Melon – charakterystyka, wartości odżywcze i właściwości zdrowotne

Melon to słodki i aromatyczny owoc, po który chętnie sięgamy latem. Jest przekąską nie tylko smaczną, ale również bogatą w wartości odżywcze i świetnie nawadniającą organizm. Nadaje się jako dodatek zarówno do dań słodkich (lodów, deserów, koktajli), jak i wytrawnych (mięs, ryb, owoców morza).

Melon ma właściwości opóźniające starzenie się organizmu - spożywany oraz stosowany w postaci kosmetyków świetnie wpływa na wygląd i samopoczucie. Zawarte w owocu karotenoidy mają działanie antynowotworowe. Melon usprawnia funkcjonowanie układu nerwowego, a także zapobiega rozwojowi zakrzepów i miażdżycy.

Charakterystyka melona

Podstawowe informacje

Melon to sporych rozmiarów owalny owoc z rodziny dyniowatych. Pierwotnie występował w klimacie umiarkowano-tropikalnym, dziś uprawia się go na całym świecie. Jest bliskim krewnym ogórka, przewyższa go jednak pod względem zawartości składników odżywczych oraz walorów smakowych. W 90% składa z się z wody - świetnie zatem gasi pragnienie oraz nawadnia organizm. Uważa się go za produkt niskokaloryczny, jednakże dokładna wartość energetyczna uzależniona jest od odmiany.

Pochodzenie i historia melona

Melony pochodzą prawdopodobnie z rejonu Azji i Afryki, gdzie znane były już 3000 lat temu. Do Europy trafiły dzięki misjonarzom, którzy przetransportowali nasiona tych owoców do Włoch. W Polsce pojawiły się w XVII wieku, kiedy to zostały przewiezione do naszego kraju z rejonu Morza Martwego. Początkowo były uprawiane w oranżeriach szlacheckich.

Jeśli chodzi o nazwę owocu, pochodzi ona od greckiego słowa „melopepon”, oznaczającego miękkie jabłko. Określenie „melon” nie ma zatem zbyt wiele wspólnego z faktycznym miejscem pochodzenia artykułu.

Uprawa

Uprawa melonów jest dość wymagająca, choć na pierwszy rzut oka nie wydaje się skomplikowana. Właściwe nawożenie oraz podlewanie rośliny to kwestie kluczowe. Należy zadbać o odpowiedni poziom wilgoci w glebie - jej niedobór powoduje drobnienie owoców (owocowanie okazów o zbyt małych rozmiarach), zaś nadmiar znacząco wpływa na pogorszenie smaku i aromatu. Nawożenie powinno się rozpocząć po miesiącu od posadzenia i powtarzać je regularnie w 10-dniowych odstępach. Najlepsze warunki dla rośliny to miejsce osłonięte od wiatrów, nasłonecznione, najlepiej szybko nagrzewające się, ale równocześnie wilgotne (można wyłożyć glebę słomą lub czarną folią).

Uprawianie melonów w naszym kraju wymaga wyboru odpowiedniej odmiany. Sprawdzą się w szczególności te polskie (Oliwin, Melba) - rosną bowiem bez dodatkowych odsłon, nie trzeba ich tez podcinać. Dojrzałe owoce - intensywnie pachnące oraz łatwo odchodzące od szypułki - zbiera się w sierpniu.

Rodzaje melonów

Odmiany tego owocu różnią się od siebie przede wszystkim smakiem, kształtem, wielkością oraz kolorem skórki. Poniżej przedstawiono wybrane rodzaje melonów.

Melon kantalupa

Ma kształt kulisty, szarobrunatną, chropowatą skórkę i niekiedy charakterystyczne zielone prążki. Miąższ jest pomarańczowy oraz słodki. Waga owocu waha się od 0,5 do 5 kg. Ta odmiana stanowi bardzo dobre źródło dwóch witamin - A i C.

Melon miodowy

Melon miodowy jest słodszy niż melon kantalupa, a przy tym odrobinę mniej kaloryczny. Różni się również od poprzedniej odmiany zawartością składników odżywczych - ma w swoim składzie stosunkowo niewielkie ilości witaminy A i C, za to stanowi dobre źródło potasu, kwasu foliowego, a także witaminy B6. Melon miodowy posiada kształt okrągły lub owalny, żółtawą bądź zielonkawą skórkę oraz jasny, zielonkawy miąższ. Największe okazy ważą około 3,6 kg.

Melon kasaba

Melon kasaba to bardzo dobre źródło witaminy B6, magnezu, potasu oraz miedzi. Owoc jest okrągły o gładkiej, żółtej skórce. Dojrzałe okazy wyróżnia biały, bardzo słodki miąższ.

Melon Galia

To dość popularna odmiana owocu, nazywana również melonem siatkowatym ze względu na charakterystyczny wygląd - skórkę pokrytą jak gdyby siateczką. Każdy okaz ma owalny kształt oraz jest żółtawobrązowy. Melon Galia charakteryzuje słodki i jasny miąższ.

Melon zimowy

To mało wyrazista pod względem smaku i wyglądu odmiana melona. Jest ona o wiele mniej aromatyczna niż wyżej wymienione owoce. Melon zimowy ma kształt owalny, średnią wielkość, a także skórkę pokrytą niewyraźną siateczką.

Wartości odżywcze melona

Melon w przeważającej ilości składa się z wody, zawiera również spore ilości węglowodanów (glukozy, fruktozy, sacharozy). Jest bogaty w rozmaite witaminy: A, C, D, P oraz te z grupy B6. Zawiera znaczne ilości kwasu foliowego oraz beta-karoten, który wraz z witaminą E odpowiada za działanie antyoksydacyjne. W owocu znaleźć można również sporo minerałów, zwłaszcza magnez, fosfor, potas, żelazo, wapń i jod.

Wartości odżywcze w 100 g poszczególnych odmian melona (kantalupa/miodowy/kasaba):

• wartość energetyczna - 34/36/28 kcal;
• białko - 0,84/0,54/1,11 g;
• tłuszcz - 0,19/0,14/0,10 g;
• węglowodany - 8,16/9,09/6,58 g;
• kwasy tłuszczowe omega 3 - 0,046/0,033/0,022 g;
• błonnik pokarmowy - 0,9/0,8/0,9 g;
• witamina A - 3382/50/0 I.U.;
• witamina E - 0,05/0,02/0,05 g;
• witamina K - 2,5/2,9/2,5 µg;
• witamina C - 36,7/18/21,8 mg
• witamina B1 - 0,041/0,038/0,015 mg;
• witamina B2 -0,019/0,012/0,031 mg;
• witamina B3 -0,734/0,418/0,232 mg;
• witamina B6 - 0,072/0,088/0,163 mg;
• kwas foliowy - 21/19/8 µg;
• wapń - 9/6/11 mg;
• żelazo - 0,21/0,17/0,34 mg;
• magnez -12/10/11 mg;
• fosfor - 15/11/5 mg
• potas -267/228/182 mg;
• cynk - 0,18/0,09/0,07 mg;
• miedź - 0,04/0,02/0,06 mg;
• fluor - 1/0/0 µg;
• cholesterol 0/0/0 mg.

Właściwości zdrowotne melona

Pozytywny wpływ na układ krwionośny

Melon zawiera znaczne ilości potasu - minerału, który skutecznie reguluje ciśnienie tętnicze. Duże spożycie tego składnika pozwala ustrzec się przed nadciśnieniem, zaś jeśli już owo schorzenie się rozwinie - utrzymywać ciśnienie na stałym poziomie.

Melon jest źródłem karetonoidów (żółtych, pomarańczowych i czerwonych barwników roślinnych), a w szczególności beta-karotenu (prowitaminy A). Związek ten to silny przeciwutleniacz chroniący przed rozwojem miażdżycy oraz nowotworów.

Owoc ma w swoim składzie substancje, które nie pozwalają trombocytom (płytkom krwi) na zlepianie się. Znaczenie utrudnia to tworzenie się zakrzepów, a tym samym pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru czy zawału serca.

Usprawnienie pracy układu nerwowego

Przeciwutleniacze nie tylko chronią przed nowotworami. Pozytywnie wpływają też na psychikę, zwłaszcza w obszarze odporności na stres. Melon zawiera spore ilości witamin z grupy B, które mają duże znaczenie dla prawidłowej pracy układu nerwowego - w przypadku ich niedoboru znacznie spada poziom koncentracji, obniża się nastrój oraz pojawiają się problemy ze snem.

Melon a układ kostny

W melonie znajdują się znaczne ilości trzech minerałów, które są kluczowymi składnikami kości i zębów. To wapń, magnez i fosfor. Pełnią one w organizmie również szereg innych funkcji: wapń wspiera prawidłową pracę serca, magnez bierze udział w syntezie DNA oraz przewodnictwie nerwowym, zaś potas uczestniczy w metabolizmie tłuszczy i węglowodanów, a także wchodzi w skład licznych enzymów i jąder komórkowych.

Właściwości oczyszczające

Dostarczanie dużych ilości wody (a melon zawiera jej aż 90%) sprzyja detoksykacji organizmu. Owoc ma również właściwości przeczyszczające oraz moczopędne. Skoncentrowane działanie w tym zakresie wykazuje nektar z melona, zalecany do picia w przebiegu chorób układu moczowego.

Melon na urodę

Jedzenie melona i stosowanie kosmetyków z dodatkiem wyciągów z tego owocu pozytywnie wpływa na wygląd cery, włosów i paznokci. Zapobiega powstaniu zmian związanych z procesem starzenia, pozwala również poprawić stan skóry w przypadku trądziku czy opryszki. Melon ma także korzystne działanie na sylwetkę - pomaga pozbyć się nadmiaru wody z organizmu, tym samym redukuje cellulit wodny oraz zmniejsza obrzęki. Obecność beta-karotenu nie tylko sprawia, że opalenizna utrzymuje się dłużej, ale również chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego.

Inne właściwości zdrowotne melona

Melon, ze względu na zawartość przeciwutleniaczy i witaminy C, polecany jest w walce z przeziębieniem. Jego spożywanie pozwala wzmocnić układ immunologiczny. Wysoka zawartość witaminy A usprawnia działanie zmysłu wzroku. Owoc zaleca się zmagającym się z niedokrwistością oraz cierpiącym na zapalenie wątroby. Melon wspomaga funkcjonowanie całego ustroju - włączenie go do jadłospisu pozytywnie wpłynie na gospodarkę wodno-elektrolitową oraz równowagę kwasowo-zasadową.

Kto powinien ograniczyć spożywanie melona?

Melon a odchudzanie

Spożywanie melona na diecie redukcyjnej jest kwestią dyskusyjną. Zwolennicy tego produktu wskazują na wysoką zawartość wody i błonnika przy jednocześnie niskiej kaloryczności (co w efekcie skutkowałoby zaspokojeniem apetytu dzięki stosunkowo niewielkiej porcji). Zaletę owocu stanowi zawartość cytruliny - składnika stymulującego spalanie tłuszczu. Z drugiej strony, melon ma w swoim składzie spore ilości cukrów. Jego spożywanie podwyższa poziom glukozy we krwi, co wzmaga produkcję insuliny - hormonu sprzyjającego odkładaniu się tkanki tłuszczowej.

Warto przemyśleć powyższe argumenty i zastanowić się nad włączeniem melona do swojego jadłospisu. Sprawdzi się tu zasada złotego środka - niewielkie ilości owocu nie powinny opóźnić procesu spadku wagi, dostarczą za to organizmowi sporych dawek cennych substancji odżywczych.

Melon w diecie cukrzyka

Melon to owoc charakteryzujący się bardzo wysokim indeksem glikemicznym - jego IG wynosi 60. Cukrzycy zatem to grupa osób, która powinna zrezygnować ze spożywania tego produktu. Wyjątek stanowi gorzka odmiana melona, polecana cierpiącym na cukrzycę typu II.

Melon jako przyczyna alergii

Melon zazwyczaj nie stanowi bezpośredniej przyczyny uczulenia, jego spożycie może jednak skutkować reakcją w wyniku alergii krzyżowej (co ma miejsce, kiedy substancja podobna pod względem budowy do pierwotnego alergenu wywoła przykre objawy). Ten owoc reaguje krzyżowo z pyłkami traw. Podobne właściwości do melona ma arbuz oraz pomarańcza.

Zastosowanie melona

Melon w kuchni

Zastosowanie melonów w kuchni jest bardzo szerokie. Nadają się one bowiem do deserów, jako składnik lodów czy koktajli. Świetnie uzupełniają także dania wytrawne - odpowiednie odmiany podkreślą smak mięsa czy ryb. Przykładowo melon kasaba dobrze komponuje się z drobiem, zielony - z owocami morza, miodowy zaś - z szynką parmeńską.

Jak przechowywać owoc?

Melon to owoc dość nietrwały - świeży można przechowywać 2-3 dni. Aby zachował wartości odżywcze i walory smakowe, musi być trzymany w temperaturze poniżej 10 stopni Celsjusza.

Melon w kosmetyce

W kosmetyce wykorzystuje się wyciągi z melonów, zawierają one bowiem wiele składników odżywczych pozytywnie wpływających na nasz wygląd. Dodatek tego owocu znajdziemy często w kremach regenerujących czy przeciwzmarszczkowych. Melon ma właściwości antyoksydacyjne i hamuje działanie wolnych rodników, w efekcie czego spowalnia procesy starzenia się. Popularne są również żele i mydła z melonem ze względu na właściwości ujędrniające owocu. Wzbogacenie wyciągami melonowymi mleczek, toników oraz maseczek sprawia, że kosmetyki przyjemne chłodzą skórę.

Przykładowe przepisy z melonem

Sałatka z melona i rukoli

Składniki:

• spory plaster melona,
• garść rukoli,
• łyżka pestek dyni,
• pół łyżki parmezanu,
• garstka orzechów nerkowca,
• kilka orzechów włoskich,
• łyżka oliwy,
• łyżka octu winnego,
• łyżeczka musztardy miodowej.

Sposób przygotowania:

Obierz melona i pokrój. Podpraż pestki dyni na patelni bez dodatku tłuszczu. Z octu, oleju i musztardy przygotuj sos. Ułóż na talerzu kolejno rukolę, melona, pestki dyni i orzechy. Całość polej sosem i posyp parmezanem.

Melon w szynce parmeńskiej

Składniki:

• melon,
• kilka plasterków szynki parmeńskiej,
• garść świeżego szpinaku,
• oliwa z oliwek,
• ocet balsamiczny,
• sól i pieprz.

Sposób przygotowania:

Melona obierz i pokrój w ćwiartki. Umyj szpinak i ułóż na talerzu. Na nim umieść owoc, którego przykryj plastrami szynki parmeńskiej. Oprósz przekąskę pieprzem. Z octu, oliwy i soli przygotuj sos, a następnie skrop nim danie.

Autor: Justyna Błasiak