Dzieci przedwcześnie urodzone – najmniejsze z najmłodszych

Według definicji WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) „wcześniak” to dziecko, które urodziło się po 22., ale przed 37. tygodniem ciąży. Co roku na świecie rodzi się 15 milionów wcześniaków, głównie problem ten dotyczy krajów Afryki i Azji.

Ale choć obserwuje się ogólny spadek liczby urodzonych dzieci, to liczba przedwczesnych porodów utrzymuje się na tym samym poziomie, a w wielu krajach rośnie. Dlatego niezbędne jest wprowadzenie takich rozwiązań systemowych, które zapewnią wcześniakom zdrowy start. W życie nie trzeba wchodzić z bagażem wcześniactwa, nowoczesna medycyna otwiera równe szanse dla dzieci przedwcześnie urodzonych i urodzonych o czasie.

W Polsce w 2011 roku urodziło się 390.070 dzieci, o 6% mniej niż w 20103, co wynika z obserwowanego malejącego przyrostu naturalnego. Niestety liczba dzieci urodzonych przed planowanym terminem utrzymuje się na stałym poziomie – stanowiąc ok. 7% wszystkich urodzeń4. W 2011 roku urodziło się w Polsce 28.035 wcześniaków3. To, czy wcześniak ma szanse przeżyć i jakie powikłania mu zagrażają, zależy m.in od tego, w którym tygodniu ciąża została rozwiązana oraz od masy urodzeniowej dziecka. Niezwykle ważna jest opieka, jaką otaczane są dzieci przedwcześnie urodzone, zarówno zaraz po urodzeniu, jak i po opuszczeniu oddziału szpitalnego przez pierwsze miesiące, a nawet lata, swojego życia.

Podstawą działań powinna być skuteczna edukacja kobiet oraz wdrożenie działań zapobiegających przedwczesnym porodom. Niezbędne są też inwestycje w zdrowie kobiet i przyszłych matek. Problem wyrównania szans zdrowotnych i rozwojowych dzieci przedwcześnie urodzonych i dzieci urodzonych o czasie powinien stać się przedmiotem publicznej debaty.

Możliwe konsekwencje przedwczesnych narodzin

Przedwcześnie urodzone noworodki bywają czasem tak małe, że mieszczą się w jednej dłoni rodzica. Współczesna medycyna jest jednak w stanie ratować dzieci z masą urodzeniową sięgającą nawet 500 gramów. Trzeba mieć jednak świadomość, że może się to wiązać z ryzykiem powikłań zdrowotnych w późniejszym życiu dziecka.

Konsekwencjami przedwczesnych narodzin mogą być:

Zespół zaburzeń oddychania. Występuje u większości dzieci urodzonych przedwcześnie, ale w 80% przypadków jest uleczalny. Powodem jest brak surfaktanu, którego niedojrzałe płuca maluszków nie są w stanie produkować, a który zapobiega zapadaniu się pęcherzyków płucnych.

Dysplazja oskrzelowo-płucna. Występuje zwłaszcza u noworodków z masą poniżej 1000g. Jest skutkiem znacznej niedojrzałości płuc i konieczności stosowania wentylacji mechanicznych, jakim poddawane jest dziecko w pierwszych tygodniach życia. Dotyczy wcześniaków, których niedostatecznie rozwinięte płuca leczy się za pomocą tlenoterapii i wspomagania oddychania. Większość chorych dzieci wraca do zdrowia wraz z upływem czasu.
Zobacz również:

Bezdech wcześniaka czyli zatrzymanie oddychania na okres powyżej 20 sekund połączone ze spadkiem czynności serca poniżej 100 uderzeń na minutę Przyczyną jest nie w pełni rozwinięta część mózgu, która kontroluje oddychanie. Jednocześnie zmienia się barwa skóry dziecka.

Niedokrwistość wcześniaków, czyli zbyt mała liczba czerwonych krwineki niedobór hormonu erytropoetyny stymulującego ich wytwarzanie. Związana jest z niewystarczającymi zapasami żelaza w ciele wcześniaka. Niedojrzały szpik nie jest w stanie wyprodukować dostatecznej ilości erytrocytów, a ilość żelaza i witamin jest bardzo niska.

Niedojrzały układ odpornościowy. Może prowadzić do infekcji, którew przypadku wcześniaków dotyczą najczęściej płuc, a wywołują je bakterie lub wirusy, np. wirus RS. Infekcje rzadziej dotyczą układu moczowego, czy zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych.

Retinopatia. Groźna choroba atakująca narząd wzroku wcześniaków spowodowana uszkodzeniem niedojrzałych naczyń krwionośnych siatkówki. Wprowadzone dotychczas standardy opieki pozwoliły zapanować nad tym problemem, a choroba nie prowadzi do najcięższych powikłań.U 90% wcześniaków zmiany wywołane retinopatią cofają się samoistnie, pozostawiając jedynie nieznaczne zaburzenia widzenia.

Przyczyny porodów przedwczesnych

Pomimo postępu medycyny i poprawy jakości życia, liczba porodów przedwczesnych jest wciąż wysoka. Przyczyn takiej sytuacji może być wiele, a najczęściej wskazuje się zły stan zdrowia przyszłych matek, nieprawidłowy przebieg wcześniejszych ciąż i status ekonomiczno-społeczny. Niestety negatywną rolę odgrywa stres, zanieczyszczenie środowiska, czy przepracowanie, o co w dzisiejszych czasach nietrudno, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych.

Do najczęstszych przyczyn porodów przedwczesnych zalicza się:

Wiek kobiety ciężarnej – kobiety poniżej 16 i powyżej 35 roku życia są bardziej narażone na przedterminowy poród.

Wady macicy - niewydolność ciśnieniowo-szyjkowa, mięśniaki, przegrody, nadmierna pobudliwość skurczowa macicy.

Zakażenia wewnątrzmaciczne, które mogą prowadzić do przedwczesnego pęknięcia błon płodowych.

Niski status ekonomiczno-socjalny – złe odżywianie, nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, ciężka praca.

Nadciśnienie w trakcie ciąży, zakażenia dróg moczowych, wielowodzie.

Biorąc pod uwagę powikłania, jakie mogą się pojawić z powodu przedterminowego porodu, nie ma wątpliwości, że wcześniaki mają trudniejszy start w dzieciństwo. Na szczęście nowonarodzone dzieci wykazują niezwykłą wolę życia.
Właściwe i kompleksowe podejście w wielu przypadkach pozwala na wyrównanie różnic rozwojowych wynikających z wcześniactwa. Na takie podejście powinna się składać m.in., edukacja i wsparcie rodziców, stymulacja rozwoju i rehabilitacja, profilaktyka zakażeń. Te trzy zagadnienia to obszary pracy „Koalicji dla wcześniaka” zawiązanej przez Polskie Towarzystwo Neonatologiczne, we współpracy z Krajowym Konsultantem ds. neonatologii, Krajowym Funduszem na Rzecz Dzieci oraz Fundacją WHC (Watch Health Care).

Koalicja postawiła sobie za zadanie opracowanie programu kompleksowej opieki nad dziećmi urodzonymi przedwcześnie, zwiększającego szanse na szybkie wyrównanie różnic rozwojowych u dzieci urodzonych przedwcześnie, który obejmować będzie trzy wymienione wcześniej obszary:

Edukacja – zwiększenie świadomości społecznej, na temat problemów dzieci przedwcześnie urodzonych i ich rodziców. Edukacja przyszłych rodziców oraz rodziców wcześniaków w zakresie prawidłowej opieki nad dzieckiem.

Stymulacja rozwoju i rehabilitacja – edukacja rodziców wcześniaków w zakresie możliwości stymulowania rozwoju dziecka i metod rehabilitacji niemowlęcia, identyfikacji sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia niemowlęcia oraz postępowania w przypadku zagrożenia życia dziecka;

Profilaktyka zakażeń – zapobieganie rozprzestrzenianiu się zakażeń układu oddechowego poprzez edukację rodziców wcześniaków w zakresie dostępnych metod profilaktyki;

Dzięki temu spora część wcześniaków może „dogonić” swoich rówieśników urodzonych o czasie, a czasem nawet ich prześcignąć. W Polsce istnieje potrzeba utworzenia kompleksowego narodowego programu opieki nad przedwcześnie urodzonymi obywatelami naszego kraju.

Zdrowy wcześniak to zdrowe, szczęśliwe dzieciństwo oraz rodzicielstwo. Wprowadzenie konkretnych rozwiązań w obszarze edukacji, stymulacji rozwoju i rehabilitacji oraz profilaktyki zakażeń, przyczyni się do wyrównania szans rozwojowych dzieci przedwcześnie urodzonych w porównaniu do dzieci urodzonych o czasie. Warto zadbać o to, by dzieci nie niosły przez lata „bagażu wcześniactwa”, lecz by mogły się zdrowo rozwijać.

****
Konsultacja merytoryczna materiałów informacyjnych – prof. dr hab. med. Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka

Dane zaczerpnięte ze źródła: Światowa Organizacja Zdrowia, Map Production, Public Health Information and Geographic Information System (GIS)

Dzieci przedwcześnie urodzone – najmniejsze z najmłodszych

Komentarze do: Dzieci przedwcześnie urodzone – najmniejsze z najmłodszych