Białkomocz i krwiomocz u dziecka - czym może być spowodowany?
Mocz to płyn wydalany przez nerki, którego główny zadaniem jest usuwanie zbędnych produktów przemiany materii. Zwykle nasz organizm wydala do otoczenia do 2500ml moczu na dobę. Prawidłowo w jego skład wchodzą głównie woda, stanowiąca ponad 95% objętości, a także sole mineralne, azotowe produkty przemiany materii oraz niewielkie ilości dodatkowych substancji, m.in. barwników żółciowych.
Czasem w wyniku zmian patologicznych w moczu mogą znaleźć się dodatkowe elementy takie jak białko, krwinki czerwone, cukier, a także bakterie. Na podstawie tych zmian można podejrzewać toczący się w organizmie proces chorobowy.
Krwiomocz i krwinkomocz, czyli obecność krwinek czerwonych w moczu
Niekiedy w moczu może znajdować się naprawdę duża ilość krwinek czerwonych, co określa się mianem krwiomoczu. Jeżeli natomiast w moczu znajdują się tylko niewielkie ilości, nie widoczne gołym okiem, a o ich obecności świadczą tylko badania laboratoryjne lub testowe, określa się ten stan mianem krwinkomoczu. Wraz z krwiomoczem często spostrzega się dodatkowe objawy, takie jak nadciśnienie, niewydolność nerek czy obrzęki. Składają się one na tzw. ostry zespół nefrytyczny stwierdzany w wielu chorobach m.in. poinfekcyjnych, błoniasto-rozplemowych kłębuszkowym zapaleniu nerek i wielu innych. Jeżeli krew pochodzi z nerek mocz ma wygląd przypominający coca-colę, a w badaniach dodatkowych stwierdza się w jego składzie tzw. wałeczki z erytrocytów. Jeżeli natomiast krew pochodzi z pęcherza bądź cewki wówczas mocz przyjmuje barwę od różowej do czerwonej, niekiedy z obecnością skrzepów.
Zwykle obecność krwi w moczu potwierdza się za pomocą badań mikroskopowych z osadu. Dostępne są również wspomniane już testy paskowe, jednak nie są one tak dokładne jak powyższa metoda. Wynik może być określany jedynie jako dodatni lub ujemny. Wykazanie obecności krwi za pomocą testu jest wskazaniem do wykonania badania ogólnego moczu. Obecnie za normę przyjmuje się do 5 erytrocytów w polu widzenia pod mikroskopem z dużym powiększeniem. Średnio u 0,5 do 2% dzieci stwierdza się obecność krwinkomoczu bezobjawowego, czyli takiego któremu nie towarzyszą inne objawy. Stwierdzenie krwiomoczu u dziecka zawsze powinno skłaniać lekarza do dalszej diagnostyki, najlepiej w warunkach szpitalnych. Jeżeli natomiast w 3 badaniach w odstępach miesięcznych stwierdza się krwinkomocz, diagnostykę powinno przeprowadzać się w warunkach ambulatoryjnych.
Jakie mogą być przyczyny obecności krwi w moczu u dzieci?
Przyczyn jest wiele i na pewno nie sposób wymienić je wszystkie. Nie mniej obecność krwi może sugerować zakażenia zarówno bakteryjne, wirusowe jak i gruźlicze. Mogą to być również przyczyny hematologiczne, takie jak małopłytkowość, zakrzepica żył nerkowych, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa. Inną grupą chorób mogą być różne wady wrodzone, torbielowatość nerek, guzy, zmiany naczyniowe w obrębie nerek czy urazy. Nie tak rzadką przyczyną jest również kamica czy hiperkalciuria. Największą niewątpliwie grupą chorób przyczyniających się do obecności krwi w moczu są choroby kłębuszkowe nerek. Możemy do nich zaliczyć m.in. zespół hemolityczno-mocznicowy, chorobę Goodpasture’a, chorobę Schonleina-Henocha, układowy toczeń rumieniowaty, glomerulopatię błoniastą, zapalenie nerek w przebiegu przewlekłych zakażeń, ostre popaciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek, nawracające zespoły makroskopowego krwiomoczu w tym zespół Alporta, idiopatyczny krwinkomocz czy nefropatia IgA. Niekiedy krew w moczu pojawia się również po wysiłku czy w wyniku stosowania leków.
Zobacz również:
Jak zmienia się barwa moczu w zależności od obecności w nim różnych substancji?
Kolor moczu może być dla nas ważną wskazówką co do przyczyn takiego stanu. Czasem jednak może on wynikać również z rodzaju spożywanych produktów i wchodzących w ich skład barwników wydalanych przez nerki. Zabarwienie moczu na kolor ciemnożółty zwykle sugeruje obecność zwiększonej ilości barwników żółciowych lub po prostu zagęszczenie moczu. Kolor czerwony oprócz opisywanego już krwiomoczu może świadczyć również o obecności innych składników, m.in. mioglobiny, moczanów, pirydium, fenoloftaleiny, porfiryny, a także barwników z buraków, czarnej jagody czy sztucznych czerwonych barwników dodawanych do produktów spożywczych w celu poprawy walorów estetycznych.
Kiedy w moczu pojawia się białko..
W moczu obecność białka stwierdza się zwykle tylko w niewielkich ilościach. Uważa się, iż prawidłowo u zdrowych dzieci nie powinno przekraczać 150mg w ciągu doby. Blisko 50% jest pochodzenia osoczowego, w tym największą część zajmują albuminy. Ich obecność w moczu nie powinna przekraczać 30mg na dobę. Innymi elementami białkowymi są tzw. białko Tamma-Horsfalla wytwarzane prawidłowo w cewkach dalszych. Do oznaczania białkomoczu wykorzystuje się podobnie jak w diagnostyce krwiomoczu testy paskowe. W zależności od przybliżonej ilości białka wynik podaje się w plusach; im ich więcej tym większy białkomocz. Nie jest to badanie idealne i zawsze w przypadku przetrwałego białkomoczu powinno wykonać się badania ilościowe stosując w tym celu kwas sulfosalicylowy. Niekiedy zdarzają się również wyniki fałszywie dodatnie, czyli błędnie sugerujące białkoczmocz. Zwykle przyczyną takiego stanu może być makroskopowy krwiomocz, znacznie zagęszczony mocz, podwyższone pH, podczas leczenia fenazopirydyną, zanieczyszczenia benzalkonium lub chlorheksydyną.
Kiedy mówimy o białkomoczu niepatologicznym?
Nie zawsze białkomocz musi świadczyć o obecności patologii. Białkomocz niepatologiczny zwykle nie przekracza w moczu 1g na dobę oraz nigdy nie współistnieją z nim jakiekolwiek obrzęki. Przykładem takiego stanu może być białkomocz ortostatyczny. Zwykle wraz z moczem wydalane jest białko w ilości nieznacznie przekraczającej górną granicę. Jeżeli dziecko przyjmuje pozycję stojącą białko w moczu wzrasta niekiedy nawet 10-krotnie. Nie stwierdza się przy tym innych zmian takich jak obecność krwi w moczu, nieprawidłowości w klirensie kreatyniny czy stężeniu C3. W biopsji nerki, jeżeli była wykonywana nie stwierdza się również żadnych nieprawidłowości, ewentualnie zmiany są mało charakterystyczne.
Aby wykryć białkomocz ortostatyczny należy przeprowadzić specjalny test. Polega on na nieoddaniu przez dziecko moczu przed snem. Następnie po około pół godziny od ułożenia dziecka w pozycji leżącej opróżnia się pęcherz. Podaje się do wypicia szklankę płynu, a następnie rano w pozycji leżącej ponownie pobiera się mocz. Kolejnym krokiem jest pobieranie moczu od dziecka aż do wieczora po całym dniu unikania przyjmowania pozycji leżącej. Obecność zwiększonych wartości białka w moczu pobranym podczas dnia sugeruje białkomocz ortostatyczny.
Inną przyczyną białkomoczu niepatologicznego jest białkomocz gorączkowy. Dotyczy to zwykle chorych z gorączką powyżej 38,3 stopni Celsjusza. Białkomocz może pojawić się również po znacznym wysiłku fizycznym. Nie jest on jednak bardzo nasilony i zwykle ustępuje po około 2 dniowym odpoczynku.
Jakie są przyczyny białkomoczu patologicznego?
Przyczyn białkomoczu patologicznego jest bardzo wiele, zdecydowanie więcej niż w poprzedniej grupie. Przykładem może być białkomocz w przebiegu chorób kłębuszków, m.in. kłębuszkowego zapalenia nerek, zespołu nerczycowego, guzów, wad wrodzonych, w wyniku nadużywania środków przeciwbólowych, antybiotyków, w sarkoidozie, w torbielowatości nerek w ostrej martwicy cewek, w zatruciu witaminą D czy metalami ciężkimi. Przyczyn można poszukiwać również w chorobach dziedzicznych, takich jak cystynoza, choroba Wilsona, galaktozemia, zespół Lowe’a czy kwasica cewkowa proksymalna.
***
Autor: Piotr Kuc
Źródła:
Richard E.Behrman, Podręcznik pediatrii-Nelson, Wydawnictwo Naukowe PWN Sp. z o.o., Warszawa 1996
Kubicka Krystyna, Pediatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010
Komentarze do: Białkomocz i krwiomocz u dziecka - czym może być spowodowany?