Bilans dwulatka okiem lekarza
My, lekarze, zdajemy sobie sprawę, że istota i cel bilansu dwulatka często bywają dla rodziców niejasne, zwłaszcza kiedy dziecku w ich opinii nic nie dolega. Nierzadko „pulchne” dziecko jest w oczach rodziców objawem pełni zdrowia, a niewykształcenie zachowań samodzielności i samoobsługi przez dziecko - nie budzi podejrzeń, bowiem „jest na to jeszcze czas”.
Jednak wykonanie badania profilaktycznego czyli dokładnego przeglądu stanu zdrowia, oceny proporcji budowy ciała oraz nabytych umiejętności motorycznych i poziomu rozwoju psycho-poznawczego jest po prostu koniecznością.
Lekarz ocenia dziecko z zachowaniem profesjonalnego dystansu, obserwując zarówno rodziców, jak i grupę rówieśników. Zwłaszcza, że następny taki „duży” bilans odbędzie się dopiero po upływie kolejnych dwóch lat, co dla małego dziecka jest bardzo długim okresem, kiedy wszystko w nim zmienia się właściwie z miesiąca na miesiąc.
Nasze dziecko na tle innych maluchówLekarz oceniając stan dziecka na wizycie bilansowej zawsze mierzy i waży dziecko, sprawdza, czy maluch rośnie i rozwija się proporcjonalnie. Podczas bilansu dwulatka lekarz dokonując oceny proporcji masy ciała i wzrostu porównuje wyniki z danymi w tabelach, nazywanymi siatkami centylowymi. Oceny dokonuje się w percentylach, które w dokładny sposób oszacowują i pokazują rozwój dziecka od urodzenia poprzez kolejne oceny tych parametrów i wpisy dokonywane podczas kolejnych bilansów zdrowia.
Co to jest siatka centylowa?
Siatka centylowa jest jedną z metod obiektywnej oceny rozwoju fizycznego dzieci. Dane nanoszone są na dwie osie:
- oś pozioma: wiek dziecka
- oś pionowa: oceniany parametr
Przez siatkę biegnie kilka krzywych - najwyżej biegnie linia 97. percentyla - oznacza ona, że u 97 proc. dzieci oceniany parametr ma niższą wartość. Następne linie oznaczają 90., 75., 50., 25., 10. i 3. percentyl. Po naniesieniu danych na osie, z punktów na odpowiadających wartościom danych parametrów prowadzi się proste prostopadłe do danej osi, zaznacza miejsce ich przecięcia i określa jego położenie względem jednej z przechodzących przez siatkę krzywych. Za tzw. szeroką normę uważa się obszar między 25. a .75. percentylem, przy czym ważne jest, aby krzywa rozwoju dziecka wykreślana przez łączenie punktów nanoszonych w kolejnych badaniach bilansowych utrzymywała się mniej więcej w tym samym kanale centylowym.
Siatka centylowa oceny wzrostu - chłopcy i dziewczynki
Siatka centylowa oceny masy ciała - chłopcy i dziewczynki
Liczby nie kłamią
Oceniane parametry prawidłowo rozwijającego się dziecka postępu rozwoju powinny mieścić się najlepiej pomiędzy 25. a 75. percentylem. Ważne, aby wzrost i masa ciała ocenianego dziecka znajdowały się w tych samych lub sąsiednich kanałach centylowych i w ciągu okresu od ostatniego bilansu nie powinny zmieniać się o więcej niż o 2 kanały.
Kanałami nazywamy obszary pomiędzy 3. a 25.; 25. a 50.; 50. a 75. oraz 75. a 97. percentylem. Oceny poniżej 3. lub powyżej 97. percentyla wskazują na to, że dziecko może mieć niedobór wzrostu lub/i masy ciała (w przypadku poniżej 3. percentyla) lub nadmiar masy ciała lub/i wzrostu - w przypadku powyżej 97. percentyla.
Podczas badania bilansowego lekarz stwierdzi oceni, czy dane dziecko rozwija się proporcjonalnie, tj. czy masa ciała i wzrost dziecka mieszczą się w tych samych kanałach centylowych, porównując te parametry w chwili urodzenia i w wieku 2 lat. Następnie przeanalizuje tzw. warunki konstytucjonalne rodziców oraz możliwy wpływ przebytych chorób na tempo rozwoju dziecka. Po tym pediatra zdecyduje, czy dziecko kwalifikuje się do grupy dzieci z nadwagą (kanał pomiędzy 75. a 97. percentylem), otyłością (powyżej 97. percentyla), czy też jest to dziecko z szybkim tempem rozwoju.
Zobacz również:
Dzieje się tak, gdy oba oceniane parametry znajdują się w tym samym kanale, a dziecko urodziło się duże - ocena taka może dotyczyć wyłącznie kanałów powyżej 75 percentyla. Podobnie ocenia się i kwalifikuje dzieci z niedoborem masy ciała i wzrostu. Właściwa ocena proporcji i tempa rozwoju jest jednym z główntch zadań lekarza w badaniu bilansowym.
Porady zawsze cenne
Wszelkie informacje i obserwacje rodziców przekazane podczas wywiadu prowadzonego przez lekarza na temat rozwoju dziecka pomogą lekarzowi ustalić, czy wszystko jest w porządku i czy rodzice mogą spać spokojnie. Największą korzyścią jest to, że lekarz oceni wagę i znaczenie informacji tzw. nieprawidłowych lub zastanawiających, na które mogą wskazywać wyniki bilansu. Oznacza to, że jeśli lekarz pediatra zauważy jakiekolwiek zaburzenia we wczesnym stadium, zaleci działania i kroki, jakie należy poczynić, by dziecko powróciło do stanu najbardziej prawidłowego.
Konkretne działanie
Możliwość wychwycenia nieprawidłowości na wczesnym etapie oraz podjęcie właściwych kroków zmierzających do poprawy sytuacji - to najważniejszy cel wszystkich badań profilaktycznych, czyli również i bilansu dwulatka. Dzięki temu badaniu można zdiagnozować zaburzenia dotyczące
- rozwoju psycho-ruchowego,
- otyłości,
- niedoboru masy ciała,
- zaburzeń endokrynologicznych,
- wszelkich chorób nie ujawniających się objawami, na które zazwyczaj reagują rodzice.
Oceniając stan zdrowia dziecka, lekarz pediatra wskazuje ścieżkę działań, to znaczy kieruje je do odpowiedniego specjalisty, który zaopiekuje się dzieckiem i rodzicami. Ważne, aby nie przestraszyć się, że dziecku „coś dolega”, lecz podjąć odpowiednie działanie wynikające ze świadomej troski rodziców i możliwości skorygowania tych wątpliwości.
Posłużę się przykładem nadwagi i otyłości. Gdy badanie bilansowe wykaże pewne nieprawidłowości w tym zakresie, wdrażane jest odpowiednie działanie - profilaktyka bądź bardziej zdecydowana - terapia, gdy jest to konieczne. Dlatego tak istotne jest prawidłowe żywienie od pierwszych chwil życia dziecka i porady, jakie rodzice otrzymują od lekarza pediatry. Informacje dotyczące prawidłowej diety dwulatka mogą mieć niebagatelny wpływ na jego zdrowie i rozwój w danej chwili oraz w dorosłym życiu. Nieprawidłowe żywienie dziecka w tym wieku na trwale może zmienić jego metabolizm i może być przyczyną chorób w wieku dorosłym (np. nadciśnienie, cukrzyca, otyłość).
O co koniecznie trzeba zapytać lekarza?
Na bilans dwulatka należy zarezerwować nieco więcej czasu niż zwykle, jest to bowiem bardzo ważna wizyta podsumowująca dotychczasowy rozwój fizyczny i psychiczny dziecka. Bilans dwulatka to także próba zdefiniowania i rozwiązania ewentualnego potencjalnego problemu zdrowotnego. To bardzo ważne i rodzice powinni tego dopilnować, by wszystkie rubryki przeznaczone na wpis oceny bilansu w Książeczce Zdrowia Dziecka zostały wypełnione po dokładnym badaniu. Należy pamiętać także o zaznaczaniu punktów i wykreśleniu krzywej rozwoju na siatce centylowej dziecka.
Na tej szczególnej wizycie lekarz pediatra wspólnie z rodzicami powinni odpowiedzieć na następujące pytania:
- Czy dziecko ma prawidłową masę ciała, ma nadwagę, czy też jest otyłe? A może ma niedobór masy ciała?
- Czy dziecko ma odpowiedni do wieku wzrost, czy wykazuje słabe tempo wzrastania, czy jest niskorosłe czy też przeciwnie - wysokie?
- Czy dziecko dobrze widzi, czy nie zezuje, czy zauważalne jest prawidłowe odbicie światła na rogówkach?
- Czy dziecko prawidłowo słyszy?
- Czy prawidłowy jest rozwój mowy dziecka w tym wieku - posługuje się pojedynczymi słowami, całymi zdaniami, czy nie ma poważnych trudności w mówieniu?
- Czy synek ma jądra w mosznie oraz czy prawidłowa jest wielkość i wygląd narządów płciowych zewnętrznych u chłopców i dziewczynek?
- Czy rozwój psychoruchowy dziecka jest prawidłowy? Jakie są w tym zakresie osiągnięcia dziecka?
- Czy kończyny dolne są równe i czy prawidłowy jest chód dziecka? Jak sprawnie dziecko biega?
- Czy dziecko ma zdrowe ząbki?
- Czy badaniem lekarskim (osłuchiwanie, opukiwanie, badanie ciśnienia krwi) można określić układ krążenia dziecka jako pozbawiony odchyleń?
- Czy badaniem palpacyjnym brzuszka nie stwierdza się żadnych wątpliwości lub patologicznych oporów?
- Czy dziecko moczy się w dzień, w nocy, sporadycznie czy często?
- Czy skóra dziecka i obwodowe węzły chłonne nie wykazują zmian?
- Czy dziecko często choruje? Jeżeli tak, to jak często?
- Czy dziecko jest prawidłowo odżywiane? Należy omówić przykładowe menu - posiłki spożywane przez dziecko w ciągu dnia.
Badanie i co dalej?
Po uzyskaniu odpowiedzi na wszystkie powyższe pytania oraz po przeprowadzonym badaniu przez lekarza pediatrę, następuje ważny etap określania problemu zdrowotnego, jeżeli został zidentyfikowany i wspólnie z rodzicami wyznaczenie sposobu jego wyjaśnienia. Będzie to współpraca opiekunów z lekarzem i wyznaczenie terminu kontroli u stałego (najlepiej) lekarza pediatry lub skierowanie do odpowiedniego specjalisty: np. kardiologa, urologa, endokrynologa, okulisty czy dermatologa. Lekarz specjalista wyjaśni, na czym polega problem oraz rozpocznie właściwe leczenie. W przypadku, gdy specjalistów jest kilku, ważne jest, by o wszystkich badaniach i zaleceniach informować lekarza pediatrę stale prowadzącego dziecko, jak również wszystkich specjalistów zaangażowanych w terapię dziecka.
Możliwe, że lekarz pediatra przeprowadzający badanie zaproponuje wizytę u dietetyka, w sytuacji kiedy zauważy występowanie u dziecka niepokojących objawów związanych z nieprawidłową masą ciała, np. nadwagi lub otyłości. Istnieje także prawdopodobieństwo otrzymania skierowania na badania specjalistyczne np. ECHO serca czy USG brzuszka. Lekarz powinien wyjaśnić, na czym polega badanie, gdzie należy je wykonać i dlaczego widzi taką potrzebę.
Książeczka Zdrowia Dziecka
Ukończenie drugiego roku życia przez dziecko to moment, kiedy należy wspólnie z lekarzem przejrzeć Książeczkę Zdrowia Dziecka pod kątem dotychczas przeprowadzonych szczepień, odporności dziecka na podstawie ilości przebytych infekcji czy innych chorób i zastanowić się, czy jest to odpowiedni czas na wykonanie dotychczas nie wykonanych, a zalecanych w kalendarzu szczepień. Koniecznie trzeba spytać lekarza o właściwą dietę dla dziecka w tym wieku i należną podaż witamin. Absolutnie nie można zapomnieć o odpowiedniej podaży wapnia i witaminy D3 oraz informacji na temat aktywności ruchowej dziecka. Wszystkie oceny, decyzje i zalecenia powinny być zapisane w Książeczce Zdrowia Dziecka, którą należy okazywać na wszystkich wizytach lekarskich.
Jeżeli w ocenie specjalisty zostały zidentyfikowane jakiekolwiek odchylenia, dziecko po otrzymaniu zalecanego programu postępowania czy leczenia jest wpisywane do tzw. grup dyspanseryjnych - w celu szczególnej kontroli nieprawidłowego narządu czy układu, którego stan jest kontrolowany częściej niż u dzieci zdrowych.
Prof. dr hab. n. med. Anna Dobrzańska
Konsultant Krajowy w dziedzinie Pediatrii
Klinika Neonatologii, Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka
Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”
Komentarze do: Bilans dwulatka okiem lekarza (5)
Badania Amelki
1kiedys slyszalam tez, ze to moze swiadczyc o uszkodzeniu sluchu, wiec moze powinno sie Amelce zrobic takie badanie?... pokaż całość
Czasem wiele zależy od niani dziecka.
1Czasem wiele zależy od niani dziecka. Mój kuzyn trafił na nianię, która non stop śpiewała z dzieckiem albo po prostu do niego mówiła i mały miał roczek jak mówił np “żyrafa”. Twój brat może też zacząć... pokaż całość
:)
1przejrzyj jakieś fora dla matek i będziesz wiedziała, że to całkiem normalne. http://www.smyk.com/index.php?option=com_forum&action=thread&id=787&Itemid=0 tu wypowiadają się eksperci i rzeczywiście polecają w... pokaż całość
Dziecko prawie nic nie mówi
2moj brat odkad na swiat przyszla jego coreczka wszystkie inne dzieci sa wg niego gorsze i na pewno nie tak zdolne i piekne jak jego Amelcia. teraz mala ma 2 latka i jakies 4 mce i nie chce byc zlosliwa, ale to troche dzi... pokaż całość
Ja myślę, że jest i że dzieci u dzieci często pojawia się jakaś blokada nie wiadomo skąd. Zdarza się, że dzieci zaczynają w końcu mówić całymi zdaniami. Twój brat na pewno słusznie zachwyca się córcią i ty też nie powinn... pokaż całość