Czym są młodzieńcze spondyloartropatie?

Młodzieńcze spondylartropatie to grupa chorób do których należy wiele zespołów ujawniających się zwykle między 6 a 16 rokiem życia, zdecydowanie częściej u chłopców. Cechą wspólną tych wszystkich schorzeń jest występowanie zazwyczaj niesymetrycznych zapaleń stawów obwodowych, głównie dużych, zapaleń przyczepów ścięgnistych z towarzyszącą bolesnością kolan, guzowatością piszczelowej oraz ścięgna Achillesa.

Ponadto dochodzi do zapalenia torebek ścięgnistych, zajęcia stawów centralnych – krzyżowo-biodrowych oraz stawów kręgosłupa.

Do młodzieńczych spondyloartropatii zalicza się:

Młodzieńcze zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

Młodzieńcze łuszczycowe zapalenie stawów

Immunologicznie uwarunkowane choroby przewodu pokarmowego (zespół Reitera, choroba Leśniowskiego-Crohna oraz collitis ulcerosa.

Zespół SEA

Zapalenie stawów towarzyszące różnym postaciom trądziku

Co wywołuje opisywane schorzenia?

Niestety do końca nie wiadomo czym są wywołane te choroby. Wiadomo, że biorą tutaj udział czynniki wpływające na układ immunologicznych. Dość istotną rolę w powstawaniu młodzieńczych spondyloatropatii przypisuje się bakteriom z rodziny Enterobacteriaceae, a mianowicie Klebsiella pneumoniae oraz Yersinia enterocolitica. W przypadku zespołu Reitera dodatkowo za czynnik ryzyka uznaje się Chlamydię trachomatis.

Jakie zmiany można zaobserwować w przebiegu spondyloatropatii?

Dzieci mogą skarżyć się na bóle krzyża oraz sztywność nasilające się w nocy, dochodzić może do asymetrycznych zapaleń stawów. Ponadto uskarżają się na bóle pośladków, zapalenia napletka, biegunki. Dochodzi również do tworzenia się tzw. palców kiełbaskowatych, enteropatii, zapaleń tęczówki, zapaleń cewki moczowej, łuszczycy, a także przewlekłych zapaleń jelit.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa obejmuje stawy obwodowe oraz centralne z jednoczesnym zapaleniem przyczepów ścięgnistych. Ocenia się, że częstość zachorowania wynosi od 0,01 do 0,08% w populacji dziecięcej. Chłopcy chorują 7 razy częściej niż dziewczęta. Jeżeli zmiany pojawiają się we wczesnym wieku, rzadko zaczynają się od objawów ze strony kręgosłupa, częściej są to niesymetryczne zapalenia dużych stawów.

U dzieci w przeciwieństwie do dorosłych rzadko dochodzi do patologicznego kostnienia kręgosłupa, rzadko również tworzą się wyrośla kostne, a jeżeli już występują, to są zazwyczaj pojedyncze. Nie zauważa się również masywnego zwłóknienia więzadeł kręgosłupa. Ogólnie można powiedzieć, że u dzieci zmiany są ograniczone zwykle do stawów krzyżowo-biodrowych. Dziewczynki mają lepsze rokowanie. Istnieje niestety odmiana o zdecydowania ostrzejszym przebiegu, jest to tzw. postać gamma. Szybko rozwijają się skrobiawica oraz zmiany zapalne na zastawkach aorty powodując powstawanie jej wad.

Zobacz również:

Młodzieńcze łuszczycowe zapalenie stawów

Na wstępie należy zaznaczyć, iż łuszczycowe zapalenie stawów u dzieci należy do rzadkości. W zasadzie u nielicznych zmiany stawowe i łuszczyca występują jednoczenie. Zwykle zapalenie stawów poprzedza zmiany skórne, lub też odwrotnie pierwszej pojawiają się zmiany łuszczycowe. Na początku zapalenie stawów dotyczy raczej pojedynczej lokalizacji. Zwykle są to duże stawy a także stawy rąk.

Wczesnym objawem może być zajęcie płytek paznokciowych. Zmiany skórne w przeciwieństwie do zwykłej postaci łuszczycy mają raczej charakter uogólniony. Zdarzają się przypadki, szczególnie u chłopców, że przebiegające w miarę łagodnie młodzieńcze łuszczycowe zapalenie stawów zmieni charakter na postępujące z rozległymi zmianami skórnymi i zniszczeniem wielu stawów. Istnieje zwiększone ryzyko, że u tych chorych rozwinie się skrobiawica.

Choroby jelit o podłożu immunologicznym

Opisywane są przypadki zapalenia stawów w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejącego krwotocznego zapalenia jelita grubego. W przypadku dzieci są zajmowane zazwyczaj duże staw kończyn dolnych, u młodzieży częściej stawy krzyżowo-biodrowe. Oprócz zmian stawowych stwierdza się ogólne objawy takie jak gorączka, spadek masy ciała, zmiany skórne w postaci wysypki lub rumienia guzowatego, zapalenia błony naczyniowej oka, jamy ustnej, a także osłabienie.

Zespół Reitera

Jest to stosunkowo rzadka choroba wieku dziecięcego, również i w tym przypadku częściej atakująca chłopców. Głównymi objawami są zapalenia stawów obwodowych, zapalenia spojówek oraz zapalenia cewki moczowej. Również często stwierdza się biegunkę wywołaną m.in. Shigellą flexneri, Yersinia enterocolitica, Samonella tymphimurium lub Salmonella enteritidis. Zespół Reitera może być wywołany o czym była już mowa wcześniej przez zakażenia chlamydia trachomatis.

Zapalenie stawów z towarzyszącym trądzikiem

Choroba opisywana była głównie u mężczyzn. Oprócz zmian skórnych stwierdza się również bóle mięśniowe, zapalenie ścięgien oraz przyczepów torebek stawowych do kości. Do rzadkich objawów zalicza się ponadto gorączkę i spadek masy ciała. U około 75% osób cierpiących na acne conglobata stwierdza się zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych.

U ponad 80% chorych stwierdza się zapalenie stawów obwodowych. Zwykle są to bóle stóp, kolan, stawów biodrowych, a także nadgarstków. Zmiany zwykle mają charakter samoograniczający się. Do dosyć charakterystycznych objawów zalicza się bolesną hiperostozę mostkowo-żebrowo-obojczykową.

Na zdjęciach radiologicznych uwidaczniają się aseptyczne zapalenia kości, zapalenia okostnej, osteoporoza przystawowa, nadżerki, a także podwyższone są wykładniki stanu zapalnego. Leczenie polega głównie na stosowaniu niesterydowych leków przeciwzapalnych, glikokortykosteroidów lub salazosulfapirydyny. W przypadku zmian ropnych skóry zaleca się dodatkowo leczenie dermatologiczne.

Jak leczyć młodzieńcze spondyloartorpatie?

Głównym postępowaniem o stosunkowo dobrej odpowiedzi jest leczenie niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Są to leki pierwszego rzutu w łagodnych przypadkach. W cięższych przypadkach konieczne jest stosowanie glikokortykosteroiów, a także metotreksatu z jednoczesną kinezyterapią i fizykoterapią.

W przypadku młodzieńczego łuszczycowego zapaleni stawów w przypadkach ciężkich zachodzi potrzeba zastosowania cytostatyków. W leczeni zmian skórnych skuteczne okazują się długie fale ultrafioletowe A tzw. PUVA9 oraz pochodne witaminy A. W przypadku stwierdzenia zakażeń bakteryjnych zachodzi konieczność stosowania antybiotyków.

Źródła:
Kubicka Krystyna, Pediatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010
Stanley L.Robbins, Patologia, wyd. Urban&Partner, Wrocław 2003

Autor: Piotr Kuc