Charakterystyczne choroby wirusowe wieku dziecięcego

Dzieci, tak samo jak dorośli, narażone są na liczne infekcje wirusowe. Istnieje jednak szereg patogenów specyficznych dla tej grupy wiekowej, często cechujących się odmiennym przebiegiem niż u dorosłych.

Do charakterystycznych chorób wirusowych wieku dziecięcego zalicza się m.in. odrę, ospę wietrzną, różyczkę, zapalenie nagminne przyusznic (świnkę), rumień nagły (gorączkę trzydniową), rumień zakaźny, mononukleozę zakaźną, opryszczkę zwykłą, a także mięczak zakaźny.

Odra

Jest to przykład ostrej choroby wirusowej przebiegającej z gorączką, wysypką i nieżytem dróg oddechowych. Wywoływana jest przez Morbillivirusy, a czas jej wylęgania wynosi około 8-13 dni. Początek choroby może być mało charakterystyczny. Objawia się gorączką, nieżytem błony śluzowej nosa, spojówek, gardła i krtani, a także męczącym kaszlem. Zmianami patognomonicznymi które może nasunąć wstępne rozpoznanie są tzw. plamki Koplika, czyli białe przebarwienia zlokalizowane na błonie śluzowej policzków na wysokości dolnych zębów trzonowych.

Z czasem pojawia się wysypka gruboplamista, jest ona żywo różowa, girlandowata o charakterze zlewającym. Umiejscawia się początkowo na czole, za uszami, a dopiero później zajmuje pozostałą część twarzy, schodząc na szyję, tułów i kończyny. W tym okresie ponownie narasta gorączka, dziecko jest senne i apatyczne, mogą również nasilić się objawy z układu oddechowego. W okresie zdrowienia oprócz spadku temperatury dochodzi do charakterystycznego ustępowania wysypki w postaci otrębiastego złuszczania się naskórka.

Odra może niestety dawać liczne powikłania w postaci zapalenia płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia ucha środkowego, czy zapalenia mięśnia sercowego. Opisywane były również przypadki zespołu Guilaina–Barrego, podostrego stwardniającego zapalenia mózgu, pozagałkowego zapalenie nerwu wzrokowego, a także porażeń połowiczych.

Rozpoznanie stawia się na podstawie charakterystycznych objawów oraz wykonania odpowiednich badań wirusologicznych i serologicznych. Na szczęście w dzisiejszych czasach odra obecnie jest spotykana zdecydowanie rzadziej. Wszystko dzięki obowiązkowym szczepieniom uwzględnionym w kalendarzu szczepień dziecka. W przypadku zachorowania możliwe jest tylko leczenie objawowe, łagodzące przebieg choroby.

Ospa wietrzna

Ospa wietrzna jest bardzo zakaźną i ostrą chorobą wirusową typową dla wieku dziecięcego. Wywoływana jest przez wirusa varicella-zoster. Okres wylęgania ocenia się na 11 do 21 dni, natomiast zaraźliwość zwykle trwa od 1-3 dni przed pojawieniem się wysypki, aż do jej przyschnięcia czyli około 7 dni.

Zobacz również:

W początkowym okresie pojawiają się mało charakterystyczne objawy. Może być to gorączka, bóle głowy, mięśni, objawy żoładkowo-jelitowe oraz złe samopoczucie. Dopiero nieco później, po paru dniach, pojawia się wysypka. Początkowo są to plamki, z czasem przechodząc w grudki, a następnie w pęcherzyki z płynem surowiczym. Charakterystyczną cechą odróżniającą ospę wietrzną od niebezpiecznej, co prawda nie spotykanej już ospy prawdziwej jest występowanie różnych stadiów zmian wysypkowych w tym samym czasie. Zlokalizowane są zwykle na całym ciele, także na skórze owłosionej głowy i śluzówkach. Na szczęście choroba przebiega stosunkowo łagodnie. Opisywane są przypadki ciężkiego przebiegu, a nawet śmiertelnego w przypadku dzieci z obniżoną odpornością oraz u noworodków.

Tak jak każda choroba i ta wiąże się z ryzykiem wystąpienia powikłań. Są to najczęściej nadkażenia bakteryjne zmian skórnych. Oprócz tego opisywane były zapalenia mózgu, ataksje móżdżkowe, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zespół Guilaina-Barrego, zespół Reye’a, zapalenie płuc, mięśnia sercowego, osierdzia, zapalenia stawów, wątroby, nerek, jąder, a także małopłytkowość.

Rozpoznanie stawiane jest na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego oraz badań serologicznych. W przypadku postaci łagodnej leczenie jest wyłącznie objawowe, u osób z obniżoną odpornością stosuje się acyklowir i widarabinę, a nadkażenia bakteryjne leczy się antybiotykoterapią. W profilaktyce możliwe jest zastosowanie szczepionki, jednak zarezerwowana jest głównie dla osób chorych hematologicznie i nowotworowo.

Różyczka

Różyczka to ostra choroba wirusowa, o stosunkowo łagodnym przebiegu z krótkotrwałą wysypką. Wywoływana jest przez wirus z rodziny Togaviridae, o okresie wylęgania od 14 do 21 dni.

Początkowo objawy mają nieznaczne nasilenie. Są to głównie zmiany nieżytowe górnych dróg oddechowych z biegunką. Powiększeniu ulegają węzły chłonne zauszne, szyjne oraz karkowe, pojawia się średnio nasilona gorączka, a także zlokalizowana początkowo na twarzy, później zajmująca całe ciało różowa, grudkowo-plamista wysypka. W przebiegu choroby istnieje ryzyko powikłań w postaci przemijających zapaleń stawów, zapalenia mózgu, a także małopłytkowości.

Tak jak w poprzednich przypadkach rozpoznanie stawiane jest na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego oraz badań wirusologicznych i serologicznych. Od pewnego czasu jako obowiązkowe wykonywane są szczepienia zgodnie z kalendarzem szczepień. Leczenie jest wyłącznie objawowe.

Zapalenie nagminne przyusznic, znane częściej jako świnka

Jest to przykład ostrej choroby wirusowej przebiegającej z gorączką oraz bolesnym obrzękiem ślinianek. Schorzenie wywoływane jest przez paromyxovirusa. Zarazić można się drogą kropelkową oraz przez kontakt bezpośreni. Rzadziej opisywane są przypadki zakażenia przez skażone przedmioty. Okres wylęgania wynosi około 18 dni, a zarazić można się około 2-6 dni przed wystąpieniem obrzęku ślinianek do około 9 dni od po wystąpieniu.

Charakterystycznym objawem o czym była już mowa jest ostre, zarówno jednostronne jak i obustronne, zapalenie przyusznic z towarzyszącym obrzękiem i bolesnością. Dodatkowo bolesne i zaczerwienione są również ujścia przewodów ślinianki przyusznej, pojawia się gorączka. W kilkunastu procentach przypadków przebieg może być skąpoobjawowy lub zupełnie bezobjawowy.

Do możliwych powikłań zalicza się zapalenie najądrzy i jąder, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zapalenie trzustki, jednostronną głuchotę oraz zdecydowanie rzadziej występujące zapalenia jajnika, gruczołu krokowego, tarczycy oraz gruczołów sutkowych.

Aby postawić rozpoznanie oprócz charakterystycznego obrazu klinicznego oznacza się w badaniach laboratoryjnych wzrost amylazy, leukopenię z limfocytozą, a także wykonuje się badania wirusologiczne i serologiczne. W przypadku zachorowania leczenie jest wyłącznie objawowe mające na celu złagodzenie dolegliwości. Ważne jest natomiast zapobieganie rozprzestrzenianiu się choroby. W tym celu chore dziecko należy odizolować na minimum 9 dni. Dostępne są szczepionki pojedyncze lub skojarzone, jednak nie zostały objęte obowiązkowym kalendarzem szczepień.

Źródła:
Dobrzańska Anna, Ryżko Józefa, Pediatria, podręcznik do Państwowego Egzaminu Lekarskiego i egzaminu specjalizacyjnego, Urban&Partner, Wrocław 2010
Dziubek Zdzisław, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006

Autor: Piotr Kuc