczy oraz poprawi ich kondycję (szczególnie poleca się ją przy nadmiernym wypadaniu włosów). Olej z daktyli często wykorzystywany jest do różnego typu masażów, poleca się go też osobom, które mają problemy ze skórą.

Regularne spożywanie daktyli bogatych w cenne składniki odżywcze również pozytywnie wpływa na urodę, poprawiając wygląd cery i paznokci. Włączenie daktyli do diety pomaga w walce z cellulitem, ze względu właściwości detoksykacyjne tych owoców.

Przepisy na domowe maseczki z daktyli

Maseczka ze świeżych daktyli

Wystarczy zmiksować świeże owoce bez skórek z dowolnym olejem, np. kokosowym. Taką maseczkę można nałożyć na włosy lub twarz.

Maseczka z daktyli i mleka

Innym domowym sposobem na pielęgnację urody są daktyle wymieszane z mlekiem. Owoce należy zalać mlekiem i odstawić na dwa dni w ciepłe miejsce. Następnie wymieszać składniki drewnianą łyżką, nałożyć na twarz na 20 minut.

Maseczka z daktyli, żurawiny i oleju arganowego

Taka maseczka świetnie sprawdza się w zimie, ponieważ nawilża twarz oraz łagodzi zaczerwienienia wywołane ujemnymi temperaturami.

Składniki: 10 ziarenek owoców żurawiny, 1-2 daktyle, 1 łyżeczka oleju arganowego, 2 łyżeczki miodu oraz 2 łyżeczki płatków owsianych.

Przygotowane: Daktyle, żurawinę oraz olej arganowy zmiksować, dodać miód, po czym zamieszać. Następnie dosypać płatków owsianych i mieszać do uzyskania gęstej konsystencji. Wstawić na kilkanaście minut do lodówki. Po wyciągnięciu, nałożyć na twarz na 10-15 minut, potem zmyć ciepłą wodą.

Jak kupować daktyle?

Najlepsze są świeże daktyle, jednak w sklepach bardzo ciężko je dostać. W przypadku suszonych trzeba zwracać uwagę na etykietkę, ponieważ nie wszystkie są dobre gatunkowo, niektóre zawierają sztuczne konserwanty (najczęściej dwutlenek siarki) oraz nie są suszone na słońcu. Do suszenia daktyli w większości używa się suszarek, które poprzez gorące powietrze odparowują nadmiar wody. Niestety taki proces niszczy również niektóre cenne składniki odżywcze, zwłaszcza kwas foliowy, witaminę C i B1.

Daktyle w postaci suszonej mają też chropowatą skórkę, w której zbierają się zanieczyszczenia, dlatego najlepiej namoczyć je w wodzie na noc i opłukać przed spożyciem. Sprzedawcy często oferują najgorszy rodzaj daktyli i dodają do nich sztuczny cukier. W przypadku suszonych daktylach najlepiej wybierać te, które są opatrzone certyfikatem o uprawie ekologicznej. Cena suszonych owoców nie jest duża, paczka 150 g kosztuje 6 zł. Najlepiej kupować świeże daktyle, jednak ich cena w Polsce jest dużo wyższa - ok. 15-16 zł za opakowanie 600 g.

Autor: Paulina Woźniak