Laktoferyna - niewidoczny sprzymierzeniec

Sukces różnorodnych badań naukowych nad laktoferyną wzbudza coraz większe zainteresowanie tą substancją wśród producentów farmecutyków i żywności. Okazało się bowiem, że ta endogenna, a więc w sposób naturalny wytwarzana przez ludzki organizm proteina, ma wielokierunkowe, dobroczynne właściwości dla człowieka. Stężenie laktoferyny w ludzkim ustroju jest jednak zmienne, a zapotrzebowanie na nią okresowo wzrasta.

Nasila się ono zwłaszcza w sezonach zwiększonego ryzyka występowania różnorodnych infekcji jak przeziębienie i grypa. Czy jednak wszyscy wiemy co to jest laktoferyna i kiedy warto po nią sięgnąć?

Jedno białko, wiele funkcji

Laktoferyna jest bioaktywnym białkiem mlecznym o wszechstronnym działaniu. Nie da się przecenić roli tej substancji. Wciąż jeszcze nie zbadano wszystkich mechanizmów jej działania, jednak szerokie spektrum jej właściwości zostało potwierdzone w badaniach naukowych. Laktoferynie przypisuje się tak różne funkcje jak działanie immunomodelujące, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne, przeciwpasożytnicze, przeciwzapalne, a nawet przeciwnowotworowe.

Laktoferna początkowo była znana jako ważny składnik mleka matki, którym karmi ona noworodka. Po pierwsze, dzięki niej dziecko jest zaopatrywane w niezbędne pierwiastki odżywcze. Ze względu na zdolność laktoferyny do wiązania atomów pierwiastków z grupy metali, bierze ona aktywny udział w transporcie żelaza. Niedobór żelaza jest z kolei przyczyną niebezpiecznej dla dziecka niedokrwistości. Po drugie, laktoferyna jest ważnym komponentem odporności nieswoistej (genetycznej) człowieka. Substancja ta współtworzy pierwszą linię obrony organizmu przed patogenami. Obrona taka uaktywnia się natychmiastowo po kontakcie z antygenem, lecz jest mniej precyzyjna niż odpowiedź odporności swoistej. Dla noworodka jest to jednak najważniejszy mechanizm obronny, który umożliwia jego ochronę, a także „rozruch" odporności nabywanej w dalszych fazach rozwoju.

Odporność pod kontrolą

Laktoferna pełni jednak istotną funkcję immunomodulującą nie tylko we wczesnym dzieciństwie, ale na każdym etapie naszego życia. Proteina ta wykazuje wielkokierunkowe działanie na system odpornościowy człowieka i kształtuje odpowiedź zapalną organizmu. Jej aktywność w tym zakresie polega m.in. na wzmaganiu fagocytozy, czyli procesu wychwytywania i wchłaniania („pożerania”) drobnych cząsteczek organicznych (w tym wirusów, bakterii, pierwotniaków i grzybów) poprzez wyspecjalizowane komórki, zwane makrofagami. Pod wpływem laktoferyny dochodzi w nich do wytworzenia się tlenku azotu, w wyniku czego następuje neutralizacja chorobotwórczych mikroorganizmów, które przedostały się do ustroju. Ten mechanizm obronny jest komponentem odporności nieswoistej człowieka. Zabezpiecza on nas przed infekcjami, które na co dzień zagrażają organizmowi. Jeśli siły odpornościowe działają sprawnie, są one dla nas praktycznie niezauważalne. Choć nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę, przed większością chorobotwórczych mikroorganizmów jesteśmy w stanie obronić się sami i nie mają one żadnego wpływu na nasze codzienne funkcjonowanie.

Zobacz również:

Broń obusieczna

Wiele właściwości laktoferyny wynika z jej zdolności do wchodzenia w interakcje ze strukturami powierzchniowymi komórek. Wśród nich znajdują się zarówno zdrowe komórki organizmu, jak też chorobotwórcze cząsteczki wirusowe, bakterie czy grzyby. Wynika to z tego, że ta globularna proteina posiada w swojej budowie dodatnio naładowany N-końcowy fragment, który wchodzi w elektrostatyczne interakcje ze strukturami naładowanymi ujemnie. Działanie przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne zachodzi dzięki temu w dwojaki sposób. Po pierwsze, laktoferyna wiąże się z cząsteczkami błony komórkowej człowieka, które są wykorzystywane przez patogeny jako miejsce zakotwiczenia się we wstępnej fazie zakażenia. Dzięki temu laktoferyna uniemożliwia wniknięcie wirusa do komórki i nie dopuszcza do infekcji. Z drugie strony białko to ma zdolność do łączenia się bezpośrednio z cząsteczkami wirusa. Następnie blokuje ono receptory komórkowe patogenu, w wyniku czego niemożliwe staje się jego związanie z zaatakowanym organizmem. Właściwości te sprawiają, że laktoferyna ma zasadnicze znaczenie podczas wczesnych etapów infekcji, kiedy nie doszło jeszcze do zagnieżdżenia się chorobowego mikroorganizmu we wnętrzu komórek gospodarza. Jej oddziaływanie na układ immunologiczny sprawia jednak, że odgrywa ona również ważną rolę także podczas przebiegu choroby.

Wspomaganie sezonowe

Działanie immunotropowe laktoferyny polega na stymulacji komórek układu odpornościowego do szybszego dojrzewania oraz regulacji odpowiedzi immunologicznej organizmu. Ma to szczególne znaczenie podczas okresów immunosupresji, a więc osłabienia sił układu odpornościowego człowieka. Pozbawiony bariery ochronnej organizm jest wówczas wystawiony na działanie niebezpiecznych patogenów, przed którymi nie ma jak się bronić. Szczytowa postać takiej sytuacji ma miejsce wśród ludzi zarażonych wirusem HIV. Laktoferyna nawet w takim przypadku ma zdolność do hamowania fuzji i wnikania wirusa do komórek. Przeciwirusowe działanie tej substancji może mieć jednak miejsce na co dzień, przede wszystkim w okresach zwiększonego narażenia na wirusy przeziębienia i grypy oraz sezonowego osłabienia systemu immunologicznego. Okres taki przypada w Polsce na miesiące od października do marca, ze szczytem w lutym i marcu. Dlatego właśnie wtedy zaleca się stosowanie preparatów immunomodulujących z zawartością laktoferyny, jak ImmnoUP.

Przed, po i w trakcie infekcji

Laktoferyna występuje w naturalnych wydzielinach człowieka, takich jak ślina, łzy, pot, mleko i siara. Jej obecność w mleku jest charakterystyczna dla ssaków, jednak zmienne jest jej stężenie w zależności od gatunku. W największych ilościach występuje ona w mleku ludzkim, jednak pojawia się też w mleku bydlęcym. Obecnie laktoferyna jest pozyskiwana z serwatki i odtłuszczonego mleka oraz stosowana w produkcji immunomodulatorów (ImmunoUP), mieszanek dla niemowląt czy suplementów uzupełniających żelazo. Zwłaszcza w połączeniu z tym pierwiastkiem białko to jest dość odporne na enzymy jelitowe, może być więc dobrą metodą ochrony przed wirusami jelitowymi. Laktoferyna zawarta w immunomodulatorach stanowi natomiast skuteczne zabezpieczenie przed sezonowymi infekcjami górnych dróg oddechowych (grypa, przeziębienie) oraz w okresach spadku odporności. Suplementy diety bogate w tę proteinę powinny być zażywane przede wszystkim przed, ale także w trakcie i po przebytej chorobie. Zmniejszy to ryzyko rozwoju nadważeń bakteryjnych (np. po grypie) oraz pozwoli wzmocnić organizm po przebytym schorzeniu. System immunologiczny bywa wówczas na tyle osłabiony, że pod wpływem ataku wirusów szybko może dojść do kolejnej infekcji. Do zalet laktofereny należy także jej bezpieczeństwo stosowania jako suplementu diety. Podczas badań nie stwierdzono żadnych niekorzystnych objawów jej zażywania. Jest też odporna na wysoką temperaturę, co umożliwia jej przetwarzanie w warunkach produkcji żywności. Ciekawostką jest także antynowotworowe działanie laktoferyny, korzystny wpływ tej substancji na tkankę kostną oraz zdolność hamowania przez nią infekcji wirusem żółtaczki typu C. Ostatnio przeprowadzone badania wykazały, że podawanie wcześniakom dziennej dawki laktoferyny wraz z bakteriami probiotycznymi w pierwszych tygodniach życia znacznie obniżyło częstość występowania posocznicy, inaczej zwanej sepsą.

Wykorzystane publikacje naukowe:

Laktoferyna - mechanizm działania przeciwwirusowego, J.Małaczewska, Z.Rotkiewicz, A.K.Siwicki, Medycyna Wet. 2006, 62 (10)

Laktoferyna - białko multipotencjalne, J.Małaczewska, Z.Rotkiewicz, Medycyna Wet. 2007, 63 (2)