Nauka języka obcego dzieci

Dzieci stosunkowo dobrze radzą sobie z nauką języków obcych. Coraz więcej rodziców, zachęconych licznymi korzyściami wynikającymi z posługiwania się kilkoma językami, wysyła swoje pociechy do szkół językowych lub samodzielnie zajmuje się ich edukacją. Uważają oni, że dwujęzyczność otworzy przed dzieckiem nowe perspektywy oraz pozytywnie odbije się na jego rozwoju.

Czy rzeczywiście dwujęzyczność ma same zalety?

Pół wieku temu wielu psychologów przestrzegało przed negatywnymi konsekwencjami dwujęzyczności. Podczas obserwacji dzieci imigrantów zauważyli, że nie posługują się one w poprawnym stopniu ani językiem ojczystym, ani tym używanym w kraju, w którym mieszkały.  Uznali, więc że dwujęzyczność jest zjawiskiem szkodliwym, które wpływa negatywnie na iloraz inteligencji dziecka. Kilku psychologów Uniwersytetu McGill zdecydowało się zmierzyć z tą teorią. Postanowili przeprowadzić eksperyment, podczas którego dzieci używające bardziej prestiżowego języka angielskiego, zostały całkowicie zanurzone w środowisku francuskojęzycznym. Poddawano je wielu egzaminom, które wykazały, że choć na początku radziły sobie gorzej w obu językach, w wieku 11 lat posługiwały się nimi lepiej od swoich jednojęzycznych kolegów. Początkowe trudności wynikały z faktu, że ich zasób słownictwa był uboższy, potrzebowały również więcej czasu na przypomnienie sobie odpowiedniego słowa. Jednak po upływie pewnego czasu okazało się, że dzieci nie tylko nie straciły swoich kompetencji językowych, ale wręcz je wzbogaciły.

Zalety dwujęzyczności

Dzieci dwujęzyczne wypowiadają swoje pierwsze słowa w tym samym wieku co dzieci jednojęzyczne. Jednak w okresie, gdy nie potrafią jeszcze mówić, wykazują się większymi zdolnościami poznawczymi niż niemowlęta mające kontakt tylko z jednym językiem. Cieszą się one większą elastycznością umysłową oraz sprawniejszymi funkcjami wykonawczymi, które są bardzo ważne dla koncentracji oraz planowania działania. Dzieci dwujęzyczne muszą być cały czas skupione na tym, którym językiem powinny się posłużyć lub którego słowa należy użyć. Ich uwaga wyostrza się, wzrasta również kreatywność i umiejętność poszukiwania nietypowych rozwiązań. Badania wykazały również, że radzą sobie lepiej z zadaniami, które angażują pamięć roboczą i wymagają przechowywania w niej informacji przez pewien okres czasu. Dwujęzyczność ponadto jest czynnikiem, który chroni przed otępieniem w późnym wieku. Osoby bilingwiczne, chorujące na Alzheimera, nawet jeżeli cierpią z powodu większych zmian w obszarach mózgowych, funkcjonują podobnie jak osoby, których mózg nie jest tak uszkodzony. Dzieje się tak z powodu ciągłej stymulacji istoty szarej, która umożliwia kompensację uszkodzeń. Okazuje się więc, że dwujęzyczność nie tylko nie jest szkodliwa, ale wręcz sprzyja wszechstronnemu rozwojowi człowieka. Aby dziecko mogło cieszyć się licznymi korzyściami wynikającymi z posługiwania się dwoma językami, warto  zadbać o odpowiednio dopasowaną do niego strategię nauczania.

Jak uczyć dzieci języka obcego?

Proces nauki drugiego języka przebiega według tych samych schematów, co języka pierwszego. Dziecko uczy się imitując dorosłych, powtarzając słowa i posługując się wyuczonymi zwrotami. Z tego powodu ważne jest, aby miało jak największy kontakt z nowym językiem. Jeżeli nie ma możliwości częstego przebywania z jego rodzimymi użytkownikami, należy w inny sposób zapewnić mu dostęp do niego. Dobrym pomysłem jest wspólne czytanie książek, słuchanie audycji radiowych czy oglądanie bajek. Należy pamiętać, że dzieci przyswajają wolniej słownictwo, jeżeli nie mają możliwości posługiwać się nim w naturalnych, codziennych sytuacjach. To właśnie z tego powodu, tak ważne jest zapewnienie mu różnych aktywności językowych. Kiedy uczymy dziecko, powinniśmy zadbać o to, by jego język ojczysty nie uległ zubożeniu. Należy być szczególnie czujnym na sytuację, w której dziecko podaje odpowiedniki danego słowa w drugim języku – oznacza to, że ma ono braki w zasobie leksykalnym języka pierwszego. Aby uchronić dziecko przed tym niebezpieczeństwem, można posłużyć się jedną ze specjalnych strategii wykorzystywanych do nauki dzieci dwujęzycznych.

Strategie nauczania języka  obcego

Pierwsza z nich to tzw. strategia osoby. Polega ona na tym, że każde z rodziców zwraca się do dziecka w odrębnym języku. Aby z niej skorzystać rodzice muszą posługiwać się biegle językiem, którego chcą nauczyć dziecka. Jest to bardzo ważne, ponieważ dziecko przyswoi wszelakie błędy gramatyczne czy w wymowie. Jeżeli rodzice uczą go błędnego języka, w przyszłości będzie ono miało bardzo duże problemy z przyswojeniem sobie jego poprawnej wersji. Do nauki można wykorzystać także strategię miejsca. Polega ona na tym, że dziecko posługuje się innym językiem w szkole, a innym w domu. Wykorzystuje się ją przede wszystkim, w sytuacji kiedy rodzina wyprowadza się za granicę. Jeżeli dziecko nie ma możliwości uczęszczania do obcojęzycznej szkoły, można zastosować strategię czasu.  Parę dni w tygodniu lub o określonych porach dnia, wszyscy z otoczenia dziecka mówią do niego w obcym języku. Schemat może wyglądać tak, że przez 5 dni w tygodniu domownicy posługują się językiem ojczystym, a przez cały weekend rozmawiają wyłącznie w języku obcym. Na podobnej zasadzie opiera się strategia przemienna, w której okresy mówienia w danym języku są  jednak zdecydowanie dłuższe – obejmują parę miesięcy czy nawet rok. Wykorzystanie odpowiednich strategii językowych pozwoli uniknąć sytuacji, w której dziecko miesza dwa systemy językowe.

Im wcześniej tym lepiej

Istnieją dwa rodzaje dwujęzyczności wśród dzieci: równoczesna - kiedy dziecko uczy się obcego języka przed rozpoczęciem trzeciego roku życia oraz sukcesywna - drugi język pojawia się po trzecim roku życia. Dziecko można wprowadzić w środowisko bilingwalne najwcześniej po upływie miesiąca od narodzin. Warto zrobić to jak najprędzej, ponieważ wiek odgrywa bardzo ważną rolę w przyswajaniu składni języka. Ucząc dziecka dwóch języków trzeba być świadomym, że aby mówić poprawnie, należy mieć z nimi nieustanny kontakt. Jeśli któryś z nich zostanie zaniedbany, może to doprowadzić do jego całkowitej lub częściowej utraty. Na całe szczęście nie jest to proces nieodwracalny –  intensywny kontakt z językiem przyczynia się do ponownego nabycia umiejętności komunikacyjnych.

Dzieci, które od najmłodszych lat uczą się dwóch języków, są bardziej kreatywne, wykazują się też większą elastycznością umysłową. Ich mózg dłużej zachowuje sprawność, są bardziej czujne i spostrzegawcze. W życiu dorosłym mają większą szansę na znalezienie dobrej pracy, otwierają się  przed nimi nowe perspektywy. Dwujęzyczność ma niewątpliwie wiele zalet, niestety niesie ze sobą również zagrożenia. Aby uchronić dziecko przed negatywnymi skutkami jednoczesnego przyswajania dwóch języków, należy wybrać odpowiednią strategię nauczania i konsekwentnie ją stosować. Odpowiedzialne podejście do edukacji dziecka, pozwoli w pełni korzystać mu z licznych korzyści dwujęzyczności.

Autor: Beata Bryk