Rola białka w żywieniu człowieka

Organizm człowieka będzie prawidłowo funkcjonował, jeżeli będą mu dostarczane wszystkie niezbędne substancje odżywcze, czyli witaminy, węglowodany, białka, tłuszcze i składniki mineralne. Niedobór lub nadmiar substancji odżywczych wpływa negatywnie na zdrowie człowieka. W organizmie człowieka bardzo ważną rolę pełnią białka.

Białka stanowią podstawowy element budowniczy wszystkich tkanek organizmu człowieka, a także są elementem składowym różnych związków - hormonów, enzymów i przeciwciał. Białka mają duże znaczenie dla prawidłowego wzrostu i rozwoju każdego człowieka, a także odpowiadają za procesy przemiany materii. Biorą udział we wzroście włosów, paznokci, gojeniu ran i odbudowie zniszczonego nabłonka skóry.

Białka pełnią również funkcję obronną, która polega ochronie organizmu przed wpływem i działaniem szkodliwych czynników zarówno tych zewnętrznych, jak i wewnętrznych, a także są nośnikiem niektórych witamin oraz żelaza. Białka spożywane wraz z pokarmem, a poprzez to dostarczane do organizmu człowieka są źródłem energii. Biorą udział w utrzymywaniu równowagi kwasowo – zasadowej, bilansu wodnego, a także mają wpływ nasuwani toksyn z organizmu. Białka są składnikami krwi, mleka kobiecego i limfy oraz pobudzają łaknienie. Biorą udział w budowie nowych komórek  i tkanek organizmu oraz w odbudowie zużytych już komórek i tkanek.

Białka pełnowartościowe i białka niepełnowartościowe

Białka ze względu na ich wartość odżywczą dzielą się na pełnowartościowe i niepełnowartościowe. Białka pełnowartościowe mają dużą wartość odżywczą, są bardziej zbilansowane i zawierają aminokwasy egzogenne. Takie białka pełnowartościowe są w produktach pochodzenia zwierzęcego. Białka te znajdują się, np. w jajkach kurzych, mleku, drobiu, rybach, serach i mięsie.

Natomiast białka niepełnowartościowe mają małą wartość odżywczą, są gorzej zbilansowane i nie zawierają wszystkich aminokwasów egzogennych lub nie mają ich wcale. Białka niepełnowartościowe są w produktach pochodzenia roślinnego. Znajdują się one, np. w produktach zbożowych, warzywach, owocach i nasionach roślin strączkowych.

Codziennie, w diecie każdego człowieka powinny się znaleźć zarówno białka pochodzenia zwierzęcego, jak i pochodzenia roślinnego. Produkty zawierające białka pochodzenia zwierzęcego zawierają też tłuszcze, dlatego dieta powinna być bogata w produkty, które zawierają różne składniki odżywcze, ponieważ dieta wysokotłuszczowa może prowadzić, np. do otyłości.

Skutki niedoboru białka w organizmie człowieka

Jeśli w organizmie człowieka występuje niedobór białka może przyczynić się to do zahamowania wzrostu, osłabienia organizmu, a także pojawienia się anemii. Gdy jest za mało białka mogą zacząć wypadać włosy, paznokcie staną się łamliwe, mogą pojawiać się zmarszczki. Mogą pojawiać się trudności w gojeniu się ran i obrzęków, zmniejszy się odporność organizmu na działanie szkodliwych substancji, tych zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Niedobór białka może doprowadzić do ograniczenia rozwoju dziecka, upośledzenia procesów trawiennych, obrzęku stawów, osteoporozy.

Organizm człowieka będzie bardziej podatny na infekcje, alergie, może pojawić się depresja, a także może przyczynić się do szybszych procesów starzenia. Może dojść do zaburzenia lub zahamowania procesów przemian metabolicznych. Niedobór białka będzie wpływał także na zanik tkanki mięśniowej, zmniejszenie sprawności fizycznej, spowoduje zmiany degeneracyjne w narządach, a także będzie miał wpływ na pracę jelit. Gdy jest niedobór białka spowalnia się przemiana materii i powstaje uczucie głodu.

Niedobór białka może być związany z jego brakiem lub zbyt małą ilością w jedzeniu, ale również może wynikać z jego nieprawidłowego wchłaniania oraz przyswajania. Niedobór białka najbardziej niebezpieczny jest u kobiet w ciąży, ponieważ jest ono niezbędne, np. do prawidłowego wzrostu i rozwoju płodu, a także niebezpieczny jest dla dzieci, ponieważ może dojść do zahamowania ich wzrostu i rozwoju.

Skutki nadmiaru białka w organizmie człowieka

Nadmiar białka również jest niebezpieczny dla organizmu człowieka, ponieważ może przyczyniać się do występowania chorób serca, zaparć, raka jelita grubego, a także zwyrodnienia stawów. W wyniku nadmiaru białka praca nerek i wątroby zostaje obciążona. Duże ilości białek mogą spowodować rozwój kamicy nerkowej, zwiększenie się wydalania wapnia z moczem. Dochodzi do zaburzeń metabolizmu, a to może spowodować rozwinięcie zmian miażdżycowych. Nadmiar białka powoduje uszkodzenie stawów, są trudności  z wchłanianiem wapnia, a to powoduje uszkodzenie kości, mogą pojawiać się alergie. Nadmiar białka w organizmie człowieka może się zwiększyć w wyniku spożywania nadmiernych ilości, np. mięsa i serów, które są również bogate w tłuszcze, a dieta wysokotłuszczowa powoduje, np. otyłość i nadciśnienie.

U niemowląt nadmiar białka będzie powodował biegunkę, odwodnienie, gorączkę, hiperamonemię (jest to zaburzenie, które objawia się zwiększonym stężeniem amoniaku we krwi) oraz objawy kwasicy.

Dieta każdego człowieka powinna być bogata zarówno w białka pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Nadmiar białka lub jego niedobór ma negatywny wpływ na zdrowie człowieka.

Autor: Ilona Górecka