Okres noworodkowy - pierwsze kontakty dziecka ze światem

Gdy maluszek pojawia się na świecie, jego mózg już od pierwszych chwil zapamiętuje i przetwarza informacje, które docierają do niego z otoczenia. Jest to okres pierwszych kontaktów z otaczającym dziecko światem. Na początku organizm maluszka adaptuje się do środowiska poza brzuchem mamy, a poszczególne układy i narządy dopiero uzyskują funkcjonalną i strukturalną dojrzałość.

Dziecko nieustannie zdobywa nowe umiejętności poznawcze i ruchowe, jest małym uczniem, ciekawie obserwującym świat, a rodzice są osobami, które mu go pokazują. Świadomy uśmiech maleństwa, podnoszenie główki, zmiana pozycji ciała z leżącej na plecach na brzuszek, gruchanie czy gaworzenie są dowodem na to, że rozwój dziecka jest prawidłowy.

W pierwszych tygodniach życia aktywność ruchowa maluszka jest niewielka, a noworodki przesypiają ok. 20 godzin w ciągu doby. Dbałość o komfort snu dziecka w tym okresie życia jest niezwykle ważna, ponieważ to właśnie spokojny sen gwarantuje harmonijny rozwój układu nerwowego. Dopiero w kolejnych miesiącach życia dziecka, gdy okres czuwania stopniowo się wydłuża, zwiększa się jego aktywność ruchowa - maluch nawiązuje kontakt wzrokowy
z otoczeniem, zaczyna świadomie sięgać po zabawki.

Pierwsze pięć miesięcy życia to także okres adaptacji skóry do warunków otoczenia. Bezpośrednio po urodzeniu skóra niemowlaka jest dwa razy cieńsza niż u osoby dorosłej. Ponieważ jest tak cienka i delikatna, może być narażona na przegrzanie, wychłodzenie czy na uszkodzenia mechaniczne. Pełną dojrzałość osiąga dopiero około 2. roku życia dziecka, więc bezpośrednio po urodzeniu wymaga wyjątkowo starannej pielęgnacji i ochrony - np. natłuszczania i nawilżania po każdej kąpieli.

Rodzice mogą być uczestnikami procesu rozwoju narządów zmysłów malucha, takich jak słuch czy wzrok. Dobrą metodą na ich aktywną stymulację jest np. słuchanie razem z dzieckiem relaksującej muzyki czy zawieszanie w zasięgu jego wzroku kolorowych zabawek.

Szczególnie istotne okazują się także bodźce dotykowe przekazywane maleństwu w trakcie karmienia piersią. Mają one bardzo korzystny wpływ na rozwój układu nerwowego malucha, stymulując go do tworzenia nowych połączeń między neuronami.

Pierwsze miesiące życia to dla noworodka okres pełen wyzwań i zmian. Maluszek wymaga bezpieczeństwa, komfortu i wyjątkowo troskliwej opieki podczas codziennej pielęgnacji.

Mały Odkrywca - aktywne poznawanie otoczenia

Dziecko pomiędzy 5. a 8. miesiącem życia rozwija się niezwykle intensywnie. Około 5. miesiąca życia maluch powoli zaczyna podnosić się z pozycji leżącej, próbuje samodzielnie siadać. Gdy się to uda, przed maluszkiem otwiera się wielki świat, który do tej pory był podziwiany jedynie
z boku. Można go dotknąć, poczuć, posmakować.

Zdobywając samodzielnie nowe doświadczenia, maluszek codziennie przeprowadza eksperymenty z własnym ciałem, stopniowo rozwijając swoje zdolności ruchowe. W ruchu jest niemal cały czas, nieustannie zmienia pozycję ciała, rozciąga się, przekręca, sięga po zabawki. Stymulacja rozwoju ruchowego poprzez wspólne, proste zabawy z dzieckiem, jest dla rodziców ogromnie intrygującym przeżyciem, a uśmiech i zdrowy rozwój maluszka cenną nagrodą.

Zobacz również:

W tym okresie należy zapewnić maluchowi dużą swobodę ruchu. Dodatkowo rodzice powinni pamiętać, że podczas zabawy, ale również i podczas snu, obwód brzuszka może się zmieniać nawet o 3 cm. Dlatego też dziecko powinno mieć miękkie, wygodne ubranko i pieluszkę, która nie będzie krępować jego ciała - rozciągliwą, ale jednocześnie dobrze dopasowaną. Dobre dopasowanie pieluszki jest bardzo ważne, ponieważ również w tym okresie życia dziecka istotna jest pielęgnacja skóry. Skóra niemowlęcia jest grubsza niż skóra noworodka, nadal wymaga jednak odpowiedniej ochrony. Rodzice muszą zadbać, aby skóra była sucha - co jest ważne zwłaszcza w chłodniejsze dni - więc pieluszka musi utrzymywać wilgoć z dala od ciała maleństwa. Istotne jest też zachowanie prawidłowego pH delikatnej skóry, które zmienia się przy kontakcie z moczem i kupką.

Czas, w którym maluch zaczyna siadać, a potem raczkować, to okres wielkich odkryć. Mały Odkrywca poznaje świat i najważniejszym zadaniem rodziców jest zapewnienie możliwie najlepszych warunków i wygody, które ułatwią dziecku eksplorację otoczenia.

Mały Sportowiec - mały chłopiec i mała dziewczynka

Od około 8. miesiąca życia zaczyna się etap intensywnego rozwoju ruchowego maleństwa. W tym okresie maluch już samodzielnie siedzi, próbuje raczkować. W 8. miesiącu życia, dzięki swoim coraz mocniejszym mięśniom, dziecko zdobywa ważną umiejętność: uczy się przenosić ciężar ciała z przodu do tyłu i z jednej strony na drugą. Jednocześnie jego mięśnie uzyskują odpowiednią siłę, by utrzymać kręgosłup w pozycji pionowej. Maluch powoli pionizuje postawę ciała i stawia swoje pierwsze kroki.

Początkowo dziecko porusza się jak mała kaczuszka, kiwając się na boki i upadając po wykonaniu kilku kroków. Dlatego przy pierwszych próbach chodzenia często korzysta z pomocy rodziców. Ich ręce zapewniają mu poczucie bezpieczeństwa i chronią przed upadkami. Kiedy dziecko nauczy się utrzymywać równowagę, chętnie rusza samodzielnie do przodu, zaczyna biegać jak mały sportowiec.

Skóra malucha po 8. miesiącu życia staje się bardziej dojrzała i przypomina już skórę osób dorosłych. Nadal jednak, zwłaszcza pod pieluszką z uwagi na narażenie na podrażnienia, wymaga szczególnej uwagi. Jednocześnie rodzice powinni zapewnić dziecku odpowiednią ilość ruchu, więc dobór odpowiedniej pieluszki, nie krepującej ruchów dziecka ma istotne znaczenie. Dobrym rozwiązaniem są pieluchomajtki, które można wygodnie i szybko zdjąć, co jest znacznym ułatwieniem dla rodziców. Spełniają one także inną funkcję - ułatwiają maluszkom powielanie wzorca zachowań osób dorosłych, korzystających z toalety, co przygotowuje dzieci do pierwszych prób korzystania z nocniczka. Maluszki mogą uczyć się samodzielności, własnoręcznie podciągając pieluchomajtki.

Na tym etapie rozwoju dziecko zaczyna powoli wkraczać w świat dorosłych. Wypowiada pierwsze słowa, samodzielnie wykonuje wiele czynności do tej pory dla niego niedostępnych.

Nieustannie eksperymentuje, próbuje naśladować zachowania rodziców, z każdym dniem staje się coraz bardziej niezależne i coraz bardziej bezpośrednio kontaktuje się z otoczeniem.

W tej fazie rozwoju zaczynają pojawiać się wyraźniej różnice w zachowaniu chłopców i dziewczynek. Chłopcy są bardziej aktywni ruchowo i do swoich zabaw potrzebują więcej przestrzeni. Uwielbiają poruszać się w małych samochodzikach, rowerkach, często zabierają sobie zabawki i zaczynają ze sobą rywalizować. Dziewczynki wolą bawić się w skupieniu, w spokojnym kąciku. Są cichsze i bardziej cierpliwe, próbują naśladować zachowanie mam. Często wcześniej zaczynają mówić i z zainteresowaniem poznają nowe osoby, podczas gdy chłopcy są bardziej zdystansowani.

Po ukończeniu pierwszego roku życia dziewczynki powoli zaczynają bawić się lalkami, a chłopcy wybierają raczej klocki i piłki, chociaż preferencje te krystalizują się dopiero ok. 2. roku życia maluchów. Również około 2. roku życia dzieci stają się świadome własnej płci. Zaczynają też bawić się w grupach innych dzieci tej samej płci.

Po ok. 8. miesiąca życia dziecko zaczyna uczyć się chodzić i jednocześnie bardzo poszerza się jego świat. Mały Sportowiec nareszcie może aktywniej włączyć się do świata dorosłych, naśladować ich zachowania i zaczynać uczyć się samodzielności.

dr n. med. Małgorzata Gołkowska
specjalista neonatolog, pediatra
ekspert Instytutu Pampers