Wegetarianizm i jego odmiany

Określenie „wegetarianizm” pochodzi z języka łacińskiego, od słów vegetabilis (roślinny) i vegetare (kwitnąć, rosnąć, rozwijać się). Często oznacza nie tylko wyłączenie z diety mięsa, ale swego rodzaju ideę. Wegetarianizm nie jest wymysłem XXI wieku. Jego początek jest w zasadzie nieuchwytny i sięga najprawdopodobniej początków ludzkości.

Najstarsze zapiski na jego temat pochodzą ze starożytnych ksiąg wedyjskich i ksiąg Starego Testamentu. Przeciwny spożywaniu mięsa był na przykład żyjący w VI w p.n.e. Pitagoras z Samos. Do kręgu wegetarian należeli także Sokrates, Platon, Arystoteles, Leonardo Da Vinci, Izaak Newton i Albert Einstein.

Przyczyn przejścia na dietę wegetariańską może być wiele, choć na ogół związane są z potrzebą życia w zgodzie z naturą.

ETYKA

Aspekt etyczny jedzenia mięsa jest częstą przyczyną rezygnacji z pokarmów pochodzenia zwierzęcego. Zwierzęta podobnie jak ludzie odczuwają strach i ból, dlatego część osób postanawia zrezygnować ze spożywania pokarmów mięsnych z pobudek moralnych. W ten sposób wyrażają swój szacunek do świata zwierząt.

RELIGIA

Dieta bezmięsna może być także stosowana ze względu na wyznawaną religię. Większość wyznań prezentuje jasno określone stanowisko na temat zabijania zwierząt i spożywania mięsa. Wiele z nich zakazuje jedzenia pokarmów mięsnych, między innymi buddyzm i hinduizm, a niektóre wprowadzają ograniczenia, np. w islamie zakazane jest spożywanie wieprzowiny.

ZDROWIE

Wiele badań wskazuje na pozytywny wpływ diety wegetariańskiej na zdrowie. Niejedzenie mięsa ułatwia utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz zmniejsza ryzyko zachorowania na choroby cywilizacyjne (cukrzycę, chorobę niedokrwienną serca, nadciśnienie tętnicze), a także na nowotwory jelita grubego, sutka i płuc. Osoby, które wyeliminowały mięso ze swojej diety rzadziej także skarżą się na problemy z próchnicą, wypróżnianiem i hemoroidami. Rzadziej też chorują na kamicę żółciową i nerkową.

EKOLOGIA

Do przejścia na dietę bezmięsną skłaniać może również troska o środowisko naturalne. Przemysłowa hodowla zwierząt wiąże się bowiem z przekształcaniem lasów na pastwiska dla bydła, a paleniu lasów z kolei towarzyszy silna emisja dwutlenku węgla. Problemem są również ogromne ilości odchodów zwierząt hodowlanych zawierające metan, gaz cieplarniany. Przemysł mięsny wykorzystuje także ok. 75% światowych zasobów wody.

Zobacz również:

ŚWIATOWY PROBLEM GŁODU

Dane statystyczne wskazują na znaczący udział przemysłowej hodowli zwierząt w degradacji zasobów naturalnych, która przyczynia się do problemu głodu w krajach Trzeciego Świata. Szacuje się, że na świecie liczba zwierząt hodowlanych jest trzykrotnie większa od liczby ludzi. Pochłaniają one 90% wytwarzanej soi, często importowanej z krajów Trzeciego świata. W samych Stanach Zjednoczonych zwierzęta hodowlane zjadają soję i pszenicę w ilościach, które pozwoliłyby na wyżywienie prawie 2 mld ludzi.

ANATOMIA CZŁOWIEKA

Wegetarianie wskazują również, że przyczyną odstawienia pokarmów pochodzenia zwierzęcego jest anatomiczne nieprzystosowanie ludzkiego organizmu do spożywania mięsa. Ludzie nie posiadają cech charakterystycznych dla istot mięsożernych, takich jak dobrze rozwinięte, ostre zęby trzonowe, odpowiedni skład i pH śliny, długość przewodu pokarmowego, czynności wątroby oraz budowa i funkcje żołądka. Ludzie nie są także wyposażeni w ostre i twarde pazury służące do zabijania zwierząt i rozdzierania mięsa, a w regulacja temperatury ciała w przeciwieństwie do stworzeń mięsożernych nie odbywa się przez oddech.

W obrębie wegetarianizmu znajduje się wiele odmian (mniej lub bardziej rygorystycznych) tego sposobu odżywiania.

Semiwegetarianizm nie zawsze jest uznawany za dietę wegetariańską, gdyż dopuszcza spożywanie w ograniczonych ilościach drobiu i ryb. Kłóci się to zatem z samą definicją wegetarianizmu oraz zaprzecza idei diety wegetariańskiej. W wypadku semiwegetarianizmu jest jednak najmniejsze ryzyko niedoborów żywieniowych.

Laktoowopescowegetarianizm jest także dietą półwegetariańską, ponieważ dopuszcza spożywanie ryb i „owoców morza”. Dzięki temu prostsze jest skomponowanie zróżnicowanego jadłospisu. To z kolei ułatwia zapewnienie odpowiedniej podaży aminokwasów egzogennych i witamin (np. B12), które są trudne do uzyskania poprzez spożywanie wyłącznie pokarmów roślinnych.

Laktoowowegetarianizm jest najbardziej rozpowszechnioną dietą wegetariańską. Polega wyłącznie na rezygnacji z potraw mięsnych (także ryb). Z diety nie są natomiast wyeliminowane produkty pochodzenia zwierzęcego, a więc nabiał, jajka i miód.

Owowegetarianizm z produktów pochodzenia zwierzęcego dopuszcza jedynie spożywanie jajek. Z jadłospisu wyeliminowane jest zatem mleko i jego przetwory. W diecie tej można dostrzec tendencję do większego spożycia jaj, co grozi wzrostem stężenia cholesterolu w surowicy krwi (głównie frakcji LDL).

Laktowegetarianizm eliminuje z jadłospisu jajka. Spożywanie mleka i jego przetworów jest jednak dopuszczalne. Laktowegetarianizm sprzyja więc większemu spożyciu mleka. Choć kompensuje to brak mięsa i jaj, może jednocześnie zwiększać ryzyko alergii i zaburzeń związanych z nadmierną podażą laktozy. Zwolennikami tej diety są m.in. członkowie Hare Kryszna.

Weganizm jest odmianą bardzo restrykcyjną, ponieważ wyklucza spożywanie wszelkich pokarmów wytwarzanych przez zwierzęta. Odrzuca więc mleko, sery, jaja oraz miód. W skrajnych przypadkach weganie rezygnują nawet z leków opartych na tkankach zwierzęcych.

Witarianizm polega na spożywaniu wyłącznie świeżych warzyw i owoców. Z jadłospisu eliminowane są wszelkie potrawy gotowane. Witarianie piją wyłącznie wodę, rezygnując z napojów typu kawa, herbata czy soki.

Frutarianizm jest najbardziej restrykcyjną odmianą wegetarianizmu. Zaleca on spożywanie jedynie owoców, których pozyskanie nie wiąże się z potrzebą „zabicia” rośliny. Dozwolone są więc tylko owoce, które same spadną z drzewa. Ponadto jeden posiłek może składać się wyłącznie z jednego rodzaju owoców, które powinny być jedzone bez pestek i skórki (za wyjątkiem śliwek i moreli).

Marta Grochowska

Źródła:
Gertig H., Przysławski J.: Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. PZWL, Warszawa 2007,
www.wegetarianie.pl.