Morele – wykorzystanie, walory zdrowotne, wybrane przepisy z morelami

Morele (łac. pruna armenica) to soczyste owoce pestkowe, które przywędrowały do Europy aż z Chin. Morele zachwycają intensywnym, słodkim smakiem, soczystą konsystencją i nawet wyglądają „radośnie”. Można je podawać jako składnik dań głównych i orzeźwiających deserów lub jeść jako samodzielną przekąskę - są równie smaczne gdy są świeże, jak i w postaci suszonej.

Poza walorami smakowo-wizualnymi, morele charakteryzują się bogactwem wartości odżywczych. Zawierają wiele witamin, soli mineralnych, a także innych składników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Znajdują zastosowanie w profilaktyce wielu chorób, m.in. ze strony układu sercowo-naczyniowgo, krążenia, a także nowotworów czy nadciśnienia.

Charakterystyka moreli

Wygląd i smak moreli

Owoce moreli są kuliste, lekko spłaszczone, z pomarańczowa, lekko zrumienioną skórką i jasnym, żółtopomarańczowym soczystym miąższem. Ich masa to około 30 g - 70 g, choć zdarzają się też bardziej okazałe. Morelowe drzewa, w zależności od odmiany, osiągają wysokość nawet do 5- 8 metrów, ale w polskich warunkach zwykle nie przekraczają 2 m, wiosną obsypują się obficie białym lub biało - różowym kwieciem. Owoce moreli są wyjątkowo aromatyczne, delikatne i bardzo słodkie, nieco przypominają brzoskwinie, z kolei ich pestki mają charakterystyczny „migdałowy”, lekko gorzkawy posmak.

Wartości odżywcze moreli

Witaminy, minerały oraz pozostałe składniki odżywcze zawarte w 100 g świeżych moreli:

• wartość energetyczna (kaloryczność) - 47 kcal,
• białko - 1,4 g,
• tłuszcze - 0,40 g,
• węglowodany - 11, 12 g,
• błonnik pokarmowy - 2 g,
• potas - 259 mg,
• magnez - 10 mg,
• wapń - 13 mg,
• fosfor - 23 mg,
• sód - 1 mg,
• witamina A
• witamina C - 10 mg,
• witamina E - 0,89 mg,
• witamina K - 3,3 µg,
• beta-karoten - 1523 mg.

Ponadto, w morelach zawarte są witaminy z grupy B (w tym kwas foliowy), kwas pantotenowy, fitosterole i mniejsze ilości pierwiastków takich jak m.in. selen, miedź, mangan czy cynk.

Dostępność moreli w Polsce

Morele świeże i suszone można kupić w Polsce bez problemu, są dostępne w marketach, na targach, a także w sklepach ze zdrową żywnością, tradycyjnych i internetowych. Podobnie z owocami suszonymi. Przy ich zakupie warto jednak zwrócić uwagę, czy w procesie ich konserwacji nie użyto siarki - informacja na ten temat powinna pojawić się na opakowaniu, ale zwykle mówi o tym sam wygląd owoców - te siarkowane są intensywnie pomarańczowe, te naturalne mają barwę brunatno-burą, dlatego prezentują się o wiele mniej atrakcyjnie, ale są za to o wiele zdrowsze.

Uprawa moreli

Polska stanowi północna granicę zasięgu upraw moreli, drzewo tego owocu jest wbrew pozorom dość odporne na niskie temperatury, jednak wymaga podstawowej ochrony przed przymrozkami - owiązania słomą pnia i wszystkich konarów. Chochoły warto pozostawić nawet do końca kwietnia, ponieważ drzewo kwitnie bardzo wcześnie i z tego względu zarówno kwiaty i zawiązki owoców często ulegają wiosennym mrozom. Ponadto nie zaleca się sadzenia moreli po północnej stronie płotów czy zabudowań z uwagi na zbyt małe nasłonecznienie.

Możliwa jest również domowa, amatorska hodowla moreli w donicy - w tym celu należy dokładnie oczyścić pestkę z resztek owocu, umieścić ją w lodówce na okres około tygodnia (ten zabieg przyspieszy proces kiełkowania) i lekko zetrzeć jej powierzchnię papierem ściernym (nie jest to konieczne, ale również wspomoże kiełkowanie). Ziemia powinna być piaszczysta, najlepiej nienawożona. Po upływie roku zaleca się przesadzenie rośliny.

Lecznicze właściwości moreli

Morele a choroby układu oddechowego

W tradycyjnej medycynie chińskiej syrop stworzony na bazie oleju pozyskiwanego z moreli był stosowany jako skuteczne lekarstwo na uporczywy kaszel. Owoce te, z uwagi na bogaty skład witaminowy pomagają wzmacniać układ odpornościowy, działają osłonowo na układ oddechowy, łagodzą jego schorzenia, takie jak astma, bronchit, suchość w gardle, rozedma płuc. Morele zalecane są więc palaczom oraz osobom, które już się od papierosowego nałogu uwolniły.

Morele a choroby układu sercowo-naczyniowego

Morele zawierają aż ok. 259 mg potasu, co sprawia, że skutecznie wspomagają prawidłową pracę serca, z kolei bogactwo witamin z grupy B wspiera krążenie. Spożywanie tych owoców (najlepiej świeżych, w sezonie, ale również suszonych przez cały rok) jest szczególnie wskazane nadciśnieniowcom. Wysoka zawartość magnezu i wspomnianego już potasu pomaga obniżyć zbyt wysokie ciśnienie krwi i je trwale ustabilizować. Według niektórych źródeł taką właściwość wykazują także pestki moreli.

Morele a układ pokarmowy

Suszone morele to bogate źródło błonnika pokarmowego, poprawiają trawienie, działają przeczyszczająco, ułatwiają pozbywanie się zbędnej wody z organizmu. Mają także zdolności odkwaszające, dlatego polecane są osobom cierpiącym na nadkwasotę, zgagę oraz spożywającym duże ilości mięsa. Dodatkowo, wykazano, że regularne spożywanie tych owoców redukuje ryzyko anemii.

Antynowotworowe właściwości moreli

Morele są zasobne w beta-karoten, przeciwutleniacz wykazujący właściwości antynowotworowe, ponadto te owoce ułatwiają pozbywanie się z organizmu toksyn i szkodliwych produktów przemiany materii, sok morelowy zapobiega tworzeniu się wrzodów i zmian nowotworowych żołądka.

Szczególne własności przypisuje się morelowym pestkom - wiele źródeł donosi, iż zawarta w nich amigdalina (zwana popularnie „witaminą B17”) wspomaga profilaktykę, a nawet leczenie nowotworów. Jak dotąd jednak, nie ma pełnej zgody między badaczami w tej kwestii, niektórzy z nich zalecają spożywanie pestek - wraz z owocem, z kolei część naukowców uważa, że konsumpcja dużej ilości pestek moreli może być szkodliwe ze względu na obecność kwasu cyjanowodorowego (kwasu pruskiego).

Inne właściwości zdrowotne moreli

Owoce te wykazują zdolność do wyrównywania równowagi kwasowo-zasadowej, dlatego zaleca się ich spożywanie m.in. sportowcom po treningu lub po intensywnym wysiłku fizycznym, ponadto pomagają wzmacniać ściany naczyń krwionośnych (ważne zwłaszcza w przypadku osób ze skłonnością do żylaków), wysoka zawartość witaminy A przyczynia się do zachowania dobrej ostrości wzroku, zapobiegają tzw. kurzej ślepocie (pogorszenie widzenia po zmierzchu). Przypisuje im się też korzystny wpływ na gospodarkę hormonalną, a w efekcie - poprawę płodności u kobiet.

Morela a uroda

Morele zawierają duże ilości wspomnianego beta-karotenu, który jest silnym przeciwutleniaczem, opóźnia procesy starzenia się organizmu, a skóra dzięki niemu nabiera ładnego kolorytu, wygląda ładnie i zdrowo. Trzy owoce moreli w 100% uzupełniają dzienne zapotrzebowanie na ten składnik. Spożywanie ich jest zalecane osobom walczącym z trądzikiem. Morele znajdują też zastosowanie w kosmetyce, stosowane są przy produkcji peelingów, toników, kremów, mleczek do ciała, a także perfum. Można również wykorzystywać pruna armenica w maseczkach domowej roboty, z uwagi na właściwości odżywiające, nawilżające i regenerujące.

Kaloryczność moreli

Proces suszenia tych owoców podnosi ich kaloryczność: świeże morele (100 g) mają jedynie 47 kalorii, podczas gdy suszone już 284, warto mieć to na uwadze włączając je do menu. Przygotowując morelowe przetwory nie należy ich nadmiernie dosładzać, w tradycyjnych przepisach na 1 kg owoców przypada 1 kg cukru, jednak jest to o wiele za dużo - konfitury będą wystarczająco słodkie, gdy wykorzysta się go w mniejszej ilości np. niecałą szklankę. Z drugiej strony - zarówno świeże, jak i suszone morele są bardzo sycące, dlatego trudno jest je „przedawkować”, stanowią też znakomity zamiennik niezdrowych, sklepowych słodyczy.

Przeciwwskazania do spożywania moreli

Morele są ciężkostrawne i dodatkowo wykazują właściwości przeczyszczające, dlatego spożywane w dużych ilościach (ponad 10 - 15 sztuk dziennie) mogą spowodować bóle żołądka i biegunki. Podobne działanie niepożądane może wystąpić, gdy zostaną zjedzone na czczo lub/i popite zimną wodą. Problemy trawienne mogą się pojawić przy jednoczesnym zjedzeniu moreli z ogórkami, figami czy śliwkami, dlatego najlepiej unikać takich połączeń.

Z uwagi na wysoką zawartość sacharozy ich spożywanie nie jest polecane diabetykom. Z kolei duże ilości beta-karotenu zawarte w tych owocach sprawiają, że powinny ich unikać osoby z niedoczynnością tarczycy, chorobami wątroby, dwunastnicy, wrzodami i zapaleniem błony śluzowej żołądka. Suszone owoce to stosunkowo wysokokaloryczna przekąska, dlatego nie są polecane osobom walczącym z nadprogramowymi kilogramami.

Wybrane przepisy z wykorzystaniem moreli

Konfitura morelowa

Składniki:

• 1 szklanka cukru (najlepiej trzcinowego);
• 1 szklanka wody;
• 1 kg świeżych moreli (przekrojonych na pół, bez pestek i skórki);
• 1/3 łyżeczki słodkiej przyprawy (kardamon, cynamon, etc. zgodnie z upodobaniami).

Przygotowanie:

½ szklanki cukru należy zagotować z wodą, w osobnym rondlu wyłożyć morele i zalać je powstałym syropem cukrowym, pozostawić na całą noc. Następnego dnia podsmażyć owoce i pozostawić do wieczora (ok. 10 godzin) - wówczas dodać resztę cukru, wymieszać całość i podsmażyć aż do momentu uzyskania gęstej konsystencji. Gorącą masę od razu przełożyć do pasteryzowanych słoiczków, zakręcić szczelnie.

Owsianka z morelami

Składniki:

• 1 niepełna szklanka mleka, najlepiej kokosowego;
• 5 łyżek płatków owsianych;
• 1 łyżeczka siemienia lnianego;
• 1 łyżka płatków migdałowych;
• wiórki kokosowe (do posypania);
• kilka suszonych moreli.

Przygotowanie:

Płatki owsiane połączyć z siemieniem lnianym, zalać mlekiem, gotować ok. 5 minut ciągle mieszając. W miseczce połączyć tak otrzymaną owsiankę z pozostałymi składnikami, udekorować wiórkami kokosowymi.

Kotleciki z suszonymi morelami

Składniki:

• 300 g mięsa mielonego wołowo-wieprzowego;
• 100 g suszonych moreli;
• 1 cebula;
• 1 jajko;
• 1-2 łyżki oleju, masła klarowanego lub innego tłuszczu do smażenia;
• 5 łyżek bułki tartej (najlepiej bezglutenowej);
• pół szklanki wrzątku;
• przyprawa do mięsa mielonego, sól morska.

Przygotowanie:

Cebulę obrać, pokroić drobno i podsmażyć, aż do zeszklenia. Mięso mielone umyć, osuszyć i przełożyć do miseczki, połączyć z cebulą, wbić jajko, dodać bułkę tartą, doprawić całość, wymieszać. Suszone morele zalać wrzątkiem, pozostawić na ok. 5 minut, odcedzić. Z mięsa formować kulki, w środku każdej umieścić po 2 lub 3 morele. Smażyć kotleciki na rozgrzanym tłuszczu, często obracając.

Autor: Aleksandra Bujas