Na czym polega śmierć łożeczkowa?

Zespół Nagłego Zgonu Niemowląt (SIDS) zwany także śmiercią łóżeczkową jest chyba najczęściej występującą przyczyną zgonu wśród dzieci poniżej pierwszego roku życia. Medycyna do dziś nie potrafi znaleźć konkretnej odpowiedzi, dlaczego tak się dzieje.

Na ogół ma to miejsce podczas snu w łóżeczku albo w wózku. Dziecko odchodzi nagle, nie towarzyszą temu zjawisku żadne dźwięki ani jakiekolwiek inne symptomy. Wszystko dzieje się w ciszy. Naukowcy uważają, że pewien wpływ mogą mieć geny, jednak nie są znane pozostałe, prawdziwe powody. Wiemy jedynie, jakie czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia SIDS i na dzień dzisiejszy możemy jedynie starać się je eliminować. Nie ma bowiem sprawdzonego sposobu na uniknięcie śmierci łóżeczkowej.

Najbardziej zagrożone są dzieci pomiędzy 2 a 4 miesiącem życia. Z powodu SIDS znacznie częściej umierają chłopcy aniżeli dziewczynki, jednak i tutaj przyczyna nie jest do końca jasna. Duża część dzieci, która zmarła w taki sposób była w momencie śmierci nieco chora. Cierpiały m.in. ze względu na biegunkę lub wymioty.

Największa liczba przypadków SIDS miała miejsce w Niemczech pod koniec lat 80. Z tego powodu rozpoczęto szeroko rozpowszechnione kampanie reklamowe mające na celu zwiększenie świadomości rodziców. Dzisiaj plakaty ukazujące prawidłowy sposób ułożenia dziecka do snu możemy znaleźć niemalże w każdej przychodni pediatrycznej. Efekty kampanii są zauważalne: kilkadziesiąt lat temu w Niemczech w ten sposób umierało ok. 1300 dzieci rocznie. Obecnie jest to już tylko ok. 250 i wartość ta wciąż spada.

Lekarze uważają, iż bardzo dużą rolę w wystąpieniu tego zespołu odgrywać mogą zaburzenia oddychania. Bowiem niekiedy podczas snu dziecko po prostu „zapomina” nabrać powietrza. Brak tlenu powoduje, że wzrasta we krwi stężenie dwutlenku węgla. U większości dzieci i dorosłych jest to wystarczający bodziec, by się obudzić i zacząć oddychać. Jednak u niektórych niemowląt ośrodek oddechowy w mózgu nie jest najprawdopodobniej na tyle rozwinięty żeby prawidłowo zareagować. Dochodzi wówczas do zadławienia, a w konsekwencji do śmierci.

Od wielu lat naukowcy starają się zbadać przyczyny niewydolności oddechowej, lecz niestety jak dotąd bezskutecznie. Część z nich uważa, że powodem może być brak serotoniny, czyli hormonu, który w sytuacji awaryjnej budzi organizm. W sercach niektórych dzieci, które zmarły z powodu SIDS znaleziono uszkodzone kanały jonowe, co również może stanowić jeden z czynników wywołujących śmierć łóżeczkową.

Zobacz również:

Zazwyczaj na SIDS składa się szereg różnych przyczyn. Ryzyko wzrasta szczególnie bardzo, gdy matka podczas ciąży oraz po jej zakończeniu paliła papierosy i/lub zażywała narkotyki. Częściej umierają w ten sposób dzieci, których waga urodzeniowa wynosiła mniej niż dwa kilo, poród był mnogi albo przedwczesny, wystąpiły problemy z łożyskiem oraz gdy matka nie karmi piersią lub zbyt wcześnie zaprzestała tej praktyki. Bardziej zagrożone są ponadto dzieci kobiet poniżej 20. roku życia, lub których rodzeństwo zmarło z powodu SIDS.

Przyczynę śmierci łóżeczkowej może stwierdzić jedynie patolog lub lekarz sądowy. Ten rodzaj zgonu może zostać potwierdzony dopiero wówczas, gdy wyeliminujemy wszelkie inne wytłumaczenia. Niekiedy bowiem okazuje się, że dziecko chorowało na zapalenie płuc, zaburzenia metabolizmu lub serce było nie do końca rozwinięte.
Stowarzyszenia rodziców, lekarze medycyny sądowej i naukowcy zalecają, by rodzice, których dzieci zmarły nagle z trudnych do wyjaśnienia powodów pozwolili na wykonanie autopsji zwłok. W ten sposób unikniemy przede wszystkim wzajemnego obwiniania się i poczucia winy.

W pewnym sensie zapobiec śmierci łóżeczkowej możemy układając dziecko do snu w pozycji na plecach. Leżenie na brzuchu utrudnia oddychanie, a ponadto wzrasta niebezpieczeństwo zachłyśnięcia się wymiocinami. Od roku 1972 dzieci w publicznych przedszkolach i żłobkach NRD mogą leżeć tylko na plecach. W ciągu dnia starajmy się zatem trenować z dzieckiem wzmacniając jego mięśnie pleców. Ułatwia to zachowanie pozycji na wznak podczas snu.

Usuńmy ponadto z łóżeczka wszelkiego rodzaju poduszki, kocyki i pluszowe zabawki. Mogą one bowiem przyczynić się do uduszenia. Dzieci poniżej pierwszego roku życia powinny spać w śpiworach, ponieważ pościel także bywa niebezpieczna. Pamiętajmy również, że dzieci podczas snu nie potrzebują czapeczek. Optymalna temperatura w sypialni powinna wynosić 16-18° Celsjusza. Aby sprawdzić, czy dziecku jest wystarczająco ciepło wystarczy dotknąć szyi lub miejsca pomiędzy łopatkami. Należy jak najczęściej wietrzyć pokój, w którym przebywa nasza pociecha, dzięki czemu zapewnimy jej większą ilość tlenu.

Współczesne materace zawierają pewne substancje chemiczne m.in. zmniejszające palność. Niestety, nie sposób tego uniknąć, jednak możemy zakupić specjalny pokrowiec wykonany z polietylenu chroniący przed wdychaniem tego typu zanieczyszczeń przez nasze dziecko.

Badania dowodzą zbawiennego wpływu mleka matki na stan zdrowia niemowląt. Przede wszystkim chroni ono przed infekcjami i alergiami, które pośrednio mogą przyczynić się do śmierci łóżeczkowej. Udowodniono także, iż podawanie dziecku smoczka dla uspokojenia także zmniejsza ryzyko SIDS. Pomocny może okazać się również monitoring. Dzięki niemu mamy stałą kontrolę nad tym, co dzieje się z naszym dzieckiem.

Postarajmy się ponadto w ciągu minimum pierwszych sześciu miesięcy życia dziecka zrezygnować z palenia papierosów. Nikotyna i pozostałe toksyny, które wydzielają się podczas palenia docierają i osadzają się wszędzie, nawet w pokoju i łóżeczku maluszka, co drastycznie podnosi niebezpieczeństwo wystąpienia SIDS.

Badania przeprowadzone przez kanadyjskich naukowców z Uniwersytetu Calgary, a następnie opublikowane w „American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine” dowiodły, że ryzyko śmierci łóżeczkowej wzrasta, gdy kobieta podczas ciąży paliła papierosy. Ciężarne szczury narażano na kontakt z dymem nikotynowym i wysokie temperatury. Ich potomstwo trzy razy częściej cierpiało ze względu na zaburzenia oddychania, niż szczurów przebywających w normalnych warunkach.

Jeszcze nie tak dawno przypuszczano, że SIDS wywołują niekiedy także szczepienia. Wynikało to głównie z faktu, iż dzieci w pierwszych dniach po szczepieniu często mają nieco podwyższoną temperaturę ciała, a ich sen jest bardziej niespokojny. Ostatnimi czasy badania w tym kierunku rozszerzono i dowiedziono, że w rzeczywistości szczepienia mogą nawet obniżyć to ryzyko. Z tego powodu zaleca się, by rodzice pomimo swoich obaw trzymali się kalendarza szczepień.