Nowotwory ślinianek u dzieci

Ślinianki są to parzyste narządy zlokalizowane w okolicy stawu żuchwowo-szczękowego, w okolicy podjęzykowej oraz podżuchwowej. Ich główną funkcją jest wydzielanie śliny pełniącej w organizmie przede wszystkim funkcje trawienne, obronne, nawilżające błonę śluzową jamy ustnej, a także remineralizacji szkliwa.

Tak jak w każdym narządzie również i śliniankach może dojść rozwoju procesów nowotworzenia. U dzieci są co prawda spotykane stosunkowo rzadko, nie mniej należy o nich pamiętać. Ocenia się, że ta grupa wiekowa stanowi około 1% wszystkich przypadków rozpoznawanych nowotworów ślinianek.

Nowotwory ślinianek dzieli się na:

Guzy tkanki nabłonkowej – łagodne i złośliwe
Guzy tkanki podścieliskowej – łagodne i złośliwe

GUZY Z TKANKI NABŁONKOWEJ:

Guz mieszany ślinianki
Guz mieszany jest to nowotwór pochodzenia nabłonkowego. Występuje w zasadzie w każdym wieku, u dzieci natomiast stanowi około 2% wszystkich przypadków, z większą częstością występowania u dziewcząt w okresie przedpokwitaniowym.

Nowotwór jest zazwyczaj niebolesny, rośnie stosunkowo wolno, jest otorbiony, elastyczny lub twardy, jednak przeważnie ruchomy względem otaczających tkanek. Zlokalizowany jest zazwyczaj w części powierzchownej ślinianki przyusznej. Pomimo budowy morfologicznej dojrzałem określa się go jako półzłośliwego ze względu na dużą skłonność do zezłośliwienia, czyli możliwości naciekania i dawania przerzutów. Rozpoznanie potwierdza się za pomocą biopsji i badania histopatologicznego

Leczenie jest wyłącznie operacyjne, ze względu na brak reakcji na naświetlanie. Podczas samego zabiegu lekarze muszą bardzo uważać, aby nie uszkodzić przebiegającego nieopodal nerwu twarzowego.

Guz Stewarta
Guz Stewarta to nowotwór złośliwy pochodzenia nabłonkowego. Najczęściej obserwowany jest u dorosłych, jednak nie tak rzadko dotyczy również dzieci. W przeszłości wyróżniało się postać łagodną i złośliwą. Obecnie podział uzależniony jest od stopnia złośliwości

Guzy o budowie morfologicznej dojrzałej mają stosunkowo łagodny i spokojny przebieg. Często posiadają pseudotorebkę odgraniczającą guz od otoczenia co ogranicza naciekanie na sąsiednie tkanki. Guzy o mniejszej dojrzałości cechują się bardziej złośliwym przebiegiem, naciekają na sąsiednie struktury, ulegają owrzodzeniom, a także dają odległe przerzuty do węzłów chłonnych i odległych narządów. U dzieci niestety częściej występuje ta druga postać.

Zobacz również:

Podobnie jak poprzednio opisywany nowotwór i ten charakteryzuje się brakiem promienioczułości, dlatego też leczenie powinno polegać na resekcji guza z szerokim marginesem zdrowych tkanek, a w postaci zaawansowanej również z węzłami chłonnymi szyi. Ze względu na galaretowatą strukturę guza, w wyniku nieostrożnego zabiegu może dojść do rozlania się półpłynnej masy ze zmiany i wszczepienie komórek nowotworowych do otoczenia.

Rak ślinianki
Rak ślinianki jest to nowotwór złośliwy. Spotykany jest u osób dorosłych jak i u starszych dzieci. Występuje bardzo rzadko jednak ze względu na jego dynamiczny przebieg warty jest uwagi. Wzrasta w sposób naciekający na sąsiednie tkanki jednocześnie niszcząc je. Szybko uszkadza również przebiegający w tej okolicy nerw twarzowy. W następnej kolejności może przejść na kość żuchwy, a także do jamę ustną! Poprzez drogę chłonną daje przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych, natomiast poprzez naczynia krwionośne do odległych narządów.

W przypadku rozpoznania wczesnego nowotwór powinien być jak najszybciej usunięty operacyjnie. Niestety realia są nieco inne, dzieci trafiają na oddziały szpitalne w tak zaawansowanych stadiach, że postępowanie takie bywa niemożliwe. Pozostaje wtedy wyłącznie leczenie promieniami jonizującymi

GUZY Z TKANKI PODŚCIELISKOWEJ:

Naczyniaki
Naczyniaki u dzieci najczęściej objawiają się powiększeniem rozmiarów śliniaki. Dochodzi wtedy do wygórowania i zniekształcenia okolicy przedusznej i podżuchwowej. Zmiany zlokalizowane powierzchniowo będą ponadto powodowały zasinienie skóry nad zmianą. W przypadku zmian umiejscowionych głęboko pod skórą można nie zauważyć żadnych nieprawidłowości. Naczyniaki zazwyczaj stwierdza się tuż po urodzeniu. Najczęściej są to tzw. naczyniaki jamiste, mające tendencję do penetrowania pomiędzy pęcherzyki gruczołowe ślinianki.

Ze względu na stosunkowo częste ustępowanie samoistne takich zmian, należy wstrzymać się z przedwczesnym zabiegiem operacyjnym, ze względu na ryzyko uszkodzenia nerwu twarzowego. Na szczęście rokowanie w przypadku tego typu nowotworów ślinianek jest bardzo dobre.

Nowotwory złośliwe
Nowotwory złośliwe z tkanki podścieliska są zmianami pochodzenia mezenchymalnego. W zależności od rodzaju tkanki zarodkowej z której powstają wyróżnia się różne typy zmian: fibrosarcoma, lymphosarcoma, liposarcoma, rhabdomyosarcoma itd.

Nowotwory złośliwe są zazwyczaj spoiste i niebolesne. Skóra pokrywająca zmianę zwykle jest niezmieniona. Guzy są ponadto ściśle zrośnięte z podłożem w mniejszym lub większym stopniu odgraniczone od otoczenia. Wraz z powiększaniem rozmiarów nowotworu stosunkowo często dochodzi do porażenia nerwu twarzowego.

Podobnie jak w przypadku nowotworów złośliwych wywodzących się z części nabłonkowej również i tu dzieci zgłaszają się zazwyczaj w tak zaawansowanych stadiach, że leczenie radykalne staje się niemożliwe. W związku z charakterem zarodkowym po leczeniu operacyjnym (jeżeli jest możliwe) należy wdrożyć radioterapię.

Źródła:
Stanley L.Robbins, Patologia, wyd. Urban&Partner, Wrocław 2003
Bożka Józef, Nowotwory wieku dziecięcego, Państwowy zakład wydawnictw lekarskich, Warszawa 1971

Autor: Piotr Kuc