Ziołolecznictwo w odchudzaniu

Otyłość jest ogromnym i stale rosnącym problemem krajów wysoko rozwiniętych, w tym Polski. Nadmiar kilogramów nie tylko niekorzystnie wpływa na wygląd i ogólne samopoczucie, ale jest też dużym obciążeniem dla organizmu i bardzo negatywnie oddziałuje na stan zdrowia.

Nadwaga jest prostą drogą do chorób układu sercowo-naczyniowego (m.in. miażdżycy, nadciśnienia), problemów z układem kostno-stawowym (m.in. zwyrodnienia stawów) oraz cukrzycy. Szczególnie groźna jest tzw. otyłość typu androidalnego, która cechuje się odkładaniem tłuszczu głównie w okolicy brzucha.

Niestety walka z kilogramami nie należy do łatwych. Okazuje się, że nie zawsze samo ograniczenie ilości kalorii w diecie jest wystarczające, zwłaszcza u osób z cukrzycą. Poza troską o ujemny bilans energetyczny konieczne jest zadbanie o codzienną, regularną aktywność fizyczną. Dużą pomocą mogą być również preparaty ziołowe. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż w odchudzaniu pełnią one rolę jedynie pomocniczą. Same stosowanie środków odchudzających, bez odpowiedniej diety i ćwiczeń nie przynosi oczekiwanych rezultatów.

Obecnie w aptekach dostępnych jest bardzo wiele leków i suplementów dietych mających ułatwiać zrzucenie zbędnych kilogramów. Cechują się one wielokierunkowym działaniem, które pozwala ograniczyć wiele przyczyn otyłości, takich jak zaburzenia metaboliczne. Dodatkowo składniki tych preparatów mogą złagodzić różne objawy (np. obrzęki, zaparcia), które towarzyszą otyłości. Podstawowe działania, które mogą cechować roślinne preparaty zalecane przy walce z nadwagą są następujące:

usprawnienie procesu trawienia i przyswajania składników odżywczych, hamowanie procesów fermentacyjnych w jelitach, zapobieganie wzdęciom. Taką rolę w odchudzaniu pełnią między innymi związki gorzkie, takie jak amarogentyna czy marubina. Pobudzają one wydzielanie soków trawiennych i w ten sposób poprawiają trawienie pokarmu. Ponadto ograniczają tworzenie gazów jelitowych, co likwiduje problem dokuczliwych wzdęć. Do surowców gorzkich zaliczane są między innymi: korzeń goryczki (Gentianae radix), ziele piołunu (Absinthii herba), ziele tysiącznika (Centaurii herba), liść bobrka trójlistnego (Menyanthidis folium) i korzeń hakorośli (Harpagophytki radix). Korzystne są również takie zioła pobudzające trawienie, jak: liść mięty pieprzowej (Menthae piperitae folium), owoc kminku (Carvi fructus) czy liść rozmarynu (Rosmarini folium).

wspomaganie procesów metabolicznych ułatwia redukcję masy ciała i wspomaga leczenie cukrzycy. Działanie metaboliczne charakteryzują przetwory z ziela fiołka trójbarwnego (Violae tricoloris herba), bulwy słonecznika bulwiastego (Helianthi tuberosi tuber), kłącza perzu (Graminis rhizoma), morszczynu (Fucus).

działanie żółciopędne, żółciotwórcze i hepatoprotekcyjne wykazują między innymi olejki eteryczne, antrazwiązki, flawonoidy, kurkumina, glukozynolaty i niektóre alkaloidy. Dzięki ich zawartości korzystnie na wątrobę wpływają: korzeń mniszka lekarskiego (Taraxaci radix), korzeń cykorii podróżnika (Cichorii radix), kłącze kurkumy (Curcumae rhizoma), liść i ziele karczocha (Cynarae folium/herba), ziele dziurawca (Hyperici herba), kwiatostan kocanek (Helichrysi folium cum flore), korzeń rzodkwi czarnej (Raphani sativi radix), liść boldo (Boldo folium), ziele dymnicy (Fumariae herba) i wspomniany już liść mięty pieprzowej.

ułatwienie wypróżniania niweluje problem zaparć. Przeczyszczająco działają zwłaszcza surowce śluzowe np. siemię lniane (Lini semen), nasiona babki płesznika (Psylli semen), nasiona babki jajowatej (Plantaginis ovatae semen). Natomiast do tzw. drażniących środków przeczyszczających należą surowce antranoidowe – kora kruszyny, korzeń i kłącze rzewienia (Rhei radix/rhizoma), alona barbadoska i przylądkowa (Aloe barbadensis/capensis), liść i owoc senesu (Sennae folium/fructus), kora szakłaku amerykańskiego (Rhamni purshianiae cortex).

zwiększanie ilości wydalanego moczu ułatwia oczyszczenie organizmu i zmniejsza obrzęki szczególnie u osób z chorobą nadciśnieniową. Za działanie moczopędne odpowiadają na ogół związki flawonoidowe. Korzystnie na funkcjonowanie nerek wpływa m.in. liść brzozy (Betulae folium), liść i ziele pokrzywy zwyczajnej (Urticae folium/herba), liść ortosyfonu (Orthosiphonis folium), ziele nawłoci pospolitej (Solidaginis herba), ziele i kwiat wrzosu (Callunae herba/flos) i ziele rdestu ptasiego (Polygoni avicularis herba).

zmniejszenie apetytu ułatwia ograniczenie spożywania pokarmów. Takie działanie mają surowce zawierające kofeinę, takie jak liść Mate (Mate folium) czy guarana. Łaknienie zmniejszają również surowce bogate w śluz i pektyny. Związki te chłoną bowiem wodę, skutkiem czego jest pęcznienie i wywoływanie uczucia pełności, a co za tym idzie zmniejszenie apetytu. W czasie odchudzania warto zatem wzbogacić dietę w nasiona lnu, słonecznika, pełnoziarniste pieczywo, warzywa i owoce. W aptekach można również nabyć gotowe preparaty błonnika pokarmowego.

działanie uspokajające i antydepresyjne pomocne w przypadku otyłości na tle emocjonalnym. Jeśli naszym problemem jest „zajadanie stresu” warto sięgnąć po preparaty pomagające ukoić nerwy. Działaniem takim charakteryzuje się chociażby liść melisy (Melissae folium), korzeń arcydzięgla (Angelicae radix), kwiat lawendy (Lavendulae flos), szyszka chmielu (Lupuli strobilus), ziele męczennicy (Passiflorae herba) i korzeń kozłka (Valerianae radix).

Zobacz również:

W utrzymaniu prawidłowej masy ciała mogą pomagać również inne surowce roślinne, między innymi:

Ananas jadalny (Ananas comosus) jest źródłem bromeliny, mieszaniny enzymów usprawniających przemianę materii. Związek występuje w owocostanach, łodygach i soku ananasowym. Poza wpływem na metabolizm bromelina i świeży sok ananasowy wykazują aktywność fibrynolityczną, dzięki której zmniejszają ryzyko tworzenia skrzepów wewnątrznaczyniowych. Ważnym składnikiem owoców ananasa jest też błonnik, którego spożywanie daje uczucie sytości i ułatwia panowanie nad nadmiernym apetytem. Preparaty odchudzające z ananasa nie powinny być stosowane przez kobiety spodziewające się dziecka. Ostrożność powinny zachować również osoby ze skłonnością do alergii, gdyż ananas może być przyczyną wysypek uczuleniowych.

Amorphophallus (dziwidło) znalazł zastosowanie w leczeniu otyłości ze względu na obecność glukomannanu. Substancja ta jest nie tylko małokaloryczna, ale cechuje się zdolnością do pęcznienia i wywoływania uczucia sytości. Dodatkowo pomaga obniżyć poziom cholesterolu we krwi, który jest częstym problemem osób otyłych.

Marta Grochowska

Źródła:
Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J.: Fitoterapia i leki roślinne. PZWL, Warszawa 2007.
Matławska I. (red.): Farmakognozja. Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wyd. 3. popr. i uzup., Poznań 2008.