Hemolityczna choroba noworodkowa - powód do zmartwień?

Hemolityczna choroba noworodków wywołana jest tzw. konfliktem serologicznym- pojawia się w przypadku niezgodności czynnika Rh lub grup krwi ABO pomiędzy płodem a matką. W efekcie organizm matki broni się wytwarzając przeciwciała klasy IgG, które przedostają się przez łożysko i mogą poważnie zaszkodzić zarówno zdrowiu, jak i życiu dziecka.

Możliwe przyczyny choroby

Najczęstszą przyczyną schorzenia jest niezgodność w zakresie czynnika Rh. Konflikt serologiczny pojawia się wtedy, gdy matka z grupą krwi RH (-) rodzi dziecko z grupą krwi Rh (+). Organizm matki traktuje płód jak intruza i zaczyna wytwarzać przeciwko niemu przeciwciała. Sytuacja taka ma jednak miejsce dopiero wtedy, gdy dochodzi do zetknięcia się krwi kobiety i płodu, co w normalnych sytuacjach następuje dopiero w czasie porodu. W takich przypadkach dziecku nie zagraża żadne niebezpieczeństwo. Organizm matki nie ma dostatecznej ilości czasu, aby wytworzyć odpowiednie przeciwciała, które zdążyłyby w jakimkolwiek stopniu zaszkodzić noworodkowi. Często jednak dochodzi do wytworzenia słabych przeciwciał, które w pełni rozwijają się dopiero po kilku miesiącach. Wiąże się to ze znacznie większym ryzykiem zachorowań w przypadku konfliktu serologicznego w czasie kolejnych ciąż. W pełni uformowane przeciwciała są bowiem zdolne przeniknąć przez łożyska i zaatakować krwinki czerwone dziecka.

Ostrożność należy zachować jednak nawet w trakcie pierwszej ciąży. W przypadku jakiegokolwiek urazu bądź też pęknięcia łożyska przed porodem, już w czasie ciąży dochodzi do zetknięcia się krwi dziecka i matki. Również przeprowadzane w tym okresie operacje mogą naruszyć ścianę macicy powodując podobne efekty.

Rzadziej spotykaną przyczyną choroby może być wspomniany już konflikt grup ABO. Dotyczy on pewnych specyficznych przypadków, w których matka ma grupę krwi A, B lub 0 a dziecko A lub B. Występuje jedynie wtedy, gdy organizm matki jest w stanie wytworzyć przeciwciała anty-A i anty-B, które mogą przejść przez łożysko. W takiej sytuacji choroba przebiega jednak w znacznie łagodniejszy sposób, niż w przypadku konfliktu układu Rh. Często w ogóle się nie ujawnia, bądź też jest na tyle nieszkodliwa, że nie wymaga żadnego specjalnego leczenia.

Zobacz również:

Objawy i przebieg choroby

Choroba hemolityczna może przyjmować formę zarówno łagodną, jak i bardzo ciężką, często prowadzącą nawet do śmierci płodu lub noworodka. Wyróżnia się trzy postaci kliniczne schorzenia- są to:

uogólniony obrzęk płodu - tzw. puchlizna płodu. Stanowi najcięższy możliwy przypadek. Niedostateczna ilość erytrocytów prowadzi w tym przypadku do poważnych zaburzeń krążenia. Pojawia się obrzęk skóry i tkanki podskórnej, a także wybroczyny na skórze. Wyraźnemu powiększeniu ulega zarówno wątroba, jak i śledziona. Zazwyczaj choroba prowadzi do śmierci dziecka jeszcze przed porodem lub też niedługo po nim

Żółtaczka hemolityczna- również poważnie zagrażająca życiu dziecka. Spowodowana jest rozpadem erytrocytów, który prowadzi do podwyższonego stężenia bilirubiny we krwi. Sytuacja ta może spowodować uszkodzenie bariery naczyniowo- mózgowej prowadząc tym samym do często śmiertelnej żółtaczki jąder podkolorowych mózgu.

Niedokrwistość noworodka- przypadek o najmniejszej śmiertelności. Zazwyczaj dotyczy noworodków, którym udało się przeżyć żółtaczkę jąder podkolorowych. Efektem przebytej choroby jest właśnie anemia utrzymująca się do około sześciu tygodni po porodzie. Niestety nie pozostaje ona obojętna dla późniejszego stanu psychofizycznego dziecka. Zazwyczaj skutkuje poważnymi powikłaniami neurologiczno- rozwojowymi takimi jak spowolniony rozwój psychiczny, zaburzenia rozwoju mowy, problemy z równowagą, czy też napady padaczkowe.

Diagnostyka i leczenie u noworodków

Po rozpoznaniu pierwszych objawów choroby hemolitycznej należy wykonać nie tylko odpowiednie badania kliniczne, ale również badania dodatkowe- takie jak morfologia krwi obwodowej z rozmasem, ocena stężenia bilirubiny we krwi noworodka i oznaczenie grupy krwi noworodka.

W leczeniu najczęściej stosuje się transfuzję wymienną krwi, która pozwala na wymianę nawet do 85 procent objętości krwi noworodka. Innym, rzadziej wykorzystywanym sposobem, jest stosowanie fototerapii, która wpływa na rozpad bilirubiny na produkty łatwo eliminowane z organizmu. Jako leczenie wspomagające stosuje się środki farmakologiczne takie jak fenobarbital, cholestyramine, mezoporfirynę i albuminy.

Zapobieganie

W przypadku podejrzenia możliwości wystąpienia konfliktu serologicznego, przyszłym matkom podawane są specjalne zastrzyki zawierające immunoglobulinę anty D. Hamuje ona proces powstawania przeciwciał mogących zagrozić zdrowiu płodu. Metoda ta jest skuteczna aż w 99 procentach. Dzięki skutecznej i bardzo rozpowszechnionej profilaktyce, choroba hemolityczna noworodków należy obecnie do rzadkich przypadków.

Autor:

Aleksandra Piechel