Jak uśpić niemowlę?

Sen jest naturalną potrzebą każdego człowieka, podobnie jak oddychanie. Noworodki i niemowlęta przesypiają statystycznie większą część doby, niektóre śpią nawet aż do 20-22 godzin. Tyle w teorii. Okazuje się bowiem, że istnieje spora grupa maluchów, które mają różnego rodzaju trudności ze spaniem: kłopot sprawia im zasypianie, wypracowanie rytmu sen-czuwanie, ich sen jest zbyt płytki, szybko się wybudzają, etc.

Taka sytuacja potrafi być uciążliwa dla wszystkich domowników, przede wszystkim zaś ujemnie rzutuje na samopoczucie dziecka. Rodzice uciekają się do różnych sposobów, aby rozwiązać problem nieprzespanych nocy, ale często bywają bezradni. Usypianie malca to wbrew pozorom trudna sztuka, ale na szczęście istnieją sprawdzone i skuteczne metody, które umożliwią niemowlęciu zdrowy sen, a rodzicom odpoczynek.

Sen niemowlęcia

Zalety zdrowego snu niemowlęcia

Zdrowy sen warunkuje prawidłowy rozwój dziecka. Dzięki niemu niemowlę zdobywa nawet większą odporność (w tym czasie wytwarzane są białe krwinki), więc w konsekwencji lepsze zdrowie, a także apetyt i dobry humor. Dodatkowo wtedy najintensywniej produkowany jest hormon wzrostu, dynamicznie powstają nowe połączenia neuronalne, a mózg przetwarza i utrwala wszystko to, czego nauczył się podczas czuwania. Dlatego odpowiednia ilość snu przekłada się również na umiejętność uczenia się i zapamiętywania oraz inteligencję.

Różnice indywidualne niemowląt w zapotrzebowaniu na sen

Niemowlęta różnią się między sobą pod względem długości snu i potrzeb w tym względzie, toteż rodzice nie powinni niepokoić się, że pociecha śpi krócej czy dłużej niż rodzeństwo, przerywać wypoczynek lub narzucać go wtedy, gdy jest to dla nich wygodne. Nie istnieją żadne limity snu, nie należy więc ograniczać malucha w tym względzie, z doświadczenia wielu rodzin wynika, że drzemki w ciągu dnia nie muszą być równoznaczne z nieprzespanymi nocami. To, jak długo dziecko będzie spać w pierwszym okresie życia, zależy od wielu czynników, m.in. od jego temperamentu, stanu zdrowia, predyspozycji genetycznych czy trybu życia rodziny.

Co sprzyja zdrowemu snowi niemowlęcia?

Rytuały na dobranoc

Kluczem do organizacji opieki nad małym dzieckiem jest powtarzalność, rutyna i niezmienność codziennych rytuałów. Usystematyzowany rozkład dnia bezsprzecznie przyczynia się do higieny snu. Wieczorne czynności powinny, w miarę możliwości, zawsze przebiegać w tej samej kolejności i rytmie. Malec z czasem skojarzy, że przygaszone światło (noworodki i niemowlęta nie boją się ciemności, ten strach pojawia się na ogół około 3 roku życia), cisza i spokojny głos mamy śpiewającej kołysankę oznaczają, że nadchodzi pora na sen. Nie należy wówczas nadmiernie stymulować dziecka - ograniczyć branie go na ręce i mówienie do niego, trzeba też wyeliminować nadmiar docierających doń bodźców (rozmowy domowników, włączony telewizor w sąsiednim pokoju).

Warto kłaść malucha w łóżeczku lub kołysce jeszcze zanim zaśnie (a nie przenosić go tam), dzięki temu będzie kojarzyć to miejsce ze spaniem i „wprawiać się” w samodzielnym zasypianiu. Poleca się też, w miarę upływu czasu, zmniejszanie ilości nocnych karmień - większość niemowląt już po 6. miesiącu nie potrzebuje być karmiona nocą.

Dzień pełen wrażeń a sen niemowlęcia

Aby pomóc dziecku w wypracowaniu prawidłowego rytmu snu i czuwania, poza „nastrajaniem” go do snu, należy pomóc mu nauczyć się, jakie aktywności związane są z dniem. Dlatego od rana maluch powinien przebywać w jasnych pomieszczeniach i spędzać dużo czasu na dworze (spacery oraz tzw. werandowanie), wówczas warto zapewniać mu maksimum stymulacji, jak zabawa, śpiew, mówienie do niego, pobudzanie wszystkich zmysłów, etc. Dzięki temu niemowlę nie tylko zacznie kojarzyć dzień z czuwaniem, ale łatwiej będzie mu zasypiać wieczorem.

Kim jest trener snu?

Trener snu (ang. baby sleep trainer) to osoba profesjonalnie zajmująca się doradztwem i edukacją rodziców w zakresie zdrowego snu niemowląt i małych dzieci. Uczy ona pozytywnych nawyków związanych z zasypianiem, przekazuje wiedzę, również teoretyczną, związaną z higieną i fizjologią snu dziecka, a przede wszystkim pomaga opracować i wdrożyć tzw. plan samodzielnego zasypiania. Korzystanie z usług trenera snu stanowi jeszcze nowość w Polsce, choć w innych krajach np. w USA czy w Kanadzie jest to bardzo powszechna praktyka.

Co zakłóca sen niemowlęcia?

Kolki i wieczorne karmienie

Gdy niemowlę śpi za krótko lub jego sen nie daje mu odpoczynku, wysyła ono czytelne sygnały - jest drażliwe, płaczliwe i marudne w ciągu dnia, zasypia podczas jazdy samochodem bądź trudno wybudzić je nad ranem. Bardzo często przeszkodą w spokojnym śnie są kolki, które pojawiają się na ogół w okolicach 4-6 tygodnia życia i przechodzą samoistnie około 4 miesiąca. Jest to zjawisko całkowicie naturalne, szczegółowo opisane, choć jeszcze nie do końca zbadane, niemniej bardzo dokuczliwe. Tradycyjne sposoby takie jak herbatki koperkowe, ciepła kąpiel czy masowanie brzuszka nie zawsze pomagają, na ogół kolki trzeba po prostu przeczekać.

Warto zwrócić uwagę, co dziecko je przed snem - nie powinno się dopuszczać, aby dziecko dostawało na ostatni posiłek słodzony sok czy napój z dodatkiem słodkich syropów. Poza tym, że taki zwyczaj zwiększa ryzyko rozwoju próchnicy zębów mlecznych (nawet jeśli nie zaczęły się jeszcze wyżynać), to nagły skok glukozy we krwi utrudnia zasypianie.

Zachowanie rodziców

Zdarza się, że pełni najlepszych chęci rodzice niekiedy „wytrącają” niemowlę ze snu. Słysząc jego płacz, błyskawicznie przybywają i biorą go na ręce, uspokajają, etc. Tymczasem według amerykańskiej autorki Helen Bee reakcja na płacz dziecka powinna zależeć od jego rodzaju. Matki zwykle bardzo szybko rozpoznają, jakie dźwięki wydawane przez malca oznaczają głód, ból niewygodę, a jaki płacz jest tylko „zwyczajnym” kwileniem przed drzemką - jeśli wówczas będzie reagować się natychmiastowo, prawdopodobnie niemowlę nauczy się płakać częściej, ponieważ reakcja „płacz” zostanie wzmocniona „nagrodą” - przybyciem rodzica, noszeniem na rękach, kołysaniem, etc.

Choć to rzadkie przypadki, ale należy nadmienić, iż dzieci kobiet, które podczas ciąży nie stroniły od kokainy, mają problem z wypracowaniem stałego rytmu snu i czuwania. U starszych dzieci problemy z zasypianiem nasilają nagłe zmiany w otoczeniu (narodziny rodzeństwa, przejście pod opiekę niani, i in.), a także niesprzyjający klimat domu rodzinnego (kłótnie rodziców, itp.).

Inne przyczyny problemów ze snem niemowlęcia

Powodem może być bolesne ząbkowanie, pod uwagę należy wziąć także przyczyny chorobowe (np. zatkany nosek powoduje trudności z oddychaniem i w efekcie, brak snu przynoszącego odpoczynek). Materac w łóżeczku powinien być ułożony pod kątem prostym (chyba że lekarz zaleci inaczej), nie może być zbyt miękki, zużyty, ponieważ dziecko będzie się w nim „zapadać”. Do ukończenia 6. miesiąca życia (a czasem dłużej) niemowlę nie potrzebuje poduszki, po tym czasie można zacząć podkładać mu pod główkę płaski „jasiek”.

Kontrowersyjne metody usypiania niemowląt

Usypianie niemowląt metodą szybkiego zasypiania

Autorzy bestsellerowego poradnika pod intrygującym tytułem: „Każde dziecko może nauczyć się spać” przekonują, że niemowlę, które ma problem z zasypianiem i często się przebudza, zwyczajnie „nie wie”, jak zasnąć samodzielnie (z różnych powodów). Takie dziecko nabrało już pewnych nawyków, dlatego trzeba mu pomóc poprzez eliminację starych przyzwyczajeń i naukę nowych.

Plan szybkiego zasypiania zakłada m.in. wypracowanie stałych godzin kładzenia malucha do łóżeczka i zachowania wieczornych rytuałów, a także rezygnację z tzw. pomocy, czyli np. noszenia na rękach przed zaśnięciem, podawania piersi, ulubionych maskotek. Elementem programu, który budzi najwięcej wątpliwości jest „pozwalanie dziecku się wypłakać” przez kilka minut, zanim rodzic wejdzie do pokoju mającego zasnąć malca. Zdaniem autorów tej metody dzięki temu niemowlę nauczy się, że płacz przed snem nie przywoła natychmiastowo rodzica, a także zacznie zasypiać bez pomocy.

Usypianie niemowląt za pomocą białego szumu

Wielu rodziców odkryło, że niemowlęta z łatwością zasypiają (i nie wybudzają się, nawet gdy obok rozlegnie się nagły hałas), gdy towarzyszy im tzw. biały szum (ang. white noise). Jest to rodzaj szumu akustycznego generowany przez niektóre urządzenia (np. zwykłe radio analogowe ustawione na przestrzeń między stacjami, suszarka do włosów, cichy odkurzacz), który, jak wykazały badania, przypomina odgłos krwi pępowinowej matki. Dźwięk tak kojarzący się niemowlęciu ma właściwości uspokajające, kojące, ułatwiające zaśnięcie i izolujące od innych odgłosów otoczenia.

Według niektórych autorów biały szum nie jest szkodliwy dla niemowląt i można go bez obaw wykorzystywać jako pomoc w usypianiu (są nawet specjalne do tego celu aplikacje, płyty CD czy filmy w Internecie), jednak eksperci uważają, że taka ekspozycja skłania niemowlę do ignorowania bodźców słuchowych z otoczenia i może zaburzyć naukę mowy, generować problemy rozwojowe, a także ujemnie wpłynąć na rozwój inteligencji. Dlatego też terapia różnych zaburzeń białym szumem pod kontrolą specjalisty jest polecana raczej starszym dzieciom oraz osobom dorosłym.

Autor: Aleksandra Bujas