Kawa zbożowa – właściwości zdrowotne i wartości odżywcze

Kawa zbożowa to napój o smaku zbliżonym do kawy naturalnej, otrzymywany z ziaren zbóż. Jest bogatym źródłem błonnika, witamin, minerałów i przeciwutleniaczy. Jako produkt niskokaloryczny, zmniejszający uczucie głodu, dostarczający niezbędnych składników odżywczych i poprawiający przemianę materii, polecany jest osobom na diecie. „Zbożówka” nie zawiera przy tym kofeiny, więc mogą sięgać po nią kobiety w ciąży, matki karmiące, dzieci oraz osoby z nadciśnieniem.

Kawa zbożowa, mimo że jest bezkofeinowa, dzięki obecności węglowodanów ma właściwości pobudzające, które korzystnie wpływają na pracę mózgu. Przy tym „zbożówka” nie uzależnia tak jak naturalna kawa i nie utrudnia wchłaniania wartościowych składników odżywczych, takich jak żelazo oraz magnez. Kawa zbożowa głównie kojarzy się ze smakiem z dzieciństwa, dlatego warto pić ją do śniadania z dodatkiem mleka i przypraw korzennych, które podkreślą jej walory smakowe.

Charakterystyka kawy zbożowej

Kawa zbożowa trafiła do Polski w XVIII wieku z Prus, a pierwsza zajmująca się jej produkcją fabryka w kraju powstała w 1818 roku we Włocławku. Proces obróbki składników na „zbożówkę” był podobny do obecnego i polegał na prażeniu ziaren zbóż lub korzeni roślin do momentu powstania proszku. Na świecie kawa zbożowa szczególną popularność zyskała w czasach pierwszej i drugiej wojny światowej, natomiast w Polsce - w PRL-u. W obu tych okresach pełniła funkcję substytutu naturalnej kawy. Dziś znów wraca do łask i jest pita nie tylko przez dzieci, kobiety w ciąży i osoby z nadciśnieniem, ale ze względu na swoje walory smakowe i bogactwo wartości odżywczych dla wielu stała się alternatywą dla kolejnej filiżanki prawdziwej kawy.

Czym jest kawa zbożowa

Kawa zbożowa jest napojem o smaku i aromacie zbliżonym do kawy. Przygotowuje się ją z prażonych ziaren zbóż, najczęściej jęczmienia, żyta, pszenicy albo buraka cukrowego, a czasami orkiszu lub korzenia cykorii. Jej skład może zostać wzbogacony o tarninę, głóg, wiesiołek lub żołądź. „Zbożówka” jest produktem naturalnym, pozbawionym konserwantów i barwników.

Obecnie na rynku dostępnych jest kilka rodzajów kaw zbożowych skomponowanych z różnych mieszanek zbóż. Pojawiają się również warianty wzbogacone o pozyskiwaną z cykorii inulinę, połączenia naturalnej kawy oraz cykorii, a także mieszanki kawy zwykłej i zbożowej.

Rodzaje kawy zbożowej

Na rynku dostępne są cztery rodzaje kawy zbożowej różniące się sposobem przyrządzania:

• kawa rozpuszczalna - w proszku, w wersji tak zwanej instant, czyli błyskawicznej; od razu po zalaniu wrzątkiem gotowa do spożycia;
• kawa ekspresowa - w torebkach przeznaczonych do zaparzania, przygotowuje się ją podobnie jak herbatę;
• kawa granulowana - jest wersją kawy rozpuszczalnej, ale zamiast proszku przybiera formę granulek;
• kawa sypana - najbardziej tradycyjna, sypka forma, przeznaczona do parzenia przez sitko lub do gotowania.

Wartości odżywcze kawy zbożowej

Wartość odżywcza kawy zbożowej nie jest wysoka, gdyż w 100 gramach (bez żadnych dodatków) znajduje się od 5 do 50 kalorii, w zależności od rodzaju zbóż, z jakich ją wyprodukowano. „Zbożówka” w odróżnieniu od tradycyjnej kawy dostarcza organizmowi wiele składników mineralnych oraz witamin. Do najważniejszych należą:

• białka i węglowodany złożone - cenne źródło energii, które zapewnia uczucie sytości na dłużej;
• błonnik - obniżający poziom złego cholesterolu oraz glukozy we krwi, poprawiający perystaltykę jelit, zapewniający uczucie sytości, wspomagający profilaktykę nowotworową;
• cykoria - przyspieszająca trawienie i regulująca pracę jelit;
• inulina - będąca naturalnym probiotykiem wspomagającym wchłanianie wapnia i działanie korzystnych bakterii pokarmowych;
• magnez - usprawniający przekaz impulsów, chroniący układ nerwowy, podnoszący odporność na stres;
• polifenole - przeciwutleniacze intensywnie neutralizujące wolne rodniki z organizmu, które odpowiadają za procesy starzenia się skóry;
• witaminy z grupy B - wspomagające układ odpornościowy i nerwowy, korzystnie wpływające na włosy i skórę; ogromne znaczenie dla organizmu ma witamina B6, która wspomaga wchłanianie magnezu.

Składniki odżywcze w kawie zbożowej (100g):

• wartość energetyczna - 360kcal;
• białko - 6g;
• błonnik - 23g;
• cholesterol - 0mg;
• cukry - 4,6g;
• kwasy tłuszczowe jednonienasycone - 0,4g;
• kwasy tłuszczowe nasycone - 0,6g;
• kwasy tłuszczowe wielonienasycone - 1,2g;
• magnez - 244mg;
• potas - 2,443mg;
• sód - 83mg;
• tłuszcz - 2,5g;
• wapń - 58mg;
• węglowodany - 78g;
• witamina A - 8IU;
• witamina B12 - 0µg;
• witamina B6 - 0,7mg;
• witamina D - 0IU;
• żelazo - 4,6mg.

Właściwości zdrowotne kawy zbożowej

Kawa zbożowa ma pozytywny wpływ na zdrowie, ponieważ jest prażona z ziaren zbóż, które zawierają błonnik, białko, węglowodany, a przy tym śladowe ilości tłuszczu. Ze względu na zawartość błonnika rozpuszczalnego „zbożówka” zmniejsza poziom złego cholesterolu i glukozy we krwi, przyspiesza wydalanie kwasów żółciowych i reguluje perystaltykę jelit, chroni przed nowotworami oraz kamicą nerkową, a także zwiększa uczucie sytości. Obecne w kawie, pochodzące ze zbóż cukry złożone mają dobry wpływ na jelita i zwiększają aktywność znajdującej się w nich mikroflory, natomiast witaminy z grupy B wspomagają pracę układu nerwowego i odpornościowego, a także poprawiają kondycję skóry i włosów. Dzięki znacznej ilości magnezu kawa działa kojąco na nerwy, zwiększa odporność psychiczną na stres, a także ma znaczenie dla prawidłowej budowy zębów i kości oraz wspomaga układ odpornościowy i pracę serca.

Inulina znajdująca się w kawie jest probiotykiem będącym doskonałą pożywką dla mikroflory jelitowej, poprawia przy tym wchłanianie wapnia, a polifenole, czyli naturalne przeciwutleniacze, wspomagają neutralizację wolnych rodników, wpływają na opóźnianie procesów starzenia oraz obniżają ryzyko zachorowań na nowotwory.

W przeciwieństwie do tradycyjnej kawy, która zwiększa ciśnienie krwi, podnosi poziom tłuszczów oraz powoduje wzmożone wydzielanie insuliny przez trzustkę, obniżając poziom cukru we krwi i zakwaszając treść żołądka, kawa zbożowa nie zawiera kofeiny. W związku z tym nie pobudza wydzielania kwasów żołądkowych, a wpływa na przyspieszenie przemiany materii oraz ułatwia trawienie.

Picie kawy zbożowej polecane jest osobom mającym problemy z żołądkiem, nadciśnieniem, nadkwasotą, owrzodzeniem przewodu pokarmowego, niewydolną śledzioną, wątrobą, nerkami i jelitami oraz ludziom nerwowym, a także dzieciom, kobietom w ciąży i karmiącym piersią.

Kawa podawana z mlekiem dodatkowo zwiększa przyswajalność białka oraz magnezu przez organizm. Należy jednak pamiętać, ze obecność tłuszczu zmniejsza wchłanianie magnezu z uwagi na tworzenie się soli magnezowych, stąd warto wybierać mleko chude, o zawartości do 2% tłuszczu.

Kawa zbożowa - czy dla wszystkich?

Nie ma większych przeciwwskazań do spożywania kawy zbożowej. Jednak ze względu na to, że „zbożówka” jest produktem wytwarzanym z poddanych wysokiej obróbce termicznej ziaren zbóż, nie powinna znaleźć się w menu osób z różnymi formami nietolerancji glutenu. Kawa zbożowa ma również wysoki indeks glikemiczny (50 IG), stąd muszą jej unikać także cukrzycy. Może być ona podawana dzieciom, jednak najlepiej tym, które ukończyły 3 rok życia.

Kawa zbożowa dla kobiet w ciąży

Picie kawy zbożowej jest zalecane kobietom w ciąży, głównie dlatego, że w przeciwieństwie do naturalnej kawy, zbożowa nie wypłukuje magnezu z organizmu. Dodatkowo „zbożówka” nie zawiera kofeiny. Ten pobudzający związek jest w stanie pokonać barierę łożyskową i dotrzeć do tkanek płodu, prowadząc do nadpobudliwości psychoruchowej dziecka. Kawa z kofeiną posiada przy tym duże ilości kwasu szczawiowego, który utrudnia przyswajanie wapnia i działa moczopędnie, przyspieszając wydalanie składników mineralnych.

Kawa zbożowa a odchudzanie

Ocena wpływu kawy na odchudzanie jest kwestią sporną, choć większość dietetyków przywołuje jej właściwości odchudzające. Kawa zbożowa zawiera składniki pobudzające metabolizm oraz perystaltykę jelit, a także jest sycąca, jednak ma wysoki indeks glikemiczny. Podczas kuracji odchudzającej nie należy wystrzegać się „zbożówki”, ale najlepiej pić ją z umiarem i zdecydowanie bez tłustych i słodkich dodatków.

Przygotowanie kawy zbożowej

Kawę zbożową należy zalewać wrzątkiem lub gorącą wodą albo gotować na wolnym ogniu. Ta druga metoda pozwala na wydobycie z napoju najgłębszego aromatu. „Zbożówkę” podawać można zarówno na ciepło, jak i na zimno (z kostkami lodu). Można przyrządzać wariant z lodami i przyprawami - cynamonem, imbirem, wanilią, anyżem, miodem lub napój w wersji zimowej - z gorącą czekoladą. Kawa zbożowa najlepiej smakuje z dodatkiem mleka, ale czarna i gorzka jest równie popularna. Osoby będące na diecie powinny pić ją bez cukru, najwyżej z dodatkiem chudego mleka. Ze zbożowej kawy przygotowuje się również sorbety oraz bardziej wyszukane kompozycje kawowe, jak na przykład indiańska kawa zbożowa wzbogacona o wysuszone, uprażone i ugotowane ziarna kukurydzy oraz miód.

Autor: Paulina Zięciak