Znaczenie i rola tłuszczów w żywieniu

Tłuszcze, obok węglowodanów i białek, są jednym z głównych składników odżywczych. Do grupy tłuszczów zaliczamy lipidy, estry glicerolu i kwasy tłuszczowe. Z chemicznego punktu widzenia, ze względu na obecność wiązań podwójnych w łańcuchu węglowodorowym, możemy wyróżnić tłuszcze nasycone oraz nienasycone.

Podstawowymi źródłami pochodzenia tłuszczów są produkty zwierzęce i roślinne. Najpopularniejszymi tłuszczami roślinnymi są: oliwa, olej rzepakowy, olej słonecznikowy, olej arachidowy, olej lniany oraz masło kakaowe. Do najpowszechniej występujących tłuszczów pochodzenia zwierzęcego zaliczamy np. tran, masło, smalec oraz łój.

Tłuszcze niezbędne do życia

Tłuszcze mogą być szeroko wykorzystywane w wielu gałęziach przemysłu, jednakże ich podstawowym obszarem zastosowania jest branża spożywcza. Mają one bardzo duże znaczenie w kontekście żywienia człowieka i są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu.

Istnieje około 50 niezbędnych składników odżywczych, czyli substancji, których nasz organizm nie jest w stanie samodzielnie wytworzyć, ale wymaga ich do normalnego funkcjonowania, a zatem musi uzyskać poprzez spożywanie odpowiednich pokarmów. Dwa z tych składników to właśnie tłuszcze, a dokładniej niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Chodzi tutaj o kwas linolowy (omega-6) oraz kwas α-linolenowy (omega-3).

Kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 są ważnymi składnikami błon komórkowych i substancji mających wpływa na utrzymanie właściwego poziomu ciśnienia tętniczego krwi. Opisywane kwasy tłuszczowe mają również znaczenie dla sprawnego działania systemu immunologicznego, szczególnie w kontekście odpowiedzi organizmu na stany zapalne.

Wyniki najnowszych badań dostarczają również informacji dotyczących roli jaką pełnią kwasy tłuszczowe omega-3 w procesie zapobiegania chorobom układu krążenia oraz w walce ze stanami zapalnymi organizmu. Kwasy omega-3 mogą mieć również znaczenie w zapobieganiu niektórym chorobom nowotworowym oraz zmniejszaniu ryzyka zachorowania na cukrzycę.

Zobacz również:

Znaczenie energetyczne

Tłuszcze pochodzenia roślinnego i zwierzęcego stanowią skoncentrowane źródło energii. Efektywność energetyczna tłuszczu jest wyższa niż u białek i węglowodanów, gdyż 1 g tłuszczu dostarcza 9 kcal, czyli ponad dwa razy więcej niż w przypadku białek i węglowodanów. Według Światowej Organizacji Zdrowia od 20-30% źródeł codziennej energii powinny stanowić tłuszcze.

Rola cholesterolu

Cholesterol jest lipidem o dużym znaczeniu dla człowieka, gdyż występuje on we wszystkich komórkach ludzkiego organizmu. Pełni on kluczową funkcję budulcową i bierze udział w procesie powstawania błon komórkowych. Cholesterol jest również niezbędny w wielu procesach zachodzących w organizmie, jak np. syntezie witaminy D3, powstawaniu hormonów steroidowych, przepływie impulsów nerwowych w mózgu oraz funkcjonowaniu systemu immunologicznego. Cholesterol jest wytwarzany przez organizm człowieka, a więc nie musi być dostarczany razem z pożywieniem.

Tłuszcze a witaminy

Kwasy tłuszczowe są niezbędne w syntezie niektórych witamin. Do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach zaliczamy witaminy: A, D, E i K.

Witamina A wpływa na prawidłowe funkcjonowanie wzroku, właściwą budowę błon komórkowych oraz wzrost zębów i kości. Pełni ona również ważną rolę w utrzymaniu dobrego stanu włosów, skóry i paznokci, a także bierze udział w procesie wytwarzania kolagenu. Witamina A przyjmowana w zbyt dużych ilościach jest toksyczna dla ludzi.
Witamina D wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu kostnego, nerwowego, mięśniowego oraz odpornościowego. Wspomaga również zdolność regeneracyjną wątroby. Organizm człowieka ma zdolność do skórnej syntezy witaminy D3 pod wpływem promieniowania słonecznego.
Witamin E jest podstawowym przeciwutleniaczem, których chroni komórki organizmu przed stresem oksydacyjnym. Pełni również funkcję ochronną wobec naczyń krwionośnych i czerwonych krwinek. Źródłem witaminy E są przede wszystkim oleje roślinne, orzechy oraz jajka.
Witamina K zapewnia utrzymanie prawidłowej krzepliwości krwi oraz pełni ważną rolę w gospodarce wapniowej organizmu. Dowiedziono również o wpływie tej witaminy na zmniejszenie ryzyka rozwoju niektórych nowotworów.

Podsumowanie

Tłuszcz stanowi jeden z podstawowych składników odżywczych i jest niezbędny dla utrzymania dobrego stanu zdrowia. Tłuszcze są wykorzystywane w szeregu istotnych funkcji organizmu. Z tego powodu dieta beztłuszczowa nie jest zalecana. Według Światowej Organizacji Zdrowia od 20-30% źródeł codziennej energii powinny stanowić tłuszcze. Należy jednak pamiętać, że spożywanie zbyt dużych ilości tłuszczów powoduje nadwagę, natomiast za duże ilości tłuszczów nasyconych zwiększają ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia.

Stanisław Skorcz