Kardamon – zastosowanie, właściwości zdrowotne, przepisy

Kardamon jest przyprawą znaną i używaną od kilku tysięcy lat. Jego zalety od dawna są wykorzystywane w kuchni oraz w lecznictwie. Może być stosowany w profilaktyce chorób układu pokarmowego, ponieważ wspomaga trawienie. Starożytni odkryli też, że kardamon jest skutecznym afrodyzjakiem oraz ułatwia zwalczanie otyłości i depresji.

W wielu krajach (zwłaszcza Dalekiego Wschodu) kardamon docenia się ze względu na szereg walorów zdrowotnych. Warto przekonać się do używania tej przyprawy zwłaszcza w okresie jesieni i zimy, ponieważ dzięki działaniu przeciwzapalnemu przyspiesza leczenie przeziębienia i grypy. Poza tym, kardamon wykazuje właściwości moczopędne i oczyszczające, może więc być stosowany w czasie diety odchudzającej.

Kardamon - charakterystyka rośliny

Kardamon to jedna z najstarszych przypraw na świecie, pochodzi z Indii i Sri Lanki, obecnie występuje też na obszarze Indochin, w Gwatemali, w Tanzanii i na Madagaskarze. Zazwyczaj rośnie dziko, choć uprawiany jest również na plantacjach (np. w Indiach i Indonezji). Wyróżnia się dwie odmiany kardamonu: zieloną (kardamon malabarski - Elettaria cardamomum) i czarną (Amomum subulatum). Kardamon malabarski uznaje się za cenniejszą odmianą ze względu na jego zdrowotne właściwości i wysoką zawartość olejku kardamonowego (ok. 9%, inne odmiany zawierają 3-4% olejku). Zaraz po szafranie jest najdroższą przyprawą świata, na cenę wpływa czasochłonny i złożony proces uprawy.

Kardamon zaliczany jest do bylin z rodziny imbirowatych. Należy do roślin wieloletnich, wyrasta na wysokość od 2 do 5 m i potrzebuje 3 lat, aby dojrzeć. Owocuje przez następne 10-15 lat. Zbiory strąków kardamonu przypadają od października do grudnia w porze suchej, zanim owoce zaczną się otwierać, dzięki czemu nie pękają podczas suszenia. Zazwyczaj sprzedawane są w całości, ponieważ wydobyte i zmielone nasiona szybko tracą smak i aromat. Strąki czarnego kardamonu są duże i brunatne, osiągają nawet 3 cm, w przypadku odmiany zielonej są one dużo mniejsze. Wewnątrz obu rodzajów ukryte są małe, czarne nasiona. Gatunki kardamonu różnią się między sobą wonią - zielony ma zapach orientalny, pikantny i słodki, a czarny pachnie cierpko i świeżo.

Kardamon jako środek leczniczy i przyprawa znany był u starożytnych Greków, Egipcjan, Rzymian, a nawet u Wikingów. Egipcjanie żuli nasiona, którymi odświeżali jamę ustną. Rzymianom i Grekom służył jako perfumy, a Wikingowie sprawili, że ta przyprawa jest dziś dobrze znana w Skandynawii. Kardamon był także wykorzystywany przez Arabów jako afrodyzjak.

Kardamon - właściwości zdrowotne

Kardamon w leczeniu dolegliwości ze strony układu pokarmowego

Kardamon działa wspomagająco w zwalczaniu chorób układu pokarmowego. Doskonale łagodzi problemy z trawieniem, niestrawność, wzdęcia, skurcze żołądkowe, zgagę, zaparcia. Wpływa na poprawę apetytu oraz neutralizuje nieprzyjemny smak leków lub gorzkich ziół. Kardamon w postaci przyprawy lub olejku można dodawać do potraw mięsnych, ponieważ ułatwia trawienie białek. Działa również rozkurczowo i wspomaga wydzielanie soków trawiennych oraz trzustkowych, więc warto nim przyprawiać inne ciężkostrawne potrawy, takie jak dania z roślin strączkowych czy z kapusty, czy zawierające czekoladę lub ser, które także są długo trawione. Kardamon wspomaga pracę wątroby. Tłumi nudności, przeciwdziała wymiotom oraz odkaża żołądek. Niszczy bakterie Helicobacter Pylori, produkujące w żołądku toksyny odpowiedzialne za wywołanie zapalenia, które może doprowadzić do powstania wrzodów lub nowotworu żołądka.

Kardamon w odchudzaniu i w walce z otyłością

Kardamon przyspiesza przemianę materii i pomaga w leczeniu otyłości. Stosowny jest w diecie 3D chili, która polega na używaniu przypraw w trzech kolorach: czerwonym, żółtym i zielonym. Kardamon wraz z cynamonem i imbirem znajduje się w grupie przypraw żółtych, które stymulują układ pokarmowy do trawienia, hamują apetyt oraz zmniejszają ochotę na niezdrowe przekąski. Dzięki pobudzaniu wydzielenia soków żołądkowych, kardamon znacznie wspomaga przemianę materii, a to powoduje szybsze spalanie tkanki tłuszczowej. Wystarczy regularnie dodawać pół łyżeczki zmielonej przyprawy do mleka, herbaty lub kawy, aby pobudzić metabolizm.

Kardamon a drogi oddechowe

Przyprawa ta ma zbawienny wpływ na drogi oddechowe, pomaga w zwalczaniu astmy oraz zapalenia oskrzeli. Warto pamiętać, że osłabia objawy przeziębienia i grypy, pomaga w leczeniu kaszlu (ułatwia usuwanie śluzu zalegającego w układzie oddechowym) oraz łagodzi ból gardła. Roztwór do płukania można wykonać, dodając do ciepłej wody mielony kardamon i cynamon. Podczas przeziębienia polecany jest także olejek kardamonowego (najlepiej wetrzeć go w klatkę piersiową, plecy i stopy).

Kardamon posiada także cenne właściwości odkażające, może być profilaktycznie stosowany w zapobieganiu zapaleniom jamy ustnej i jako środek pomagający odświeżyć oddech (w tym celu wystarczy żuć ziarenka przyprawy).

Oczyszczające działanie kardamonu

Kardamon często zalecany jest w dietach oczyszczających, ponieważ wspomagając pracę nerek, ułatwia detoksykację organizmu i wydalanie z niego zbędnych toksyn. Przyprawa, która posiada właściwości moczopędne usuwa nagromadzony w nerkach wapń i mocznik oraz ułatwia oczyszczanie ich ze złogów (m.in. kamieni nerkowych). Dodatkowo kardamon wypłukuje bakterie z pęcherza, likwiduje nadmiar wody i sodu w organizmie.

Kardamon na odporność i wzmocnienie organizmu

Kardamon wzmacnia organizm i pozytywnie wpływa na ogólny stan zdrowia. Ma działanie przeciwzapalne, można go więc stosować w razie obrzęku w błonach śluzowych jamy ustnej i gardła. Przyprawa ta pomaga także łagodzić ból głowy, mięśni i stawów. Poza tym kardamon powstrzymuje rozwój wirusów, bakterii, grzybów i pleśni, więc zalecany jest jako środek wspomagający leczenie przeziębień, grypy i innych infekcji - profilaktycznie może być zażywany w okresie jesienno-zimowym, kiedy odporność na choroby jest mniejsza.

Kardamon poprawia samopoczucie i funkcjonowanie układu nerwowego

Warto wiedzieć, że kardamon poprawia ogólne samopoczucie i usprawnia funkcjonowanie układu nerwowego. Kardamon wspomaga produkcję endorfin, czyli tzw. „hormonów szczęścia”. Olejki eteryczne zawarte w przyprawie powodują wzrost wydzielania serotoniny, czyli hormonu odpowiedzialnego za dobry nastrój, prawidłowy sen, regulację apetytu. Kardamon pozytywnie wpływa na pracę mózgu, rozjaśnia umysł, pobudza wyobraźnię, poprawia pamięć i koncentrację. Neutralizuje też negatywne skutki działania kofeiny (kołatanie serca, bezsenność, wysokie ciśnienie krwi).

Kardamon na libido i potencję

Aromaterapia z użyciem olejku kardamonowego pozytywnie wpływa nie tylko na poprawę samopoczucia, ale także na wzrost libido. Kardamon od tysiącleci traktowany jest jako afrodyzjak i lek na potencję. Ekstrakt z kardamonu traktuje się jako naturalny feromon i dodaje do wielu perfum, zwłaszcza męskich. Jest to także środek na zwiększenie potencji. Wtarcie w ciało olejku z kardamonu powoduje lepsze ukrwienie narządów płciowych, co wspomaga i wydłuża erekcję. W medycynie tradycyjnej leczy się nim zaburzenia wzwodu, przedwczesny wytrysk oraz impotencję. Aby wykorzystać miłosną właściwość tej przyprawy, można dodać ją do kawy, gorącej czekolady lub użyć olejku kardamonowego do rozgrzewającego masażu.

Inne właściwości kardamonu

Ta egzotyczna przyprawa posiada o wiele więcej leczniczych właściwości, m.in. chroni przed zachorowaniem na cukrzycę typu 2, obniża ciśnienie krwi oraz usprawnia jej krążenie, wykazuje także działanie przeciwzakrzepowe. Melatonina zawarta w kardamonie pomaga w zwalczaniu otyłości, cukrzycy oraz hiperlipidemii, czyli podwyższonego poziomu cholesterolu i triglicerydów. Antyspazmatyczne i przeciwkonwulsyjne działanie kardamonu likwidują czkawkę oraz mimowolne skurcze mięśni brzucha i jelit (np. kolki).

Wato też zwrócić uwagę na antyoksydacyjne właściwości przyprawy - usuwanie wolnych rodników z organizmu zapobiega szybkiemu starzeniu się komórek. Odpowiedzialne są za to witaminy, fitoskładniki i oleje eteryczne obecne w kardamonie. Badania przeprowadzone na zwierzętach wykazały, że ta przyprawa ma również właściwości antynowotworowe. Odkryto, że kardamon hamuje rozwój komórek rakowych oraz że jest w stanie eliminować niektóre z nich.

Olejek kardamonowy - zastosowanie w leczeniu i kosmetyce

Olejek z kardamonu to wyciąg z nasion, wytwarzany poprzez destylację parą wodną torebek nasiennych kardamonu. Podobnie jak nasiona, olejek posiada wiele korzystnych właściwości. Ma zdolność zmniejszania skurczów żołądka i jelit, neutralizowania negatywnych skutków chemioterapii, zapobiega nudnościom, posiada działanie antyseptyczne, antybakteryjne oraz ściągające. Stosuje się go głównie w leczeniu dolegliwości układu pokarmowego i oddechowego, ale wykorzystywany jest także w celach kosmetycznych. Nakładany na skórę powoduje, że staje się ona miękka i delikatna. Olejek kardamonowy dodaje się do pomadek, balsamów i kremów ujędrniających. W aromaterapii i w perfumerii stanowi składnik aromatycznych kompozycji - dodaje zapachom świeżości i orientalno-korzennej nuty. Ze względu na działanie rozgrzewające stosowny jest w masażach przeciwreumatycznych. Wiele osób wlewa go do kąpieli, gdyż olejek kardamonowy relaksuje ciało, silnie pobudza zmysły i głęboko nawilża skórę.

Olejek kardamonowy nie powinien być stosowany przez kobiety w ciąży i karmiące piersią.

Zastosowanie kardamonu w kuchni

Smak i zapach

Zapach kardamonu różni się w zależności od jego odmiany, ale wspólnymi cechami dla obu rodzajów jest ostra, ciepła i aromatyczna woń. Smak przyprawy można określić jako ciepły, z kamforowo-cytrynową nutą. Wyłuskane ziarna tracą intensywny smak i zapach, dlatego strąki powinny być przechowywane w całości. Nasiona najlepiej wydobyć z owocu tuż przed ich użyciem. Aby uzyskać mocny aromat, należy je uprażyć na suchej, rozgrzanej patelni.

Dania z kardamonem

Smak kardamonu dobrze komponuje się ze smakami innych przypraw i ziół, więc nie ma przeszkód, by łączyć go z różnymi typami dań. Można go dodawać do potraw z mięsa, drobiu, skorupiaków lub do dań z ryżem. Korzenny aromat kardamonu wzbogaca pikle, grzane wino czy nawet marynowane śledzie. Osoby lubiące eksperymenty w kuchni mogą spróbować przyprawić nim kotlety lub bigos. Kardamon jest też często używany w wyrobach cukierniczych i jako dodatek do deserów - ciast i lodów. Dobrze też sprawdza się jako przyprawa do napojów - herbaty, kawy, alkoholu.

Kardamon szczególnie dobrze smakuje z curry, dlatego połączenie tych przypraw często jest stosowane w kuchni indyjskiej. Mieszanką kardamonu z cynamonem i imbirem lub kurkumą można doprawić kawę lub herbatę.

Przepisy z kardamonem

Napar z kardamonu

Jedną łyżeczkę zmielonych nasion kardamonu zalać szklanką wrzącej wody, zostawić na 10-15 minut do zaparzenia. Tak przygotowany napar należy pić trzy razy dziennie.

Kawa z kardamonem

Do przygotowania kawy z kardamonem potrzebne będą:

• 2 łyżeczki drobno mielonej, wysokogatunkowej kawy;
• 100 ml wody;
• kilka ziarenek kardamonu;
• tygielek;
• papierowy filtr do kawy;
• moździerz.

Najpierw należy wyłuskać nasionka z owocu i rozgnieść je w moździerzu. Zmielony kardamon dodać do kawy, a taką mieszankę wsypać do tygielka i zalać wodą. Postawić na małym ogniu i poczekać, aż kawa się zagotuje. W trakcie gotowania zmieszać kilka razy, aby nie wykipiała. Gotowy napar należy przecedzić, np. przez papierowy filtr do kawy. Można podawać z bitą śmietaną lub z likierem.

Gorąca czekolada z kardamonem:

Składniki:

• szklanka mleka,
• pół tabliczki gorzkiej czekolady,
• laska cynamonu,
• szczypta kardamonu.

Podgrzać mleko z kardamonem i laską cynamonu, ale nie gotować. Dodać pokruszoną czekoladę i podgrzewać napój, aż czekolada się rozpuści. Następnie przelać do kubków. Można udekorować bitą śmietaną i posypać kakao.

Kurczak z kardamonem

Składniki:

• 4 piersi kurczaka,
• 3 limetki,
• 10 strączków kardamonu,
• kawałek imbiru długości około 3 cm,
• 2 ząbki czosnku,
• łyżka kurkumy,
• pieprz cayenne,
• szczypta kminu rzymskiego,
• 125 g gęstego jogurtu naturalnego,
• 2 cebule,
• 75 g masła,
• goździk,
• szklanka wywaru z kurczaka,
• świeża kolendra.

Kurczaka umyć, pokroić. Limetki umyć i osuszyć, z jednej zetrzeć skórkę, z dwóch limetek wycisnąć sok i skropić nim kurczaka. Kardamon roztłuc w moździerzu i wyjąć nasionka. Imbir obrać i zetrzeć na tarce. Czosnek obrać i drobno posiekać. Wymieszać skórkę z limetki, imbir, czosnek, kmin rzymski, kurkumę, sporą szczyptę cayenne i jogurt. Powinna powstać jednolita masa. Powstałą pastą natrzeć kurczaka i włożyć do lodówki przynajmniej na 3 godziny.

Obrać cebulę i pokroić w ósemki. Na patelni rozpuścić masło, wrzucić goździk i cebulę, smażyć aż cebula stanie się złota. Z mięsa zdjąć marynatę, ale nie wyrzucać. Przełożyć kurczaka na patelnię z cebulą, smażyć kilka minut na średnim ogniu. Wlać wywar z kurczaka i dodać marynatę. Wymieszać i częściowo przykryć patelnię, dusić kurczaka około 30 minut. Trzecią limetkę pokroić w plasterki. Kurczaka wraz z cebulą przełożyć na półmisek, polać sosem z patelni i ozdobić plastrami limetki i listkami kolendry.

Ile kosztuje i gdzie kupić kardamon

Mielony kardamon można kupić w wielu hipermarketach - nie jest to jednak najlepszy wybór ze względu na to, że przyprawa w takiej postaci pachnie i smakuje mniej intensywnie niż ziarenka świeżo wydobyte ze strąka. Sklepy internetowe ze zdrową żywnością oferują różne rodzaje kardamonu, w postaci całych lub mielonych ziaren. Zakupu można też dokonać w stacjonarnych sklepach zielarskich i ze zdrową żywnością. Niekiedy przyprawa sprzedawana jest też w małych sklepikach spożywczych.

Kardamon w postaci strąków często pakuje się w paczki o wadze 30 g, które kosztują około 3 złote. Koszt samych nasion w sklepach ekologicznych to około 10 złotych za 40 g. Cena za kilogram kardamonu waha się od 70 do ponad 200 złotych. Różnice w cenie związane są z krajem pochodzenia kardamonu, tańsza i grosza przyprawa sprowadzana jest z Nepalu lub Jawy. Warto pamiętać, że najwyższą jakość ma odmiana zielona - kardamon malabarski.

Autor: Marta Hamera