Kokos – właściwości zdrowotne, wartości odżywcze, przepisy

Kokos nie bez powodu nazywany jest najzdrowszym owocem świata - zawiera ogromną ilość korzystnie działających na nasz organizm tłuszczów, witamin, minerałów i białka. Kwasy tłuszczowe MCT, zawarte w pozyskiwanym na zimno oleju kokosowym, mają wiele prozdrowotnych właściwości, przez co doskonale sprawdzają się w roli zamiennika przetworzonych olei roślinnych.

Orzechy kokosowe są wykorzystywane przez ludzi już od tysięcy lat, a uprawa palm kokosowych jest w wielu egzotycznych krajach źródłem nie tylko pożywienia. Drewno palmowe wykorzystuje się w budownictwie, natomiast olej kokosowy z powodzeniem stosowany jest w kosmetyce. Przede wszystkim jednak charakteryzujący się bogactwem smaku oraz wartości odżywczych kokos nadaje się do sporządzania wielu przysmaków, nie tylko dla osób dbających o linię.

Charakterystyka kokosa

Jak wygląda drzewo i orzechy kokosowe?

Drzewo kokosowe ma postać palmy, która może osiągać nawet do 30 metrów wysokości. Wymiary jej liści to zazwyczaj od 4 do 6 metrów długości i od 60 do 90 centymetrów szerokości. Owoce kokosowca mają okrągły kształt, mogą ważyć do 2,5 kg, są zdolne do unoszenia się na powierzchni wody, a ze względu na twardą i nieprzepuszczalną skorupę jaka je pokrywa, przetrwają nawet dryfowanie przez tysiące mil morskich. Skorupa kokosa otacza grubą warstwę bielma, czyli część rośliny, z której wytwarza się m.in. olej kokosowy, wodę kokosową, mleko kokosowe. Świeże orzechy kokosowe znajdujące się na palmie są zielone i rosną w skupiskach. Większość drzew palmowych jest w stanie wytwarzać do 75 owoców rocznie.

W jakich warunkach rośnie drzewo kokosowe?

Drzewo kokosowe nie bez powodu może kojarzyć się z egzotyką, ponieważ palmy te rosną w specyficznych warunkach, które spełniają kraje ciepłych stref klimatycznych. Palma kokosowa potrzebuje całorocznej wysokiej temperatury powyżej 13 stopni, regularnych opadów deszczu, dużej wilgotności powietrza oraz światła. Najlepszym podłożem dla drzewa kokosowego są piaszczyste plaże. W miejscach, w których mimo wysokiej temperatury i odpowiedniej ilości opadów nie jest wystarczająco słonecznie, palma kokosowa wyrośnie, lecz nie będzie dawała owoców.

Jak rozpoznać dojrzały owoc kokosa nadający się do spożycia?

Dojrzałe owoce kokosa sprzedawane w sklepach są zazwyczaj ciężkie i twarde, pokrywa je brązowa, włóknista skorupa. Potrząsając świeżym, ale dojrzałym kokosem powinniśmy usłyszeć plusk wody. Lekkie, wydające się puste w środku orzechy kokosowe są najprawdopodobniej zepsute, im więcej wody zawiera orzech, tym większa szansa, że jest on świeży. Dojrzałe owoce kokosa nie mają zapachu, aczkolwiek te, których data ważności już upłynęła, mogą silnie pachnąć mokrą ziemią i stęchlizną.

Wartości odżywcze kokosa

Jednym z najważniejszych zastosowań wody kokosowej, oleju kokosowego, mleka kokosowego i bielma, czyli mięsistej, białej części orzecha. Ta część kokosa po wysuszeniu nosi nazwę kopry - to z niej robi się pozostałe wytwory kokosowe takie jak olej i mleko. Kopra składa się w 70% z tłuszczu, 14% z cukru i w 7% z białka, dodatkowo zawiera potas, witaminę C, wapń, sód i żelazo. W ok. 100 g miąższu kokosowego znajdują się ponad 3 gramy białka, ok. 33 gramów zdrowych i wartościowych tłuszczy, 15 gramów węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym, w tym błonnik. Miąższ jest również źródłem wody - po jego zmieleniu i odsączeniu powstaje mleko kokosowe. Woda kokosowa, czyli bielmo w postaci płynnej, jest doskonałym napojem izotonicznym, który w składzie bardzo przypomina ludzkie osocze. Płynne bielmo stanowi źródło magnezu, fosforu, witamin B1, B2, B3, B5, B6 i C.

Zastosowania kokosa

Zdrowotne zastosowanie kokosa

W dietetyce oraz przemyśle spożywczym orzech kokosowy oraz produkty jego pochodzenia cieszą się dużą popularnością ze względu na swój wyjątkowy smak oraz odżywcze i lecznicze właściwości. Kokos może być przyjmowany pod kilkoma postaciami, różniącymi się niektórymi właściwościami.

Olej kokosowy jest źródłem cennego kwasu laurynowego, który naturalnie występuje w mleku matki i ma właściwości bakterio- i wirusobójcze, a także zwiększające odporność organizmu. Spożywanie oleju kokosowego może wspomagać walkę z chorobami takimi jak choroba Crohna lub nowotwory układu pokarmowego.

Woda kokosowa wspaniale sprawdza się w przypadku odwodnienia organizmu, kiedy musimy dostarczyć sobie nie tylko płynów, ale również substancji odżywczych. Napój ten może być stosowany również jako naturalny suplement diety, uzupełniający ją w witaminy i minerały.

Świeży miąższ kokosa to smaczna przekąska, która ma również lecznicze zastosowanie. Ze względu na wysoką zawartość błonnika może być spożywany przy zaparciach oraz chorobach układu pokarmowego. Miąższ bywa również wykorzystywany w przypadku biegunek, kłopotów trawiennych, grzybic układu pokarmowego. Świeży kokos ma działanie przeciwpróchnicze, zmniejsza ryzyko chorób serca, wątroby, reguluje poziom cholesterolu, obniża poziom cukru we krwi oraz redukuje oznaki starzenia się organizmu. Kokos jest wyjątkowym orzechem pod tym względem, że jest bezpiecznym zamiennikiem wielu produktów dla osób, które mają alergie pokarmowe na inne rodzaje orzechów i mleko. Mimo to nie powinno się go podawać dzieciom do 3 roku życia.

Zastosowanie kokosa w diecie

Olej kokosowy składa się ze średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych MCFA, które są dosyć rzadko spotykane wśród innych naturalnych olejów spożywczych. Ze względu na swoją specyficzną budowę wnikają one bezpośrednio do komórek, więc nie odkładają się w organizmie pod postacią złego cholesterolu. CFA zwiększają metabolizm oraz ułatwiają przetwarzanie innych tłuszczy, przez co nadają się do spożywania przez osoby będące na diecie oraz równocześnie zmniejszają apetyt i stanowią dobre źródło energii.

Woda kokosowa zawiera wiele witamin i minerałów, jest zdrowa i równocześnie świetnie gasi pragnienie, więc nadaje się do zabrania ze sobą na siłownię i do popijania w trakcie ćwiczeń. Koktajle warzywne oraz owocowe na bazie wody kokosowej polecane są również osobom, które chcą urozmaicić swój jadłospis podczas diety.

Miąższ orzecha kokosowego jest stosowany w dietetyce ze względu na właściwości obniżające poziom cukru we krwi, wspierające metabolizm, ułatwiające spalanie tłuszczów oraz zwiększające poziom energii. Ponadto świeży miąższ zawiera dużo błonnika, który zwiększa uczucie sytości, oczyszcza organizm i ułatwia odchudzanie.

Zastosowanie kokosa w kuchni

Kokos oraz produkty, które się z niego wytwarza, mają w kuchni wiele zastosowań. Olej kokosowy z powodzeniem stosuje się zamiast masła lub oleju do smażenia ze względu na półstałą konsystencję oraz właściwość znoszenia bardzo wysokich temperatur. Olej kokosowy nie ma zapachu ani smaku, może więc być wykorzystywany w pieczeniu ciast.

W cukiernictwie bardzo często używa się wiórków kokosowych oraz cukru kokosowego przy wyrobie ciast, deserów, naleśników. Wiórki kokosowe można dodawać do jogurtów i musli, a także do koktajli.

Miąższ z kokosa może być spożywany jako zdrowa, chrupiąca przekąska lub dodatek do śniadania. Mleko kokosowe stosowane jest do przyrządzania aromatycznych zup tajskich oraz dodatków takich jak sosy. Mleczko kokosowe wspaniale sprawdzi się do przygotowania deserów oraz do wzbogacenia smaku kawy.

Inne zastosowania kokosa

Kokos jako roślina ma bardzo wiele zastosowań, nie tylko kulinarnych. Każda część palmy kokosowej, począwszy od korzeni, drewna, liści, pędów oraz nasion, czyli właściwych orzechów kokosowych nadaje się do wykorzystania. Olej kokosowy stosowany jest na szeroką skalę nie tylko w dietetyce, ale również w kosmetyce. Olej ten ma bardzo wiele odżywczych i leczniczych właściwości, określany jest nawet mianem najzdrowszego oleju na świecie. Wysuszone wióry kokosowe pozostałe po wytwarzaniu mleka kokosowego stosowane są jako wartościowa pasza dla zwierząt. Łupiny orzecha kokosowego często stają się domkiem dla małych zwierząt domowych takich jak myszy, szczury, koszatniczki i szynszyle, ponadto skorupki te mogą pełnić rolę ozdoby, np. świecznika lub ściółki w ogródku. W krajach, w których przemysł kokosowy dobrze funkcjonuje drewno oraz łupiny kokosowe używane są jako materiał opałowy. Kolejnym zastosowaniem kokosa jest wytwarzanie z niego ekologicznego paliwa samochodowego. Drewno z pnia palmy kokosowej służy do wytwarzania mebli, łódek, instrumentów muzycznych, a szorstkie włókna dobrze sprawdzają się jako pędzle, liny, siatki i materace.

Przepisy na zdrowe przekąski i dania z kokosa

Dyniowa zupa krem z mleczkiem kokosowym

Składniki:

• 1kg dyni,
• 2 cebule,
• 2 ząbki czosnku,
• łyżeczka sproszkowanego imbiru,
• 2 łyżeczki curry,
• łyżeczka słodkiej papryki w proszku,
• łyżeczka kurkumy,
• łyżeczka sproszkowanej kolendry,
• sól,
• 4 łyżki oleju,
• puszka mleka kokosowego.

Sposób przygotowania:

Dynie obrać, pokroić w kostkę miąższ, ułożyć na blasze, przyprawić pieprzem, solą i kolendrą, następnie wsadzić do piekarnika nagrzanego do 200 st. C i piec przez 20-30 minut. Do garnka wlać olej i cebulkę z czosnkiem, przypiekać do zeszklenia, a następnie wrzucić dynię, przesmażyć i zalać ok. 2 litrami wody. Przyprawy zmielić w moździerzu i dodać do gotującej się zupy. Pod koniec gotowania wlać mleczko kokosowe, zmiksować zupę blenderem. Zupa najlepiej smakuje z grzankami lub prażonymi pestkami dyni.

Koktajl na bazie wody kokosowej

Składniki:

• 4 liście młodego, zielonego jarmużu,
• banan,
• gruszka,
• szklanka wody kokosowej (najlepiej świeżej, prosto z kokosa).

Owoce i liście jarmużu myjemy, banana i gruszkę obieramy, kroimy i wrzucamy do blendera razem z jarmużem, miksujemy. Następnie dodajemy świeżą wodę kokosową i miksujemy jeszcze przez chwilę, aż do uzyskania gładkiej masy.

Surowa czekolada z płatkami kokosowymi

Składniki:

• 4 łyżki nierafinowanego oleju kokosowego,
• 5 łyżek dobrej jakości gorzkiego kakao,
• 3 łyżki gęstego miodu,
• 2-3 łyżki grubych wiórków kokosowych lub świeżych płatków z miąższu kokosa.

Miód dodajemy do oleju kokosowego i stapiamy na płynną masę w kąpieli wodnej. Następnie wsypujemy kakao przez sitko, mieszamy, ściągamy z ognia, dodajemy wiórki kokosowe/płatki kokosa. Masę można wylać na papier do pieczenia i uformować tabliczkę czekolady. Mrozić lub wstawić do lodówki na pół godziny.

Grzanki czosnkowe z olejem kokosowym

Składniki:

• kilka kromek żytniego pieczywa,
• dwa ząbki czosnku,
• kilka plastrów sera,
• sól do smaku,
• olej kokosowy (w formie stałej).

Kromki chleba wkładamy do nagrzanego do 180 st. C piekarnika do czasu, aż się zarumienią, następnie wyciągamy i nacieramy obranym ząbkiem czosnku, smarujemy olejem kokosowym jak masłem i przykrywamy plastrem sera. Wstawiamy kromki z powrotem do piekarnika na ok. 5 minut. Wyciągamy, gdy stopi się ser.

Autor: Aleksandra Zaborowska