Dziecko z FAS

Nazwa FAS wzięła się z języka angielskiego, co w rozwinięciu znaczy Featal Alcohol Syndrome. W języku polskim znaczy to tyle, co Płodowy Zespół Alkoholowy. Jest to zespół chorobowy, spowodowanym działaniem na płód większych ilości alkoholu w okresie prenatalnym.

Do dziś nie ustalono, jaka dawka alkoholu zaczyna być niebezpieczna dla płodu, dlatego podczas ciąży zaleca się całkowitą abstynencję. Niestety, FAS jest chorobą nieuleczalną, a z jej skutkami dziecko boryka się przez całe życie. Płodowy Zespół Alkoholowy jest przyczyną wielu, czasem bardzo ciężkich wad wrodzonych – somatycznych oraz neurologicznych.

Jak rozpoznać FAS u dziecka?

Dzieci dotknięte FAS mają kilka charakterystycznych cech zewnętrznych, świadczących o spożywaniu przez matkę w ciąży alkoholu. Są to głównie określone rysy twarzy – cechy powtarzające się u dzieci dotkniętych problemem. Zaliczają się do nich między innymi: małe, szeroko rozstawione oczy; krótki nos, dający wrażenie spłaszczenia twarzy; zmarszczki kącika oka; wygładzona rynienka podnosowa (brak rynienki podnosowej); mała waga urodzeniowa; cienka górna warga oraz małożuchwie, czyli wyjątkowo mała dolna szczęka. Nie wszystkie dzieci dotknięte FAS muszą mieć wszystkie wymienione cechy, jedna lub dwie nie muszą być wynikiem zaburzeń, lecz genów. Niestety, wystąpienie większej ilości wyżej wymienionych cech na ogół jest niezbitym dowodem wystąpienia schorzenia.

FAS daje również objawy na późniejszych etapach rozwoju dziecka. Dziecko na ogół jest w pewnym stopniu opóźnione w rozwoju oraz posiada zdecydowanie niższe IQ od rówieśników. Dziecko może mieć również rozmaite problemy emocjonalne oraz zdecydowanie gorsze wyniki w nauce, niezależnie od włożonego w edukację wysiłku. Mogą wystąpić również zaburzenia wzroku, problemy adaptacyjne, problemy z odczytywaniem emocji otoczenia a także z rozumieniem intonacji mowy oraz intencji rozmówców.

Problem pojawia się również w rozwoju fizycznym dziecka dotkniętego Płodowym Zespołem Alkoholowym. Utrzymuje się niski wzrost – odbiegający od średniej normy wśród rówieśników. Może pojawić się również problem z równowagą oraz ograniczenie koordynacji ruchowej. Dziecko będzie miało utrudnione wykonywanie niektórych czynności, zwłaszcza wymagających sporego skupienia oraz dużej precyzji. Dodatkowo mogą pojawić się wady serca, deformacje stawów a także inne problemy zdrowotne, zależne od indywidualnych uwarunkowań.

Ukryta niepełnosprawność

Wystąpienie FAS może bardzo często zaszkodzić społecznemu funkcjonowaniu dziecka, zwłaszcza w latach szkolnych. Może wystąpić dolegliwość nazwana ukrytą niepełnosprawnością. Często dzieci dotknięte Płodowym Zespołem Alkoholowym mają obniżoną inteligencję, która jednak mieści się w granicach bardzo szeroko pojętej normy. Dziecko takie nie wydaje się zaburzone, w związku z tym są mu stawiane wymagania adekwatne dla klasycznych przedstawicieli odpowiedniej grupy wiekowej. Niestety, ze względu na zespół zaburzeń, dziecko osiąga wyniki znacznie gorsze od reszty, w związku z czym są traktowane, jak osoby, które stać na więcej, jednak ze względu na zbyt mały wkład pracy, czy też brak chęci nie osiągają odpowiedniego poziomu intelektualnego. Niestety jest to bardzo krzywdzące dla osób zaburzonych, może prowadzić do licznych problemów zarówno edukacyjnych, jak i osobistych.

Badania naukowe

Po raz pierwszy Płodowy Zespół Alkoholowy został dostrzeżony oraz zbadany w 1973 roku na terenie USA przez Jonesa i Smitha, jednak badania były prowadzone w Europie już dużo wcześniej, bo o podobnym problemie w 1968 roku pisał już francuski uczony Lemoine. Prowadził on badania przez blisko 30 lat i doszedł do następujących wniosków: wśród badanych pacjentów, śmiertelność w wieku niemowlęcym u osób z pełnoobjawowym FAS wynosiła aż 10%. Przyczyną zgonów były zaburzenia pracy serca i oddychania, spowodowane Płodowym Zespołem Alkoholowym. Dodatkowo aż 25 % badanych osób dotkniętych schorzeniem podejmowało próby samobójcze w wieku późniejszym. Dodatkowo, według badań francuza większość osób bez innych objawów FAS, których matki w ciąży spożywały duże ilości alkoholu pomimo braku innych objawów były w pewnym stopniu opóźnione umysłowo. Osoby takie miały problem z zachowaniem norm społecznych i nie były zdolne do utrzymania stałej posady. Dodatkowo po przebadaniu podopiecznych ośrodków dla osób lekko upośledzonych 20% miało matki alkoholiczki. Inne badania natomiast ujawniły, że dzieci urodzone z matek wyleczonych z alkoholizmu, które w ciąży nie spożywały napojów alkoholowych, pomimo pewnego stopnia wyniszczenia organizmu spowodowanego wcześniejszym nałogiem, nie przejawiają żadnych zaburzeń.

FAE

Osoby, których matki deklarują spożywanie większych ilości alkoholu podczas ciąży, a które nie mają widocznych objawów FAS mogą być dotknięte zaburzeniem nazwanym FAE – Alkoholowym Efektem Płodowym. Osoby takie mogą charakteryzować się przeciętną inteligencją, wzrostem oraz wyglądem, jednak mogą mieć problemy w adaptacji społecznej, problemu z nauką a także zaburzenia logicznego rozumowania. Pomimo faktu, że FAE jest zdecydowanie mniej problematyczny niż FAS również może w znacznym stopniu utrudnić życie.

Zgubne działanie alkoholu

Dla wielu osób całkowite zaniechanie spożywania napojów alkoholowych w czasie ciąży, zalecana przez lekarzy może wydawać się absurdalna. Można spotkać się z opiniami, że niewielkie ilości alkoholu podczas ciąży nie mają szans uszkodzenia płodu. Niestety, nie jest to prawdą. Jak wcześniej wspomniano, pomimo licznych badań nie stwierdzono, jaka ilość alkoholu jest w stanie uszkodzić płód i spowodować zaburzenia w funkcjonowaniu dziecka. Prawdopodobnie jest to uwarunkowane indywidualne, z tego też powodu nie warto ryzykować. Chcąc zapewnić dziecku dobry start i prawidłowy rozwój, podczas ciąży należy zachować całkowitą abstynencję, w przeciwnym razie z niepożądanymi skutkami dziecko może borykać się do końca życia oraz jego życie może być zdecydowanie mniej udane niż życie rówieśników.

Joanna Świba