Wpływ wody na zdrowie

Właściwości lecznicze wody zostały docenione już w starożytności. Ich badaniem zajmuje jedna z najstarszych dziecin medycyny uzdrowiskowej – balneologia. Woda jest związkiem chemicznym niezwykle ważnym dla ludzkiego organizmu. Stanowi, aż 45-75% jego składu!

Wartości te mogą się wahać w zależności od wieku i płci. Różne są także dla poszczególnych tkanek i narządów.

Prawidłowo funkcjonujący organizm zapewnia bilans zerowy wody. Zachowana jest wówczas równowaga pomiędzy ilością wody pobranej (postaci płynów i z pożywieniem) a ilością wydaloną przez nerki, płuca, skórę i przewód pokarmowy. Wyjątek stanowi okres ciąży i wzrastania, kiedy bilans wody jest dodatni. Niewystarczająca podaż wody powodująca odwodnienie zaledwie rzędu 2-3% zmniejsza wydolność fizyczną. Większa prowadzi do zaburzeń ze strony układu nerwowego, a ostatecznie nawet śmierci. Nadmiar wody może jednak również być groźny, przede wszystkim u osób z dysfunkcją nerek. Może u nich dojść do obrzęków, uszkodzenia komórek, a w ciężkich przypadkach - śpiączki.

Minimalna ilość wody, jaka musi być dostarczona organizmowi w ciągu doby wynosi 1 litr. Średnie zapotrzebowanie to jednak ok. 30 ml na kilogram masy ciała. Ta wartość ulega jednak znacznym wahaniom w zależności od wieku, płci, stanu fizjologicznego, aktywności fizycznej, współistniejących chorób, warunków klimatycznych.

Każda woda jaką pijemy powinna spełniać określone warunki jakości, które obejmują odpowiednie wskaźniki fizyczne, tlenowe, biogenne, zasolenia, biologiczne, mikrobiologiczne, zanieczyszczeń przemysłowych oraz zawartości metali, także metali ciężkich.

Do wód nadających się do picia zaliczana jest woda źródlana, mineralna i stołowa. Dwie pierwsze wody pozyskiwane są z zasobów podziemnych, jednak wodę mineralną wyróżnia korzystne oddziaływanie na zdrowie ludzi. W tym momencie należy zaznaczyć, iż bardzo wiele wód butelkowanych jest tak naprawdę wodami źródlanymi. Woda stołowa otrzymywana jest natomiast w wyniku dodania do wody źródlanej naturalnej wody mineralnej lub soli mineralnych, z których przynajmniej jedna ma znaczenie fizjologiczne.

Chcąc zadbać o swoje zdrowie warto zacząć zwracać uwagę na skład mineralny pitej przez nas wody. Zgodnie z Dziennikiem Urzędowym Unii Europejskiej Polska uznaje ponad 80 naturalnych wód mineralnych wydobywanych w naszym kraju. O ich właściwościach decydują makro- i mikroskładniki oraz składniki podrzędne, w tym nieorganiczne związki azotu, żelazo i krzemiany.

Na przykład wodorowęglany ułatwiają utrzymać równowagę kwasową w układzie pokarmowym i tym samym regulują trawienie, związki siarki są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, chlor bierze udział w procesach trawiennych, a sód i potas umożliwiają skurcz mięśni. Wapń natomiast zapobiega osteoporozie, wpływa na pracę mięśni, układu nerwowego i serca.

Zobacz również:

Olbrzymią rolę odgrywa też zawartość w wodzie magnezu, którego niedobór może powodować skurcze mięśni, rozdrażnienie, drżenie powiek i osłabienie koncentracji. Obecne w wodzie krzemiany mogą korzystnie wpłynąć na stan kośćca, tkanek chrzęstnych, włosów i paznokci, a żelazo nie tylko zapobiegnie anemii, ale także zwiększy przyswajanie witaminy C i kwasu foliowego.

Nie bez znaczenia są również występujące w wodzie mikroskładniki. Fluor podobnie jak bor wzmocni kości i zęby, zmniejszy ryzyko próchnicy oraz dodatkowo zwiększy wchłanianie żelaza. Jod jest natomiast pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Cynk z kolei jest potrzebny do syntezy DNA i RNA, białek i insuliny oraz konieczny dla prawidłowego funkcjonowania systemu odpornościowego i rozrodczego.

Bor i lit wykazują właściwości uspokajające, miedź bierze udział m.in. w wytwarzaniu erytrocytów i gojeniu ran, a chrom w metabolizmie, zwłaszcza węglowodanów. Nawet pierwiastki, które w nadmiarze mogą mieć szkodliwy wpływ na zdrowie są dla organizmu niezbędne. Na przykład arsen, który zwiększa aktywność krwiotwórczą szpiku kostnego. Wśród składników mineralnych wody może wystąpić także mangan, kobalt i molibden.

Choć woda stanowi źródło jedynie 10% dziennego zapotrzebowania na składniki mineralne, nie powinna być lekceważona, chociażby z uwagi na dobre wchłanianie z przewodu pokarmowego. Z tego względu należy ostrożnie podchodzić do wszelkich urządzeń filtrujących wodę. Często bowiem pozbawiają one wodę nie tylko pestycydów, azotanów i metali ciężkich, ale także wapnia, żelaza i potasu. Warto także zauważyć, że najkorzystniejsza dla zdrowia, choć często nielubiana, jest woda twarda - bogata w magnez i wapń.

Odrębnym rodzajem wód są wody lecznicze, które cechują się specyficznymi właściwościami zapewniającymi działanie w określonych schorzeniach. Ich skuteczność jest uwarunkowana odpowiednio dużą zawartością określonych składników lub ich proporcją. Wody te nie powinny być wykorzystywane do gaszenia pragnienia. Traktować je należy niemal jak leki i spożywać jedynie w ściśle określonych przez producenta ilościach.

Jedną z popularniejszych wód leczniczych jest „Zuber” (szczawa hiperosmotyczna), zalecany w schorzeniach układu pokarmowego i dróg żółciowych, a także pomocniczo w cukrzycy i hipercholesterolemii. Woda „Wielka Pieniawa” z kolei ze względu na dużą zawartość soli mineralnych (m.in. magnezu) wskazana jest dla osób długotrwale narażonych na stres, w depresjach, stanach nerwicowych, a także we wrzodach żołądka i chorobach trzustki.

Mówiąc o korzystnym wpływie wody na zdrowie nie można pominąć zagadnienia kąpieli uzdrowiskowych. Ich wspaniałe właściwości wykorzystywane są przez bardzo wiele ośrodków w Polsce, między innymi Busko Zdrój, Świeradów Zdrój, Ciechocinek. Celem zabiegów balneologicznych jest pobudzenie mechanizmów adaptacyjnych i usprawniwnie funkcjonowania organizmu. Oczywiście w zależności od rodzaju kąpieli i wykorzystywanej do niej wody, różne będzie jej działanie i wskazania.

Na przykład kąpiel kwasowęglowa, w której wykorzystuje się wodę o zwiększonej zwartości dwutlenku węgla wpływa korzystnie na krwioobieg, a kąpiele solankowe w wodzie zawierającej jony sodu, chloru, związki siarki, magnezu, wapnia, potasu, jodu, bromu oraz dwutlenek węgla i siarkowodór działają relaksująco i uspokajająco, poprawiają sprawność stawów i mięśni oraz zmniejszają ciśnienie tętnicze krwi. Z kolei kąpiele siarkowe (woda wysycona siarkowodorem i jonami siarki) wskazane są w schorzeniach skórnych, takich jak łuszczyca, egzema czy trądzik, gdyż przyspieszają metabolizm skóry.

Właściwości wód wykorzystują również firmy kosmetyczne, m.in. Avene, Vichy czy La Roche-Posay. Produkty firmy Vichy oparte są o wodę termalną otrzymywaną ze skał magmowych, której zadaniem jest stymulacja regeneracji komórek, działanie przeciwzapalne i wzmocnienie naturalnych mechanizmów ochronnych skóry. Woda wykorzystywana przez firmę La Roche-Posay cechuje się z kolei wysokim stężeniem selenu, który działa antyoksydacyjnie i zmniejsza szkodliwy wpływ wolnych rodników na skórę. Firma Avene pozyskuje natomiast u podnórza gór na południu Francji wodę termalną, która wyróżnia się stosunkiem wapnia do magnezu (1:2).

Autor:

Marta Grochowska

Źródła:

1. Gertig H., Przysławski J.: Bromatologia. Zarys nauki o żywności i żywieniu. PZWL, Warszawa 2007,
2. Derkowska-Sitarz M., Adamczyk-Lorenc A.: Wpływ składników mineralnych rozpuszczonych w wodzie pitnej na organizm człowieka. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej 2008; 123 (34): 39-48.