Choroba wrzodowa u dzieci - co o niej wiadomo?

Choroba wrzodowa zgodnie z definicją jest to schorzenie, w przebiegu którego dochodzi do ubytku błony śluzowej, podśluzowej oraz warstwy mięśniowej. Głównymi dolegliwościami są przede wszystkim bóle nadbrzusza, niekiedy z towarzyszącymi krwawieniami, bądź przedziurawieniami. Wśród dzieci choroba wrzodowa jest zdecydowanie rzadsza niż u dorosłych, nie mniej zawsze podobne objawy powinny wzmagać nasza czujność.

Chorobę wrzodową dzieli się na trzy typy:

Wrzód trawienny

Wrzód stresowy

Zespól Zollingera-Ellisona

Co wiadomo o wrzodzie trawiennym?

Wrzód trawienny jest niewątpliwie najczęściej występującą postacią choroby wrzodowej zarówno u dzieci jak i dorosłych. W przypadku pierwszej grupy wiekowej dotyczy głównie dwunastnicy, zdecydowania rzadziej żołądka. Wyjątkiem są natomiast dzieci wieku 1-2 lat, u których częstość zachorowań na chorobę wrzodową dwunastnicy i żołądka jest podobna.

Głównym sprawcą wywołującym chorobę wrzodową jest bakteria Helicobacter pylori oraz wzrost wydzielania kwasu solnego. Znaczenie ma również odporność tkanki żołądka i dwunastnicy na działanie kwasu solnego. Czynnikami osłabiającymi tę odporność są m.in. niedotlenienie tkanek, niesteroidowe leki przeciwzapalne, obniżenie przepływu krwi, a także alkohol i sole żółciowe, które powodując wydzielanie pepsynogenu uszkadzają tym samym błonę śluzową, doprowadzając do wrzodów.

Wrzód trawienny w zależności od stopnia rozwoju może być tylko niewielkim powierzchownym uszkodzeniem błony śluzowej jak i głęboko drążącym nawet do warstwy mięśniowej, naczyń krwionośnych, doprowadzając dodatkowo do krwotoków, a co najgroźniejsze do perforacji ściany żołądka lub dwunastnicy. Wokół wrzodu zazwyczaj można zaobserwować naciek zapalny. Najczęstszą lokalizacją w przypadku dwunastnicy jest jej tylna cześć opuszki, natomiast w przypadku żołądka krzywizna mała lub antrum. Wrzody o charakterze złośliwym u dzieci należą do rzadkości.

Objawy w przypadku choroby wrzodowej mogą być bardzo urozmaicone, często wręcz nietypowe. Najczęstszym objawem jest niewątpliwie ból w okolicy nadbrzusza. Dodatkowo towarzyszą mu nierzadko objawy dyspeptyczne, krwawienia z przewodu pokarmowego i wymioty. Zauważa się ponadto pewne skłonności rodzinne do występowania choroby. W wielu przypadkach opisywane objawy mogą być mylnie interpretowane z innymi chorobami zlokalizowanymi w jamie brzusznej, w tym chorobami czynnościowymi nie wynikającym ze zmian organicznych w obrębie przewodu pokarmowego.

Niekiedy pomocna może być znajomość częstości danego objawu, w zależności od określonej grupy wiekowej. Dla przykładu u noworodków głównymi objawami są zwykle krwotoki z przewodu pokarmowego oraz perforacja, nierzadko z rozwijającą się posocznicą, chorobami serca oraz zaburzeniami oddechowymi. Dzieci nieco starsze do około 2 roku życia borykają się zwykle z wymiotami, krwawieniami z przewodu pokarmowego oraz stwierdza się u nich nierzadko opóźnienie wzrastania. Okres przedszkolny to przede wszystkim bóle w okolicy pępka, nasilające się szczególnie po spożyciu posiłków. Nie tak rzadkie są również wymioty oraz krwotoki. Z chwilą kiedy dziecko zaczyna chodzić do szkoły objawy są zwykle zbliżone do tych występujących u dorosłych. Mogą to być bóle nadbrzusza, krwawienia z przewodu pokarmowego pod postacią wymiotów krwią, smolistych stolców. Stan ten może doprowadzić niekiedy do niedokrwistości z niedoboru żelaza. Choroba w tym okresie częściej dotyczy chłopców oraz dzieci z rodzin, w których występuje lub występowała choroba wrzodowa. Dzieci charakter bólu określają jako tępy lub nieostry, czyli zupełnie inaczej niż osoba dorosła, która mówi zwykle, że ma uczucie pieczenia lub ostry bólu. Opisywany ból może trwać minuty bądź godziny oraz występuje zwykle w postaci zaostrzeń, które mogą oddzielać nawet kilkutygodniowe czy miesięczne przerwy. W wielu przypadkach ból pojawia się w nocy. W każdym przypadku perforacji istnieje ryzyko rozwinięcia się wstrząsu, zapalenia otrzewnej , trzustki, czy wspomnianej już niedokrwistości.

Zobacz również:

Najlepszym badaniem używanym w celu rozpoznania choroby wrzodowej jest endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego. Umożliwia ona zlokalizowanie zmiany, a także oceny histopatologicznej, wykonania dodatkowych badań na obecność Helicobacter pylori oraz ewentualnego leczenia w przypadku stwierdzenia krwawienia z wrzodu.

Do metod bezpośrednich rozpoznawania zakażenia Helicobacter pylori zalicza się

wykorzystywanie bioptatów błony śluzowej z których wykonuje się następnie hodowle,
badania histologiczne
badania metodą PCR

Do pośrednich metod wykrywania zakażenia helicobacter pylori należą natomiast

test ureazowy
oddechowy
testy serologiczne

Leczenie wrzodów trawiennych polega nie tylko na zmniejszeniu dolegliwości, ale także na wygojeniu niszy wrzodowej oraz zapobieganiu nawrotom i powikłaniom jakie wiążą się z chorobą wrzodową. Leczenie powinno składać się z odpowiedniej diety i zmiany stylu życia, farmakoterapii oraz ewentualnego leczenia powikłań. W leczeniu farmakologicznym stosuje się blokujące wydzielanie kwasu solnego inhibitory pompy protonowej oraz H2-blokery. Bardzo ważne jest również leczenie zakażenia H. Pylori. Schemat leczenia polega na przyjmowaniu jednego z wymienionych leków: inhibitor pompy protonowej, cytrynian bizmutu oraz dwóch antybiotyków z wymienionych: amoksycyklina, klarytromycyna, metronidazol, tynidazol. Leczenie takie powinno trwać 7 dni, po czym kontynuuje się terapie przyjmując przez kolejne 3-4 tygodnie tylko lek hamujący wydzielanie żołądkowe.

Leczenie żywieniowe ma na celu odpowiedni dobór pokarmów, tak by zbyt długo nie zalegały w żołądku, nie powodowały nadmiernego wydzielania soku żołądkowego oraz były stosunkowo łatwo przyswajalne. Pokarmy powinny być przyjmowane często, średnio 5-6 razy dziennie, w mniejszych ilościach. Zdecydowanie powinno się zrezygnować z mocnej kawy, herbaty, tłustych lub wędzonych wędlin, ostrych przypraw, takich jak chrzan, pieprz czy musztarda. Ponadto powinno rezygnować się również z potraw smażonych, niedojrzałych owoców, ciast, a także z alkoholu, który w przypadku dzieci oczywiście również z innych względów nie powinien być spożywany! Potrawy, które dziecko powinno spożywać w przypadku choroby wrzodowej to między innymi przetwory mleczne, masło, chude mięso, chude ryby, pszenne pieczywo, jajka na miękko, a także biszkopty i herbatniki. Dozwolone są również łagodne przyprawy, gotowane i dobrze starte warzywa, dojrzałe owoce.

Czym jest wrzód stresowy?
Wrzód stresowy jest to wrzód powstający zwykle w związku z oparzeniem, urazem, wstrząsem krwotocznym czy posocznicą. Zmiana ma postać ostrą, nie stwierdza się cech zapalenia przewlekłego. Zmiany zwykle są mnogie i nieco częściej dotyczą lokalizacji dwunastniczej. Często pierwszym objawem jest masywny i bezbolesny krwotok. Stan ten wiąże się niestety z dużą śmiertelnością, nawet w sytuacji kiedy krwotok zostanie zatrzymany. Wrzód stresowy spotykany jest przede wszystkim w wieku 1-5 lat.

Co wiadomo o zespole Zollingera-Ellisona?
Zespół Zollingera-Ellisona jest rzadko spotykanym schorzeniem. Objawia się przede wszystkim mnogimi i nawracającymi owrzodzeniami w obrębie dwunastnicy i jelit; w części przypadków wraz z towarzyszącą biegunką Opisywane objawy wynikają z wydzielania przez guz komórek wyspowych trzustki substancji aktywnej - gastrynopodobnej, stymulującej wydzielanie kwasu solnego, który uszkadza ścianę dwunastnicy i jelit.

Autor:
Piotr Kuc

Źródła:
Richard E.Behrman, Podręcznik pediatrii-Nelson, Wydawnictwo Naukowe PWN Sp. z o.o., Warszawa 1996
Kubicka Krystyna, Pediatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010