Ostre uszkodzenie nerek u dzieci

Ostra niewydolność nerek, określana skrótem AKI to zespół chorobowy, który powstaje w następstwie nagłego i nieodwracalnego ustania lub upośledzenia funkcji nerek, które prowadzi do utraty homeostazy ustrojowej.

Określenie ostre uszkodzenie nerek zostało wprowadzone dopiero w 2004 roku, wcześniej bowiem używano nazwy określającej ów stan chorobowy, jako ostrą niewydolność nerek. Chorobę cechuje wysoka śmiertelność oraz częste występowanie powikłań.

Ze względu na przyczyny powstawania choroby lekarze postanowili dokonać podziału schorzenia na:

postać przednerkową, inaczej zwaną niedokrwienną (skąpomocz czynnościowy),
postać nerkową zapalną i niezapalną (mąższowa),
postać postać zanerkową (mechaniczny bezmocz).

Postać przednerkowa

Choroba w tej postaci jest spowodowana ostrym niedokrwieniem nerek, które powstaje na skutek działania czynników ogólnoustrojowych. W następstwie dochodzi do zmniejszenia objętości krwi krążącej i zaburzenia autoregulacji kłębuszków nerkowych. Proces ten prowadzi do zmniejszenia perfuzji i uruchomienia się mechanizmów adaptacyjnych, które zapobiegają utracie sodu i wody, poprzez zwiększenie ich wchłaniania w cewkach nerkowych. Wszystkie te reakcje prowadzą do zmniejszenia się objętości moczu i stężenia wydalanego w nim sodu. Jeżeli nie zostanie podjęte natychmiastowe leczenie, postać przednerkowa może przejść w postać niezapalną.

Postać nerkowa

Powstaje na skutek uszkodzenia poszczególnych struktur nerki zarówno przez czynniki zapalne, jak i niezapalne. Następnie upośledzeniu ulega funkcja wydalnicza narządu, co prowadzi z kolei do nadmiernego skurczu naczyń kłębuszków nerkowych, jak również do upośledzenia funkcji cewek nerkowych. Co istotne, w tym wypadku nawet zmiana czynników pozanerkowych nie wpłynie na poprawę czynności nerek.

Postać zanerkowa

Jeżeli chodzi o postać zanerkową, jest ona spowodowana mechanicznym zatrzymaniem moczu przy obturacji dróg odprowadzających mocz, w konsekwencji czego dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzcewkowego, skurczu naczyń cewkowych z niedokrwieniem miąższu, co prowadzi do obniżenia się ciśnienia śródcewkowego. W dalszej kolejności dochodzi do napływu komórek zapalnych, wytwarzane są cytokiny oraz wolne komórki tlenowe, które powodują uszkodzenie i włóknienie miąższu nerek.

Objawy kliniczne choroby

Zobacz również:

Pojawiające się objawy w dużej mierze zależą od czynników wywołujących problemy z nerkami. Mogą się bowiem pojawiać nagle bądź być wynikiem zaburzeń trwających kilka dni. Do najczęściej występujących symptomów zalicza się m.in.: obrzęki oraz zaburzenia związane z gromadzeniem się toksyn mocznicowych bądź postępującą anemizacją.

Początek choroby jest zwykle podstępny, a podstawowym objawem jest zmniejszenie się ilości moczu. Można też zaobserwować:

osłabienie,
apatię,
wzmożone pragnienie,
obniżone łaknienie.

Co więcej, lekarz podczas badania stwierdza u pacjenta m.in.: ochłodzenie obwodowych części ciała, zmniejszoną sprężystość skóry, suchość błon śluzowych, zapadanie się żył szyjnych czy też szybkie, nitkowate tętno i przyspieszenie akcji serca. W niektórych przypadkach może dojść także do wystąpienia drgawek.

W przebiegu postaci nerkowej wyróżnia się 4 okresy przebiegu choroby:

wstępny,
utrwalonego uszkodzenia nerek,
wielomoczu,
zdrowienia.

Okres wstępny zwykle trwa od kilku do kilkunastu godzin, od chwili zadziałania czynnika uszkadzającego do czasu wystąpienia wielomoczu. Z kolei okres utrwalonego uszkodzenia nerek trwa dłużej, bo od kilku do kilkunastu tygodni i jest okresem utrwalonego bezmoczu. W następnej fazie, która trwa na ogół 1 – 2 tygodni dochodzi do stopniowej regeneracji nerek i narastającej diurezy, a okres zdrowienia rozpoczyna się w momencie odzyskania przez nerki zdolności do regulacji gospodarki wodno -elektrolitowej. Czas trwania w tym przypadku jest różny, bowiem może trwać kilka tygodni z przedłużeniem do roku czasu.

W śródmiąższowym zapaleniu nerek objawami są zazwyczaj:

bóle stawów,
gorączka,
wysypka.

Z kolei postać zanerkowa cechuje się:

nagłym i całkowitym bezmoczem,
występowaniem kolki nerkowej,
powiększeniem i bolesnością nerek.

Diagnostyka

Warto podkreślić również, że objawy wskazujące na ostre uszkodzenie nerek u dzieci mogą być podobne do przewlekłej choroby nerek, dlatego też w każdym przypadku lekarz powinien zalecić przeprowadzenie badań różnicowych opartych o wywiad, badanie fizykalne i badania dodatkowe: laboratoryjne oraz obrazowe.

Dokładna diagnoza powinna być oparta na:

ocenie ogólnego stanu zdrowia dziecka, a w szczególności stopniu jego nawodnienia,
pomiarze ciśnienia tętniczego,
dokładnym badaniu fizykalnym ze zwróceniem szczególnej uwagi na jamę brzuszną,
obejrzeniu wyglądu skóry.

Dalsze postępowanie opiera się ma zacewnikowaniu dziecka i wykonaniu badań laboratoryjnych, które pozwolą określić stopień zaawansowania choroby. Pomocne w diagnozie są także badania obrazowe, głównie układu moczowego.

Istnieją również markery, które pozwalają wykryć chorobę już we wczesnym stadium. Określają one bowiem wzrost stężenia w osoczu lub moczu, który pojawia się znacznie szybciej niż wzrost kreatyniny w stężeniu krwi.

Metody leczenia AKI

Po zdiagnozowaniu ostrej niewydolności nerek, dziecko jest kierowane do specjalistycznego ośrodka nefrologicznego, w którym lekarze obejmują małego pacjenta leczeniem zarówno przyczynowym, jak i objawowym. W przypadkach, które sugerują zachorowanie na postać przednerkową lekarze podejmują próbę nawodnienia organizmu dziecka, a w przypadku braku efektu diuretycznego podejmują leczenie farmakologiczne. Warto podkreślić, iż brak diurezy jest oznaką występowania postaci nerkowej choroby.

Jeżeli chodzi o zanerkową odmianę schorzenia, jedyną skuteczną metodą leczenia jest usunięcie przeszkody blokującej swobodny spływ moczu. Leczenie zachowawcze obejmuje w tym wypadku przywrócenie diurezy, walkę z kwasicą metaboliczną i innymi zaburzeniami powstającymi wskutek zmian chorobowych. W przypadku kiedy leczenie okazuje się nieskuteczne, lekarze podejmują decyzję o rozpoczęciu leczenia nerkozastępczego.

Należy pamiętać, że choroba nerek określana skrótem AKI jest stanem zagrożenia życia, dlatego w każdym przypadku, chociażby podejrzenia jej występowania, należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu, który natychmiast powinien skierować dziecko do nefrologa w celu zdiagnozowania pacjenta i podjęcia specjalistycznego leczenia.

Autor:

Sabina Maćkowicz