Karob – charakterystyka, właściwości zdrowotne, wykorzystanie

Karob (in. mączka chleba świętojańskiego) w postaci proszku stosowany jest przede wszystkim jako zdrowszy, a zarazem jeszcze bardziej słodki zamiennik kakao i czekolady. Jest owocem drzewa zwanego chlebem św. Jana (łac. Ceratonia siliqua L.). Inne nazwy tej występującej powszechnie w basenie Morza Śródziemnego rośliny to szarańczyn strąkowy, drzewo karobowe, ceratonia oraz chleb świętojański.

Warto uwzględnić karob w diecie, ponieważ poza wyjątkowymi walorami smakowymi wykazuje on także szereg cennych dla zdrowia właściwości odżywczych. Polecany jest zwłaszcza palaczom (a także wszystkim, który pożegnali się z papierosowym nałogiem, a nadal odczuwają jego skutki), osobom z nadciśnieniem, problemami trawiennymi, diabetykom, kobietom w ciąży, dzieciom, seniorom oraz rekonwalescentom.

Charakterystyka karobu

Wygląd i smak karobu

Karob w postaci handlowej to słodki, jasnobrązowy proszek powstały w wyniku zmielenia nasion strąków chleba świętojańskiego (zwykle sprzedawany jest w niewielkich, ok. 200- lub 250-gramowych paczuszkach). Nie każdy „sklepowy” karob smakuje tak samo - dostępne w Polsce produkty poszczególnych firm różnią się m.in. krajem pochodzenia oraz temperaturą obróbki cieplnej, jakiej zostały poddane. Te czynniki istotnie wpływają na doznania smakowe (dlatego mączka niektórych producentów jest bardzo słodka, w odróżnieniu od karobu dającego odczucie pewnej goryczy, pochodzącego od innych wytwórców). Z chleba świętojańskiego oprócz mączki powstaje także kawa oraz melasa, gęsty syrop o ciemnej barwie i posmaku karmelowym, zwany też „karobem w płynie”.

Wykorzystanie karobu

Karob od już wielu lat ma szerokie zastosowanie przemyśle spożywczym. Wykorzystywany jest głównie jako zagęszczacz, stabilizator i naturalny środek konserwujący (guma karobowa E 410). Jest zdrowszą alternatywą słodzików, takich jak sacharyna czy aspartam. Pozyskuje się też z niego „czekoladopodobne” aromaty różnego rodzaju produktów (batony, cukierki, mleczno-czekoladowe desery i napoje, płatki śniadaniowe, lody, niektóre alkohole). Mączka chleba świętojańskiego może też być spożywana samodzielnie (np. w dawce dwóch łyżeczek dziennie), nie trzeba jej uprzednio podgrzewać, ponieważ została już poddana wstępnej obróbce cieplnej. Dodatkowo karob znajduje zastosowanie w kosmetyce oraz podczas produkcji papieru.

Karob a kakao

Czekolada i kakao poprawiają nastrój na krótko - następstwa regularnego ich spożywania to m.in. wahania nastroju, depresja, nasilona skłonność do zachowań impulsywnych, etc. Ponadto oba produkty uzależniają, są także silnymi alergenami. Karob przewyższa kakao pod względem wartości odżywczych, jest też pozbawiony potencjalnie szkodliwych w nadmiarze kofeiny, teobrominy oraz szczawianów.

Co ciekawe, w przeciwieństwie do kakao i czekolady karob może być podawany zwierzętom (w formie ziaren i suszonych strąków stanowi podstawowy pokarm wielu mieszkańców ogrodów zoologicznych). Zwykle jest też dobrze tolerowany przez ludzki organizm (rzadko wywołuje alergie, nie zawiera kofeiny ani „złego” cholesterolu LDA).

Wartości odżywcze karobu

Witaminy, minerały oraz inne składniki odżywcze zawarte w 100 g karobu:

• wartość energetyczna (kaloryczność) - 222 kcal;
• białko - 4,6 g;
• tłuszcze - 0,7 g;
• węglowodany - 89 g;
• cholesterol - 0 mg;
• błonnik - 40 g;
• sód - 35 mg;
• potas - 827 mg;
• magnez - 2,9 mg;
• wapń - 348 mg;
• żelazo - 54 mg.

Mączka chleba świętojańskiego zawiera także witaminy A, C, D, E, B6 oraz B12. Obecność tej ostatniej ma szczególne znaczenie dla wegan i wegetarian, ponieważ do niedawna sądzono, iż głównym jej źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego.

Dostępność karobu w Polsce

Karob dostępny jest w tradycyjnych oraz internetowych sklepach ze zdrową żywnością. Można coraz powszechniej znaleźć go także w marketach w działach z produktami ekologicznymi i naturalnymi. Cena jest obecnie bardziej przystępna niż jeszcze kilka lat temu, za paczkę 150 g należy zapłacić zwykle niecałe 6 zł (kilogram karobu to w przeliczeniu ok. 42-46 zł).

Zdrowotne właściwości karobu

Karob a zdrowie układu pokarmowego

Spożywanie mączki z chleba świętojańskiego może być traktowane jako wspomaganie terapii zaburzeń układu pokarmowego, stanów zapalnych jelit oraz żołądka, zapobiega także rozwojowi nowotworów, np. w obrębie jelita grubego. Dzięki zawartości m.in. błonnika oraz pektyn, karob usprawnia i reguluje przebieg procesów trawiennych, zmniejsza dolegliwości związane z biegunką, chorobą refluksową przełyku (refluksem), zaparciami czy zgagą.

Karob a zdrowie układu oddechowego

Włączenie karobu do diety może wspomóc profilaktykę nowotworów płuc, dlatego mączka z chleba świętojańskiego rekomendowana jest osobom uzależnionym od tytoniu - umożliwia także efektywniejsze wykrztuszanie zalegającej w płucach palaczy wydzieliny. Ponadto zapobiega astmie i łagodzi uciążliwe objawy alergii, pomaga w leczeniu kaszlu, grypy, działa antybakteryjnie oraz antywirusowo.

Karob na wzmocnienie odporności

Dowiedziono, że mączka chleba świętojańskiego jest naturalnym lekarstwem, które skutecznie podnosi odporność organizmu. Karob wykazuje właściwości antyseptyczne, antybakteryjne oraz antywirusowe, pomaga w walce z patogenami, chroni przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, uwalnia także od nagromadzonych toksyn oraz różnego rodzaju zanieczyszczeń przemysłowych.

Karob a odchudzanie

Zamienienie czekolady na karob jest szczególnie godne polecenia osobom walczącym z nadprogramowymi kilogramami - z uwagi na dużo mniejszą kaloryczność (o ok. 1/3) i 7-kronie niższą zawartość tłuszczu. Mączka chleba świętojańskiego zaspokaja ochotę na słodycze, dostarczając przy tym cennych składników odżywczych - nie bez przyczyny bowiem określana jest jako „najzdrowszy naturalny słodzik”.

Karob w diecie diabetyków

Zmielone ziarna chleba świętojańskiego są przerabiane na bezwęglowodanową mąkę, z której produkuje się wyroby cukiernicze przeznaczone dla diabetyków. Karob w najpopularniejszej postaci brązowego proszku może być również spożywany przez osoby chorujące na cukrzycę, jako naturalny słodzik, wykazuje nawet zdolność do wspomagania utrzymywania stabilnego poziomu cukru we krwi.

Inne właściwości zdrowotne karobu

Wysoka zawartość żelaza sprawia, że karob stanowi cenny składnik jadłospisu osób cierpiących na niedokrwistość. Z kolei bogactwo wapnia sprzyja zdrowiu zębów i kości. Kobiety, zwłaszcza w okresie menopauzalnym, powinny spożywać mączkę chleba świętojańskiego, ponieważ zapobiega ona osteoporozie (takie działanie wykazuje wspomniany wapń oraz witamina D). Wzmacnia włosy oraz paznokcie, a także spowalnia procesy starzenia się. Jest również produktem bezglutenowym oraz hipoalergicznym (niemniej należy do roślin strączkowych, dlatego osoby uczulone na ten rodzaj żywności powinny zachować ostrożność przy wprowadzaniu mączki do diety, a w razie wątpliwości skonsultować się z lekarzem bądź dietetykiem). Karob bywa również stosowany jako lek na polio (chorobę Heinego-Medina).

Wybrane przepisy z zastosowaniem karobu

Kasza gryczana z karobem

Składniki:

• ½ szklanki kaszy gryczanej;
• 1-2 łyżki karobu;
• 2 łyżki oleju kokosowego (ew. masła kokosowego lub 1 łyżka oliwy z oliwek);
• 3-4 łyżki miodu naturalnego;
• garść malin (opcjonalnie można dodać też inne owoce: np. kilka poziomek, jeżyn czy borówek);
• kawałek banana;
• wiórki kokosowe.

Przygotowanie:

Kaszę gryczaną zalać w garnku 1 szklanką wody i gotować, co jakiś czas mieszając. Gdy kasza pochłonie wodę, zdjąć ją z ognia. Wyłożyć na talerz, dodać olej kokosowy, miód i karob, wymieszać. Udekorować malinami i bananami pokrojonymi w cienkie plasterki, posypać wiórkami kokosowymi.

Napój mleczny z karobem (zamiennik kakao)

Składniki:

• ½ szklanki mleka (najlepiej roślinnego, kokosowego lub ryżowego);
• ½ szklanki przegotowanej wody;
• 1 łyżka dobrej jakości karobu;
• 1 łyżeczka ksylitolu, cukru trzcinowego lub innego słodu.

Przygotowanie:

Przegotowaną wodę należy wymieszać z mlekiem oraz słodem, dodać karob, połączyć wszystkie składniki. Taką mieszankę podgrzewać, aż będzie gorąca, ale nie doprowadzać do wrzenia.

Koktajl bananowo-karobowy

Składniki:

• 1 dojrzały banan;
• 2 łyżki karobu;
• 1 ½ szklanki mleka roślinnego (kokosowe, sojowe).

Przygotowanie:

Obranego banana należy podzielić na mniejsze części, włożyć do blendera lub wysokiego naczynia, dodać pozostałe składniki (można dołożyć kostki lodu) i miksować aż do uzyskania jednolitej konsystencji.

Autor: Aleksandra Bujas