Ksylitol czyli cukier brzozowy – zdrowy zamiennik cukru

Wśród konsumentów rośnie skłonność do szukania nowych, naturalnych, a przy tym niskokalorycznych alternatyw dla cukru. Niestety nie każdy produkt może faktycznie poszczycić się określeniem „naturalny” czy „zdrowy”. W gronie naturalnych zamienników cukru wyróżniamy między innymi miód i daktyle oraz produkty takie jak stewia czy właśnie cukier brzozowy, znany też jako ksylitol.

Najogólniej mówiąc ksylitol to organiczny związek chemiczny, stosowany w przemyśle spożywczym jako słodki dodatek do żywności. Źródło ksylitolu to kora brzozowa, którą przetwarza się w celu uzyskania jak najbardziej wartościowego produktu, mogącego zastąpić cukier. Cena ksylitolu za kilogram wynosi około 20 złotych.

Ksylitol - co to jest?

Ksylitol - czyli cukier brzozowy - to związek chemiczny składający się tylko z 5 atomów węgla (warto zaznaczyć, że sacharoza będąca składnikiem cukru trzcinowego i buraczanego ma ich aż 12). Po rafinacji wyglądem i smakiem przypomina zwykły cukier, lecz w przeciwieństwie do sacharozy, fruktozy czy glukozy nie fermentuje on w przewodzie pokarmowym (nie powoduje zatem zakwaszenia organizmu).

W Europie jedynym producentem ksylitolu jest Finlandia. Po II wojnie światowej z powodu niedoboru tradycyjnego cukru zaczęto przetwarzać masę drzewną metodą chemiczną. Ksylitol uchodzi więc za produkt naturalny, bo pochodzący z kory drzew. Należy jednak pamiętać, że żadna przetworzona roślina nie jest w 100% naturalna, dlatego słodząc napoje i potrawy warto stosować różnego rodzaju zamienniki wzbogacające codzienną dietę.

Zastosowanie ksylitolu

Dostępny w sprzedaży ksylitol ma niemal identyczną konsystencje i kolor co zwykły cukier (występuje pod postacią białych kryształków). W smaku jest słodszy od tradycyjnego cukru białego, a dodatkowo pachnie miętą, dlatego producenci chętnie dodają cukier brzozowy do produktów takich jak: drażetki, miętówki, pasty do zębów, płyny do płukania jamy ustnej i aerozole do nosa. Wykorzystuje się go przy słodzeniu herbaty, kawy, przetworów owocowych, ale nadaje się też do mrożenia, pieczenia, gotowania - ksylitol pozostaje słodki nawet po obróbce termicznej w wysokich temperaturach. Nie zaleca się jedynie dodawania ksylitolu do wypieków drożdżowych, gdyż nie stanowi on pożywki dla drożdży.

Właściwości ksylitolu - zalety

Ksylitol jest niskokaloryczny i pomaga w odchudzaniu

Wartość kaloryczna ksylitolu jest o 40% niższa niż w przypadku zwykłego cukru, dlatego poleca się go osobom chcącym się odchudzać. Wprawdzie nie przeprowadzono jeszcze takich badań na ludziach, ale te wykonane na zwierzętach wykazały, że cukier brzozowy zmniejsza wielkość tłuszczu w jamie brzusznej i zapobiega przyrostowi masy ciała. Ksylitol obniża łaknienie na słodycze oraz przeciwdziała powstawaniu choroby wrzodowej.

Ksylitol w walce z próchnicą i osteoporozą

Jako że cukier brzozowy nie podlega fermentacji, po spożyciu go środowisko w jamie ustnej jest zasadowe, nie zaś kwaśne. Potwierdzono też bakteriobójcze i pleśniobójcze działanie ksylitolu, dzięki któremu chroni zęby przed próchnicom i redukuje płytkę nazębną. Ponadto przeprowadzone badania dowiodły, że łagodzi zapalenia dziąseł. Cukier brzozowy spożyty po umyciu zębów nie wyrządzi szkody szkliwu, więc coraz częściej stosuje się go przy produkcji gum do żucia, lizaków i past do zębów. Dodatkowo ksylitol ułatwia wchłanianie wapnia i magnezu, co polepsza mineralizację i przekłada się pozytywnie na kondycję zarówno zębów, jak i kości. Cukier brzozowy może być stosowany profilaktycznie, minimalizując ryzyko wystąpienia osteoporozy.

Ksylitol bezpieczny dla cukrzyków

Ksylitol nie zawiera fruktozy, stąd ma niewielki wpływ na poziom insuliny we krwi. Z tego powodu cukier brzozowy może być używany w kroplówkach, ponieważ zostaje bezpośrednio zamieniony w wątrobie na glukozę. Niski indeks glikemiczny sprawia, że rozkład ksylitolu przebiega bardzo wolno, zapobiegając tym samym aktywacji insuliny. Proces wchłaniania cukru brzozowego odbywa się zatem bez jej udziału.

Wzmacnia odporność

Ksylitol ma właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze. Wspomaga zatem układ immunologiczny oraz przeciwdziała rozwojowi grzybicy, a także drożdżaków obecnych w przewodzie pokarmowym. Hamuje powstawanie bakterii jelitowych (helicobacter pylori), które mogą powodować wrzody żołądka. Spowalnia też wzrost bakterii wywołujących zapalenie ucha środkowego u dzieci.

Cukier brzozowy wykorzystywany jest jako dodatek do aerozoli oczyszczających nos. U osób stosujących takie spraye zaobserwowano zmniejszenie przypadków wystąpienia infekcji zatok, astmy i alergii.

Właściwości ksylitolu - wady

Ksylitol może źle wpływać na nerki

Cukier brzozowy nie jest polecany osobom z uszkodzonymi nerkami. Po pierwsze ksylitol ma właściwości higroskopijne, co znaczy, że pochłania wodę z środowiska. Po drugie nasila katabolizm puryn odpowiedzialnych za powstawanie kwasu moczowego. Zwiększa jego stężenie we krwi, doprowadzając do hiperurykemii, która powoduje dolegliwości stawowe oraz kamienicę nerkową.

Ksylitol ma właściwości przeczyszczające

Osoby, które spożywają ksylitol w nadmiarze muszą liczyć się z możliwością wystąpienia skurczy żołądka i biegunki. Dzienna dawka ksylitolu nie powinna więc przekraczać 40 gram (8 do 10 łyżeczek). Niektórzy nie tolerują ksylitolu, w związku z czym mogą wystąpić u nich kłopoty trawienne po spożyciu cukru brzozowego.

Ksylitol groźny dla psów

Organizm psa odbiera ksylitol jako glukozę, przez co jego trzustka zaczyna produkować dużą ilość insuliny. W efekcie komórki pobierają glukozę z krwi, co może doprowadzić do hipoglikemii i okazać się zabójcze dla czworonoga. Ponadto cukier brzozowy jest w stanie wywołać niewydolność wątroby. Jeśli wystąpi podejrzenie, że pies mógł zjeść nawet niewielką ilość ksylitolu, należy bezzwłocznie udać się z nim do weterynarza.

Ksylitol czy stewia?

Stewia jest 300 razy słodsza od cukru, a przy tym bezkaloryczna. Nie stanowi zagrożenia dla starszych, dzieci powyżej 3 roku życia, kobiet w ciąży ani cukrzyków czy osób otyłych. Łagodnie obniża ciśnienie krwi. Posiada szereg minerałów takich jak magnez, wapń, potas, żelazo, krzem, selen i cynk. Tak jak ksylitol nie powoduje próchnicy i może odkwaszać organizm. Stymuluje też układ nerwowy. Pozostawia jednak specyficzny posmak lukrecji i wielu osobom trudno się do niego przyzwyczaić. Jest mniej popularna od ksylitolu, choć w odróżnieniu od niego nie ma żadnych kalorii. Nie stanowi też zagrożenia dla zwierząt domowych. Jej przedawkowanie występuje rzadziej i objawia się dużo łagodniej - niewielkimi wzdęciami.

Ksylitol z kukurydzy

Ksylitol może produkowany z surowców innych niż drzewo brzozy. Ta substancja słodząca wytwarzana jest obecnie również z owoców i warzyw. Metodę pozyskiwania ksylitolu z kolb z kukurydzy wykorzystują na masową skalę Chińczycy, gdyż jest ona tańsza niż fińska receptura. Istnieje ryzyko, że kukurydza, na bazie której powstał ksylitol, pochodzi z upraw GMO (chodzi o uzyskanie możliwe jak największej wydajności produkcji). Chiński ksylitol produkuje się, wykorzystując kwasową hydrolizę biomasy. Metoda ta, ze względu na szkodliwość dla środowiska naturalnego, jest zakazana w Finlandii. Inną metodą pozyskiwania chińskiego ksylitolu jest wykorzystanie drożdży Candida tropicalis i Candida guilliermondii, więc osoby uczulone na nie powinny szczególnie uważać, ponieważ istnieje ryzyko wystąpienia u nich drożdżycy. Podsumowując, lepiej jest wydać nieco więcej pieniędzy i cieszyć się oryginalnym, zdrowszym ksylitolem niż pochodzącym z niepewnych upraw zamiennikiem.

Autor: Urszula Maciuga