Nadpobudliwość u dziecka - jak sobie z nią radzić?

Nadpobudliwość dziecięca to stan psychofizyczny, w którym dziecko wykazuje nadmierną aktywność i niemożność kontroli własnego zachowania. Opisywany stan jest najczęściej związany z występującym u dzieci zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) lub innymi zaburzeniami o charakterze hiperkinetycznymi.

Nadpobudliwość może być również skutkiem zażywania niektórych leków lub też objawem nadczynności tarczycy, zaburzeń pracy mózgu oraz układu nerwowego.

Nadpobudliwości dziecięcej bardzo często towarzyszą problemy z koncentracją i kontrolowaniem własnych zachowań, co może przyczyniać się do wielu trudności wychowawczych, a także problemów związanych z nauką oraz kłopotów z interakcjami społecznymi.

Jak radzić sobie z nadpobudliwym dzieckiem?

Najczęstszą przyczyną nadpobudliwości wśród dzieci jest zdiagnozowany zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), który stanowi duże wyzwanie zarówno dla rodziców dziecka, jak i personelu szkolnego – nauczycieli, pedagoga oraz psychologa szkolnego. Pomimo tego, że środki farmakologiczne są niezwykle istotne w leczeniu ADHD, to nie należy zapominać o elementach leczenia behawioralnego, które są związane z codziennymi interakcjami dziecka z jego rodzicami, kolegami oraz nauczycielami.

Współpraca psychologa z rodzicami oraz personelem szkolnym powinna mieć na celu wspieranie nadpobudliwego dziecka, wzmacnianie jego mocnych stron oraz ograniczenie niewłaściwych zachowań w szkole, aby zmaksymalizować efektywność jego osiągnięć zarówno w zakresie nauki, jak i nabywania umiejętności społecznych, rozwijanych w czasie kontaktów z rówieśnikami.

Bardzo ważnym elementem jest wpajanie nadpobudliwemu dziecku zasad i reguł, których musi przestrzegać w codziennym życiu, nawet jeśli będzie się to wiązało z początkowym oporem i problemami. Rodzice i nauczyciele mogą wspomóc dziecko poprzez wprowadzenie spójnych i jasno przedstawionych reguł oraz dokładnego planowania aktywności dziecka w ciągu dnia.

Dzieci nadpobudliwe mają zazwyczaj problemy z koncentracją oraz skupieniem uwagi, dlatego oczekiwania ze strony dorosłych powinny być formułowane w możliwie najprostszy sposób. Przyjęte reguły zachowania w domu i szkole powinny być zrozumiale przedstawione i mieć zwięzły charakter.  Nie wolno zapominać o egzekwowaniu przestrzegania ustalonych reguł. Dziecko musi być również informowane o pozytywnych i negatywnych konsekwencjach swoich działań, przy czym należy pamiętać, aby utrzymywać przeważająca liczbę wzmocnień pozytywnych wobec negatywnych konsekwencji.

Podczas wykonywania przez nadpobudliwe dziecko niektórych czynności związanych z jego obowiązkami, w tym np. odrabiania zadań domowych, bardzo ważna jest pomoc rodziców, którzy powinni wspomóc dziecko przy organizacji danej aktywności (dzieci z ADHD mają problemy z planowaniem i koordynacją własnych działań) oraz ograniczeniu bodźców zewnętrznych, które mogłyby zakłócać koncentracje i rozproszyć uwagę dziecka w czasie wykonywania czynności. Rodzice dziecka nadpobudliwego powinni regularnie, w sposób spokojny i neutralny, przypominać dziecku o jego obowiązkach. Zadania wykonywane przez dzieci nadpobudliwe powinny być dzielone na małe odcinki ( z uwzględnieniem przerw) i planowane w taki sposób, aby dana czynność mogła być ukończona w całości.

Ważnym elementem w przypadku dzieci z nadpobudliwością jest odpowiedni sposób żywienia. Wyniki niektórych badań wskazują na związek między pewnymi składnikami spożywczymi a nasileniem objawów nadpobudliwości psychoruchowej. Wielu rodziców dzieci z ADHD stosuje dietę eliminacyjną Feingolda, w której należy unikać produktów zawierających określone barwniki syntetyczne, sztuczne aromaty syntetyczne, konserwanty oraz sztuczne środki słodzące.

Podsumowanie

Radzenie sobie z nadpobudliwymi dziećmi wymaga od rodziców dużych pokładów cierpliwości i wyrozumiałości, gdyż efekty starań nie są natychmiastowe. Systematyczna i konsekwentna praca może jednak w dłuższej perspektywie czasowej zaprocentować i pomóc dziecku w samodzielnym funkcjonowaniu, postępach w nauce oraz rozwijaniu kontaktów z rówieśnikami. Warto dodać, że choć nasilenie znacznej części objawów związanych z ADHD zmniejsza się wraz z upływem czasu, to nawet po osiągnięciu dojrzałości niektóre symptomy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej mogą się utrzymywać, co może wpływać negatywnie na koncentracje, stan emocjonalny lub odporność na stres już w dorosłym życiu.

Stanisław Skorcz