Wyniki kontroli świeżych owoców i warzyw

Zgodnie z Rocznym ramowym planem kontroli Inspekcji JHARS na 2009 rok, w III kwartale 2009 roku, wszystkie wojewódzkie inspektoraty Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych przeprowadziły kontrolę świeżych owoców i warzyw. W toku kontroli sprawdzono również obecność modyfikacji genetycznych w pomidorach.

I. CEL KONTROLI

Celem kontroli było sprawdzenie jakości handlowej wybranych gatunków świeżych owoców i warzyw, ze szczególnym uwzględnieniem: brzoskwiń, gruszek, pomidorów, papryki (objętych szczegółowymi normami handlowymi[1]), arbuzów, śliwek, wiśni, kapusty oraz cukinii (objętych normą ogólną1). Kontrola polegała przede wszystkim na sprawdzeniu zgodności produktów z wymaganiami tych norm.

W toku kontroli sprawdzono również obecność modyfikacji genetycznych w pomidorach.

II. ZAKRES KONTROLI

Kontrolę przeprowadzono w 148 podmiotach, wprowadzających do obrotu świeże owoce i warzywa. Wysoki poziom jakości wykazywały produkty wprowadzane do obrotu bezpośrednio przez producentów. Nieprawidłowości, w zakresie jakości handlowej produktów oferowanych do sprzedaży, stwierdzono w przypadku 23 podmiotów (15%skontrolowanych). Najwięcej nieprawidłowości ujawniono w odniesieniu do produktów oferowanych do sprzedaży na targowiskach, w marketach i pozostałych sklepach detalicznych oraz na giełdach hurtowych.

Kontrolą, w zakresie zgodności z normami handlowymi, objęto:

1167 partii świeżych owoców i warzyw, o łącznej masie 754865 kg, w tym: 762 partie świeżych owoców i warzyw, dla których ustanowiono szczegółowe normy handlowe, o łącznej masie 458824 kg, 405 partii świeżych owoców i warzyw objętych postanowieniami ogólnej normy handlowej, o łącznej masie 296 041 kg.

III. WYNIKI KONTROLI

Ogółem zakwestionowano jakość handlową 302 partii świeżych owoców i warzyw (26% skontrolowanych partii), o łącznej masie 81726 kg (11% skontrolowanej masy), w tym:

* 212 partii świeżych owoców i warzyw, dla których ustanowiono szczegółowe normy handlowe (28% skontrolowanych partii objętych normami szczegółowymi), o łącznej masie 68 029 kg (15% skontrolowanej masy dla norm szczegółowych),
* 90 partii świeżych owoców i warzyw, objętych wymaganiami określonymi w ogólnej normie handlowej (22% skontrolowanych partii objętych normą ogólną), o łącznej masie 13 697 kg (5% skontrolowanej masy dla normy ogólnej).

Świeże owoce i warzywa nie spełniały przede wszystkim wymagań dotyczących znakowania. Nieprawidłowości w tym zakresie ujawniono w przypadku 288 partii (95% partii niezgodnych), o łącznej masie 79343 kg (97% masy niezgodnej).

Nieprawidłowości dotyczyły przede wszystkim:

* braku jakiegokolwiek oznakowania,
* braku podania kraju pochodzenia,
* braku podania klasy jakości (tj. klasa Ekstra, I lub II - w przypadku owoców i warzyw objętych szczegółowymi normami handlowymi,
* braku podania cech identyfikacyjnych (tj. nazwy i adresu pakującego lub wysyłającego),
* braku podania barwy miąższu w przypadku brzoskwiń i nektaryn (np. „barwa miąższu - żółta”),
* braku oznaczenia wielkości w przypadku gatunków, dla których normy szczegółowe określają taki wymóg (np. dla pomidorów w klasie Ekstra i klasie I, z wyłączeniem klasy II),
* podania na zawieszce informacji niezgodnych z danymi określonymi na opakowaniu produktu (tj. kraju pochodzenia i klasy jakości).

Dodatkowo, w przypadku 22 partii o łącznej masie 5943 kg stwierdzono brak podania informacji przeznaczonych dla konsumenta w języku polskim.

* Ponadto, kwestionowano jakość handlową 26 partii świeżych owoców i warzyw (7% partii niezgodnych), o łącznej masie 6985 kg (8% masy niezgodnej), ze względu na:
* objawy gnicia i zepsucia,
* uszkodzenia zewnętrzne,
* użycie niewłaściwych materiałów do pakowania (tj. gazet),
* wielkość niezgodną z deklarowaną.

Inne ustalenia z kontroli

* Obecność GMO w pomidorach:
* w toku kontroli GMO zbadano 98 partii pomidorów, o łącznej masie 264 837 kg na obecność niedopuszczalnej w Unii Europejskiej modyfikacji tego gatunku, tj. Nema 282F (zeneca). Kontrola nie ujawniła przypadków potencjalnej obecności niedopuszczalnej modyfikacji.
* Pozostałe ustalenia:
* 41 podmiotów (28% skontrolowanych) nie przekazało wojewódzkiemu inspektorowi JHARS informacji o nazwie i adresie, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz wyrażonej w kilogramach ilości owoców i warzyw wprowadzonych do obrotu w poprzednim roku kalendarzowym, z podziałem na gatunki oraz obrót hurtowy i detaliczny,
* w 8 podmiotach (5% skontrolowanych) stwierdzono stosowanie wag bez ważnych cech legalizacji.

IV. SANKCJE

W związku ze stwierdzonymi w toku kontroli nieprawidłowościami zastosowano następujące sankcje:

* 46 decyzji administracyjnych,
* 130 mandatów karnych na łączną kwotę 25 000 zł,
* 54 zalecenia pokontrolne.

Ponadto, przekazano stosowne informacje do 9 właściwych miejscowo WIJHARS oraz 1 wniosek do Sądu Rejonowego.

V. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Przedmiotowa kontrola była kolejną przeprowadzoną w tym zakresie przez Inspekcję JHARS w 2009 roku. Należy jednak podkreślić, że od 1 lipca 2009 roku Unia Europejska wprowadziła znaczące zmiany w przepisach prawnych dotyczących jakości handlowej świeżych owoców i warzyw.  Zmiany polegały przede wszystkim na ograniczeniu liczby obszernych norm handlowych dla wybranych gatunków z 36 na 10. Obecnie, produkty które nie zostały objęte normami szczegółowymi muszą spełniać postanowienia ogólnej normy handlowej (z wyłączeniem artykułów dla których przestrzeganie norm nie jest wymagane, np.: grzybów niehodowlanych, kaparów, łuskanych migdałów, orzechów i orzechów włoskich).

Powyższa sytuacja wymusiła na handlowcach dostosowanie jakości oferowanych produktów do wprowadzonych zmian, co miało szczególne odzwierciedlenie w przypadku znakowania świeżych owoców i warzyw.

Jakość świeżych owoców i warzyw była przede wszystkim kwestionowana ze względu na nieprawidłowe oznakowanie. Należy podkreślić, że w wielu przypadkach w oznakowaniu nie podawano żadnych wymaganych przepisami informacji. Często brakowało również klasy jakości produktu, cech identyfikacyjnych oraz kraju pochodzenia. Wymienione nieprawidłowości są często kwestionowane w toku kontroli przeprowadzanych przez Inspekcję JHARS w tym zakresie.

Wysoki poziom jakości wykazywały produkty wprowadzane do obrotu bezpośrednio przez producentów. Najwięcej nieprawidłowości stwierdzono w obrocie detalicznym (w tym przede wszystkim w odniesieniu do owoców i warzyw sprzedawanych na targowiskach, w marketach i pozostałych sklepach) oraz na giełdach hurtowych.

[1] W związku z przeprowadzoną reformą rynku świeżych owoców i warzyw w Unii Europejskiej, od 1 lipca 2009 roku wprowadzono zmiany w przepisach prawnych odnoszących się m.in. do jakości handlowej tych produktów.

Zmiany wdrożono rozporządzeniem Komisji nr 1221/2008 z dnia 5 grudnia 2008 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1580/2007 ustanawiające przepisy wykonawcze do rozporządzeń Rady (WE) nr 2200/96, (WE) nr 2201/96 i (WE) nr 182/2007 w sektorze owoców i warzyw w zakresie norm handlowych.

W wymienionym akcie prawnym dokonano podziału norm handlowych na normy szczegółowe oraz normę ogólną.

Szczegółowe normy handlowe określone zostały dla następujących produktów: jabłek, owoców cytrusowych, owoców kiwi, sałaty oraz endywii, brzoskwiń i nektaryn, gruszek, truskawek, papryki słodkiej, winogron stołowych i pomidorów. Normy szczegółowe w sposób obszerny opisują wymagania jakościowe w odniesieniu do konkretnych produktów.

Owoce i warzywa, które nie są objęte szczegółowymi normami handlowymi muszą spełniać wymogi ogólnej normy handlowej, która określa minimum wymagań jakościowych dla tych produktów.