Bezsenność u dzieci – jak ją rozpoznać?

Wielu rodziców nie do końca zdaje sobie sprawę z tego, jak długo powinny spać ich dzieci. U jednych obawy wzbudziłyby choćby najmniejsze odstępstwa od książkowych norm, natomiast inni nie zauważyliby, gdyby pojawiły się nawet poważne zaburzenia snu. Jak rozpoznać, że nasze dziecko może mieć problemy z prawidłowym wypoczynkiem?

Nie da się ukryć, że dzieci powinny spać długo. Noworodki zazwyczaj przesypiają niemal całą dobę, jednak są to predyspozycje całkowicie indywidualne. Część dzieci potrzebuje aż 20 godzin, natomiast innym wystarcza już tylko 12. Większość z nich jednak budzi się średnio co godzinę. Nie jest to powód do zmartwień, ponieważ tak wygląda cykl snu u noworodków, którego wbrew pozorom mniejszą część zajmuje sen głęboki.

U dorosłych jeden cykl snu trwa około 90 minut. Są to naprzemienne okresy snu lżejszego i głębszego. Na początku nocy szybko wpadamy w dość głęboki sen, który powoduje, że nasze mięśnie się rozluźniają, a częstotliwość fal mózgowych ulega zmniejszeniu. Po mniej więcej 60 minutach przechodzimy w fazę snu lekkiego zwaną REM (Rapid Eye Movement). Wówczas praca mózgu staje się aktywniejsza, nasze oczy się poruszają, a oddech staje się nieregularny. Z fazy REM przechodzimy ponownie do snu głębokiego. Im bliżej poranka, tym dłuższe stają się okresy snu lekkiego.

Dwie fazy snu występują już u noworodków, jednak ich cykl jest nieco krótszy. Trwa około 60 minut, przy czym 50 minut stanowi faza REM. Z tego powodu niemowlęta budzą się co godzinę. Nie nauczyły się bowiem jeszcze jak spać pomiędzy cyklami. Ta wiedza przychodzi stosunkowo szybko. Poprzez obserwację dzieci widzą, że w ciągu dnia kiedy jest jasno w domu występuje większe poruszenie aniżeli w nocy, kiedy jest ciemno. Już 15-tygodniowe dzieci zaczynają spać w nocy od 6 do 8 godzin.

Sen regulowany jest przez mózg, jednak tempo w jakim to następuje zależne jest od dziecka. U każdego proces ten przebiega w różnym tempie. Niemniej jednak większość sześciomiesięcznych dzieci potrzebuje już tylko dwóch drzemek w ciągu dnia, reszta wypoczynku odbywa się w nocy. Im starsze dziecko, tym mniej snu potrzebuje, choć nadal pozostaje to kwestią indywidualną. Niektórym dwulatkom wystarcza zaledwie 10 godzin, natomiast inne muszą spać nawet 16 godzin. Podobnie wygląda to u dziesięciolatków, które potrzebują od 8 do 12 godzin snu.

Jeśli nasze dziecko budzi się w trakcie nocy, nie musi to oznaczać żadnych problemów związanych z rozwojem. Pierwszą przyczyną są właśnie omówione już przerwy pomiędzy fazami snu. Istnieje jednak wiele innych możliwych powodów.
Małe dzieci budzą się często, ponieważ są głodne. Pamiętajmy jednak, że sześciomiesięczne niemowlęta nie potrzebują już nocnego karmienia. Gdy nasze dziecko dociera już do tego wieku powinniśmy powoli zacząć je odzwyczajać od tej praktyki.

Kolejną przyczyną może być także ból związany z wyżynaniem się zębów, kolka, a także zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura powietrza w pokoju, w którym maluch przebywa. Niektóre małe dzieci odczuwają po prostu samotność, brakuje im obecności matki lub ojca i z tego powodu budzą się w nocy z płaczem. Dzieci, które w ciągu dnia spędzają wystarczająco dużo czasu z rodzicami i są przez nich przytulane, potrzebują takiego kontaktu w nocy dużo rzadziej.

Zobacz również:

U starszych dzieci problemy ze snem może wywołać szkolny stres, konflikty z rodzicami lub kolegami, a niekiedy nawet pozytywne zjawiska takie jak oczekiwanie na święta czy wycieczkę. Czasami winne bywają filmy lub gry, które nie są odpowiednie dla dziecka w danym wieku. Mogą bowiem wywoływać koszmary, przez które nasza pociecha budzi się, a potem niekiedy również boi się ponownie zasnąć.

Warto przede wszystkim rozmawiać z dzieckiem, ponieważ takich emocjonalnych przyczyn może być mnóstwo. Czasami jest to także przerażający sąsiad lub zwierzę, a także wydarzenia dnia codziennego. Nie bagatelizujmy również snów naszych dzieci. Należy im wytłumaczyć, że był to tylko zły sen i przytulić, by miały poczucie bezpieczeństwa. Koszmary nocne są bardzo częstym zjawiskiem między 2. a 7. rokiem życia i nie są niczym niepokojącym. Jeśli jednak zdarzają się codziennie przez dłuższy okres czasu, warto zasięgnąć porady lekarza ponieważ mogą być związane z zaburzeniami psychicznymi.

Termin „bezdech senny” kojarzy się na ogół z dorosłymi, a w szczególności z osobami starszymi. Jak się jednak okazuje, zdarza się także u dzieci. Badacze snu szacują, że co piąte dziecko, które chrapie cierpi na zespół bezdechu sennego. Zatem jeśli i nasza pociecha chrapie zwróćmy uwagę, czy jej oddech nie zatrzymuje się co jakiś czas na 10 lub więcej sekund. Powoduje to obniżenie jakości snu, a w konsekwencji senność w ciągu dnia i problemy z koncentracją. Gdy zauważymy takie niepokojące objawy, koniecznie należy zgłosić się do lekarza. Długotrwały brak snu może doprowadzić do spowolnienia rozwoju oraz zaburzeń sercowo-naczyniowych.

Aby pomóc naszym dzieciom w zasypianiu należy sporządzić specjalny harmonogram. Dzieci w każdej dziedzinie życia potrzebują ścisłych reguł, ponieważ to zapewnia im poczucie bezpieczeństwa. Powinniśmy zatem ustalić godzinę, o której kładziemy naszą pociechę spać. Czynność ta powinna być jednak poprzedzona swoistym rytuałem, takim jak kąpiel, a potem czytanie dziecku bajki na dobranoc. To pozwala się wyciszyć i uspokoić, a w konsekwencji ułatwia zasypianie.

Jak jednak rozpoznać, czy nasze dziecko dotknął problem zaburzeń snu? W tym celu możemy założyć specjalny dzienniczek, w którym będziemy zapisywać godziny zasypiania i przebudzania. Dzięki temu dowiemy się, jak długo śpi nasze dziecko, a właściwie ile snu potrzebuje. Nie ma mowy o zaburzeniach snu, jeśli dziecko poniżej trzeciego roku życia budzi się nawet trzy razy w ciągu nocy. Nasze zadanie polega na tym, by pomóc mu zasnąć ponownie. Jeśli jednak takie kilkakrotne przebudzenia trwają dłużej niż 20 minut może to oznaczać, że rzeczywiście coś jest nie tak. W tej sytuacji powinniśmy niezwłocznie udać się do lekarza.

Aby pomóc naszemu dziecku przy problemach ze snem powinniśmy wykorzystać notatki zawarte w założonym przez nas dzienniczku. Należy je dogłębnie przeanalizować. Być może nie potrzebne są jednak drzemki w ciągu dnia, ponieważ dziecko wieczorem nie czuje się wystarczająco zmęczone. Zastanawiamy się dlaczego nasza pociecha wstaje tak wcześnie? Prawdopodobnie spowodowane jest to faktem, że kładziemy dziecko bardzo wcześnie spać lub/i nie potrzebuje ono tak wielu godzin snu.

Z kolei jeśli dziecko budzi się w nocy z płaczem oczekując czułości, nie zwracajmy po prostu uwagi na jego krzyki i nawoływania. Początkowo będzie to trudne, jednak dość szybko przyniesie oczekiwane efekty. Gdy pociecha zauważy, że nikt nie reaguje na jego histeryczny płacz, po pewnym czasie przestanie. Pamiętajmy jednocześnie, żeby zapewniać dziecku odpowiednią ilość miłości z naszej strony w ciągu dnia. Starajmy się też unikać podawania dzieciom środków nasennych. Są one bardzo uzależniające nawet dla dorosłych. Tego typu terapia powinna być stosowana tylko w szczególnych i wyjątkowych przypadkach.

Przy okazji tematu związanego z dziecięcym snem nie sposób nie poruszyć odwiecznego problemu: spać z dzieckiem, czy też nie? Z jednej strony zapewniamy w ten sposób maluchowi poczucie bezpieczeństwa, a my sami nie musimy wstawać w nocy, by upewniać się, czy wszystko jest w porządku.

Jednakże o ile spanie z dzieckiem w pierwszych miesiącach życia może być dobrym pomysłem, ponieważ wypełnia także potrzebę jakże niezbędnego w tym czasie kontaktu fizycznego z rodzicami, o tyle nie należy takiego stanu rzeczy zbytnio przedłużać. Jeśli jednak decydujemy się, by dziecko spędzało noc w naszym łóżku, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad. Przede wszystkim obowiązuje nas bezwzględny zakaz palenia papierosów oraz spożywania alkoholu czy leków, które mogłyby osłabić naszą koncentrację.

Ponadto pamiętajmy, że wszelkiego rodzaju sofy i miękkie materace nie nadają się do spania z dzieckiem. Zwróćmy także uwagę, czy w łóżku nie znajdują się przestrzenie, w których dziecko mogłoby się zablokować. Powinniśmy również zrezygnować z używania dużych poduszek oraz grubych koców, z których nasza pociecha mogłaby się ześlizgnąć.