Jak wspomagać rozwój ruchowy dziecka?
Rozwój ruchowy dziecka jest jednym z najistotniejszych aspektów rozwoju. Towarzyszenie maluchowi w kształtowaniu się podstawowych, a następnie rozwiniętych, funkcji ruchowych wymaga czasu i uwagi. Przynosi jednak pozytywne skutki, a najważniejszym jest oczywiście radość z prawidłowego kształtowania się zdolności.
Istota rozwoju ruchowego
Rozwój motoryczny polega na osiąganiu kontroli nad ruchami ciała poprzez skoordynowanie czynności ośrodków nerwowych, nerwów i mięśni. Kontrolę tę kształtuje rozwój odruchów i ogólna aktywność ruchowa dziecka. Już maleństwo będące w macicy matki zaczyna kształtować pewne odruchy. Rusza rękami, nogami, głową, chwyta, wkłada palce do buzi, ssie itd. Dzięki temu ma coraz większą świadomość swojego ciała.
Po narodzeniu rozwój motoryczny dziecka odbywa się etapami. Najszybciej pod względem ruchowym dziecko rozwija się w ciągu dwóch pierwszych lat życia. Tempo i jakość rozwoju zależy głównie od tego, w jakim czasie dojrzewa układ nerwowy i mięśniowy. Z kolei kształtowanie się motoryki wpływa na funkcjonowanie i rozwój wyższych funkcji psychicznych. Na przykład odruch chwytny wpływa na rozwój języka, pisma, kreatywność, a odruch Moro (energiczne prostowanie kończyn, wygięcie plecków w łuk, odchylanie głowy w tył i zaciskanie pięści, np. na ostry dźwięk ) ma znaczenie dla organizacji i kontroli emocji.
Jak pomóc w rozwoju ruchowym?
Wspieranie rozwoju ruchowego dziecka polega przede wszystkim na kształtowaniu optymalnych warunków dla jego rozwoju, stymulowaniu i formowaniu funkcji psychofizycznych oraz rozwijaniu potencjalnych zdolności. Działania wspomagające obejmują ponadto wszelkie możliwości korygowania różnych dysharmonii i nieprawidłowości rozwojowych.
Wspomaganie rozwoju ruchowego musi być odpowiednio dostosowane do każdego dziecka. Inne metody wspierania proponowane są maluchom zdrowym, a inne gdy dziecko rozwija się nieprawidłowo. Aby pomagać w rozwoju dziecka zdrowego wystarczy pamiętać o stosowaniu kilku rad.
W przypadku dziecka, u którego pojawia się jakaś dysfunkcją, np. gdy rodzi się z wadą genetyczną lub z różnego rodzaju niepełnosprawnością, należy stosować specjalistyczne metody. Rodzic może się ich nauczyć w przeznaczonych do tego celu ośrodkach lub szkołach. Najlepiej o pomoc zwrócić się do Ośrodka Wczesnej Interwencji, gdzie specjaliści z różnych dziedzin medycyny, pedagogiki, psychologii i fizjoterapii zbadają maleństwo i ustalą najlepszą dla niego terapię.
Zobacz również:
Co może zrobić rodzic?
W rozwoju motorycznym dziecka szczególną rolę pełnią rodzice. Codzienna obserwacja dziecka pozwala dostrzec ewentualne dysharmonie i szybko reagować. Ponadto rodzice spędzający czas z dzieckiem, mogą, a nawet powinni stymulować rozwój ruchowy dziecka poprzez stosowanie prostych zabiegów.
Ważna jest akceptacja odrębności dziecka. Ma ono własne tempo rozwoju i nie musi robić wszystkiego równie szybko jak dziecko przyjaciółki czy sąsiadki.
Małe dziecko najlepiej kłaść na dużej, płaskiej powierzchni – może być podłoga – maluch będzie miał przestrzeń do rozwijania swoich umiejętności ruchowych.
Dobrze jest układać atrakcyjne przedmioty w niewielkiej odległości od niego, ale nie bezpośrednio przy nim – by zachęcić je do samodzielnego przemieszczania się (czy to do raczkowania, czy to wstawania, czy do przewracania się z pleców na brzuch i odwrotnie). Gdy dziecko jest starsze należy zachęcać je do korzystania z zabawek, uczestniczenia w grach i zabawach oraz do wszelkiej aktywności ruchowej. Baw się razem z dzieckiem! Będzie miało odpowiednią motywację i przykład.
Należy ponadto zabezpieczyć mieszkanie – w tym celu rodzice powinni spojrzeć na nie z perspektywy małego szkraba, który pełza, bądź raczkuje i zabezpieczyć przede wszystkim kable, gniazdka oraz ostre kanty mebli – wszystko, przez co dziecko może wyrządzić sobie krzywdę.
W rozwoju ruchowym dziecka ważna jest bliskość emocjonalna z rodzicem – przytulaj, pieść, całuj, uśmiechaj się, śpiewaj piosenki, mów do swojej pociechy! Gdy dziecko będzie czuło się kochane i bezpieczne, jego rozwój będzie postępował prawidłowo. Z kolei, gdy maluszek zaczyna wstawać lub chodzić, jeśli tylko warunki na to pozwalają, pozwól mu chodzić boso lub w samych skarpetkach, bez butów. Ćwiczy wtedy mięśnie stóp. W butach (zwłaszcza tych źle dobranych) niektóre mięśnie pracują nieprawidłowo lub w ogóle. Chodząc boso po różnych powierzchniach dziecko dodatkowo rozwija integrację sensoryczną.
Nie utrudniaj!
Najlepiej wspomagać i kształtować funkcje ruchowe dzieci poprawnymi i rekomendowanymi przez specjalistów metodami. Poniżej znajduje się lista czynności, które przeszkadzają w rozwoju ruchowym malucha. Zapamiętaj i nie stosuj ich na swoim dziecku!
- Kładzenie na poduszkach – małe dziecko powinno leżeć na płaskiej powierzchni – na macie edukacyjnej czy kocyku. Kładzenie na poduszkach może wykrzywić jego kręgosłup i ograniczyć ruchy. Najlepiej urozmaicić wówczas otoczenie malucha. Można zawiesić kolorowe zawieszki, zabawki itp.
- Sadzanie – jeśli dziecko samo nie siada, widocznie jego organizm nie jest jeszcze na to gotowy. W tej pozycji męczy się kręgosłup i narządy wewnętrzne. Mięśnie mogą rozwijać się nieprawidłowo.
- Korzystanie z chodzików – przemieszczanie się za pomocą chodzika zaburza prawidłowe przetaczanie stopy i zakłóca naprzemienny charakter chodu, co z kolei wpływa negatywnie na rozwój czynności chodzenia i biegania.
- Używanie nosidełka – powoduje niefizjologiczne obciążenie kręgosłupa.
- Korzystanie z leżaczków, fotelików – dziecko nie leży w pozycji naturalnej tylko wygięte i nie ma pola manewru.
- Przetrzymywanie dziecka w łóżeczku w czasie czuwania – dziecko potrzebuje miejsca, by nauczyć się przewracać z pleców na brzuch i odwrotnie, by raczkować czy pełzać.
- Podciąganie dziecka do pozycji stojącej – najlepiej poczekać, aż samo wstanie, gdy będzie potrafiło. Nie można nauczyć jego mięśni, że mają pracować mocniej i szybciej.
- Prowadzanie za ręce dziecka, które jeszcze samo nie potrafi chodzić lub nawet stać bez trzymania się – jeśli twoje dziecko samodzielnie siedzi, wstaje, stoi bez przytrzymywania się o meble, to również samo zrobi pierwszy krok.
Korzystając z powyższych rad i wskazówek można z powodzeniem pomóc lub utrudnić dziecku jego rozwój ruchowy. Rodzice, jak również inni członkowie rodziny, mogą prawidłowo wspierać swoje pociechy w kształtowaniu motoryki, jeżeli będą odpowiednio stymulować i kształtować funkcje ruchowe. W przypadku dzieci z dysfunkcjami liczy się czas rozpoczęcia i jakość prowadzonych działań terapeutycznych. Najważniejsza jest czujność i świadome stosowanie metod wspomagania rozwoju ruchowego najmłodszych.
Autor:
Karolina Wrona
