Różyczka - niegdyś częsta choroba zakaźna u dzieci
Różyczka to choroba zakaźna wywołana przez wirusa z rodziny Togaviridae. Nie tak dawno była jedną z częstszych schorzeń okresu dziecięcego. Zwykle cechuje się niezbyt nasilonymi objawami, wysypką, przypominającą odrę lub płonicę oraz powiększeniem węzłów chłonnych potylicznych, zausznych oraz szyjnych.
Jak można zarazić się różyczką?
Istnieje kilka możliwości zarażenia. Może to nastąpić jeszcze w wieku płodowym, kiedy to wirus przechodzi poprzez łożysko do płodu. Niestety ten typ powoduje zwykle ciężkie wady wrodzone. U zakażonej osoby patogen znajduje się w naturalnych wydzielinach człowieka, w gardłe, nosie, w moczu, kale a także we krwi. Umożliwia to stosunkowo łatwe rozprzestrzenianie się, gównie poprzez drogę kropelkową.
Kto choruje najczęściej?
Obecnie problem jest zdecydowanie mniejszy niż w ubiegłych latach. Wszystko dzięki wprowadzanym programom szczepień ochronnych. Chorują głównie starsze dzieci i młodzi dorośli. W przeszłości pojawiały się duże epidemie wśród studentów lub personelu szpitalnego. Jeżeli matka chorowała na różyczkę przed ciążą i wykształciła przeciwciała, dają one nowonarodzonemu dziecku odporność na około pół roku. Nie stwierdza się różnic w częstości zachorowań między płcią żeńską i męską. Zdecydowanie większe ryzyko dotyczy zamkniętych środowisk z dużym skupieniem ludności w jednym miejscu. W takich sytuacjach nawet 100% osób podatnych może zachorować. W przypadku rodzin, w których jeden z członków choruje, około 50% osób wrażliwych ulegnie zakażeniu. W części przypadków choroba może przebiegać ze skąpymi objawami i pozostać nierozpoznana. Zdecydowanie częściej zauważa się zakażenia w okresie wiosennym. Zanim wprowadzono szczepienia ochronne duże epidemie wybuchały średnio co 6 do 9 lat.
Jak wygląda obraz kliniczny choroby?
Różyczka zwykle rozwija się średni 2-3 tygodnie. Początkowo mogą pojawić się nieznaczne objawy nieżytowe, a okres ten może być nawet przeoczony. Objawem który najczęściej zwraca naszą uwagę to powiększenie węzłów chłonnych w okolicy zausznej, karkowej oraz tylnej części szyi. Są one o tyle charakterystyczne, iż wykazują bardzo nasiloną bolesność. Kolejną zauważaną zmianą mogą być wykwity zlokalizowane na błonach śluzowych, a z czasem i na skórze. Są to kropki o bladoróżowym kolorze umiejscowione na podniebieniu miękkim. Z czasem mogą zlewać się dając obraz czerwonych rumieni schodzących również na gardło. Powiększenie węzłów chłonnych pojawia się około dobę przed wysypką i nie znika zwykle przez 7 dni. Wysypka początkowo umiejscawia się na twarzy, jednak w chwilę później rozprzestrzenia się dalej. Ma ona charakter plamisto-grudkowy, często na podłożu rumieniowym. W drugim dniu wysypka może przypominać płonice. Czasem stwierdza się również niezbyt nasilony świąd. Zmiany zwykle ustępują po 3 dniach. Ważną uwagą, istotną szczególnie w różnicowaniu różyczki z odrą jest brak światłowstrętu, który występuje z reguły w przypadku tej drugiej.
Zobacz również:
Innymi zmianami, mało charakterystycznymi są bóle głowy, złe samopoczucie, niekiedy brak łaknienia. Dość często stwierdza się również powiększenie śledziony, a niekiedy spada liczba białych krwinek. Szczególnie w przypadku kobiet możliwe jest wystąpienie wielostawowego zapalenia z bólem, wysiękami i obrzękami. Najczęściej dotyczy to stawów rąk; zmiany ustępują w ciągu maksymalnie 2 tygodni bez pozostawienia trwałych następstw.
Jakie są możliwe powikłania?
Na szczęście powikłania należą do rzadkości. Niekiedy może to być wspomniane wcześniej zapalenie stawów bądź nerwów. Średnio raz na 6 tysięcy osób opisywane jest zapalenie mózgu. Z reguły rokowanie w przypadku dzieci jest pomyślne. Zdecydowanie gorsze rokowanie dotyczy postaci różyczki wrodzonej, u której nawet w około 70% rozwijają się zmiany neurologiczne.
Jakie inne choroby mogą przypominać zakażenie różyczkowe?
Różyczka w codziennej praktyce lekarskiej jest stosunkowo trudna do rozpoznania, wiele chorób może przebiegać z podobnymi objawami, szczególnie biorąc pod uwagę wysypki. Zdecydowanie odmiennie wygląda sytuacja jeżeli choroba rozpoznawana jest w okresach epidemii, kiedy to wiele osób wykazuje podobne objawy. W przypadku ciężkich postaci szczególnie często można mylnie podejrzewać płonnicę lub odrę. Podobne zmiany mogą występować również w gorączce trzydniowej, jednak tutaj cechą różnicującą jest charakterystyczny przebieg gorączki. Dość duży problem różnicowy mogą sprawić wysypki pojawiające się w wyniku reakcji polekowych. Tutaj przede wszystkim za różyczką przemawia powiększenie węzłów chłonnych. Inną choroba przebiegającą niekiedy z wysypka i powiększonymi węzłami chłonnymi jest mononukleoza zakaźna. W tym przypadku różnicują przede wszystkim zmiany hematologiczne.
W jaki sposób ustrzec się przed chorobą?
Istnieje kilka możliwości. Można w sposób bierny uodpornić się poprzez podanie wysokich dawek immunoglobulin w okresie do 8 dni od możliwego kontaktu z osobą zakażoną. Ten sposób zapobiegania nie jest jednak polecany, ewentualnie w przypadku kobiet w ciąży wcześniej nieuodpornionych. Obecnie od końca lat 70 stosowana są żywe szczepionki zawierające wirusa różyczki. Szczepieniami powinny być objęta wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, jeżeli wcześniej nie były szczepione. Uważa się, iż kobiety w ciąży nie powinny otrzymywać szczepionki z żywymi wirusami, jednak jeżeli to nastąpi nie powinno stanowić wskazań do przerwania ciąży. Możliwe powikłania poszczepienne to gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, wysypka, bóle stawowe, czyli wszystkie objawy typowe dla różyczki, jednak o zdecydowanie łagodniejszym charakterze.
Czy różyczką można zakazić się dwa razy?
Ponowne zakażenie wirusem różyczki jest możliwe, jednak badania podają, iż dotyczy to tylko kilku procent populacji odpornej na dzikiego wirusa bez przebytych szczepień oraz u kilkunastu procent społeczeństwa zaszczepionego.
W jaki sposób leczy się różyczkę?
Podstawową metodą leczenie jest leczenie objawowe. Dopiero w przypadku rozwinięcia się powikłań bakteryjnych należy wprowadzić odpowiednią antybiotykoterapię.
Zespół różyczki wrodzonej – jakie są objawy?
Najczęstsze objawy w postaci wrodzonej dotyczą ośrodkowego układu nerwowego. Zauważa się zazwyczaj dużą senność u dziecka, niepokój, wyczuwalne tętnienie ciemienia, a także zaburzenia napięcia mięśniowego. W badaniach stwierdza się wzrost białka w płynie mózgowo rdzeniowym. Niekiedy opisywane są również drgawki. Dość często u noworodków z różyczka wrodzoną dochodzi do rozwinięcia się zaćmy. W obrazie rentgenowskim w pierwszych 2-3 miesiącach życia widoczne są wyraźne linijne zmiany w układzie kostnym.
W przypadku objawów późnych są to głównie problemy ze słuchem, wrodzone wady serca, jaskra, a także występujące u około 40% dzieci opóźnienie rozwoju umysłowego. Opisywane zgony niemowląt dotyczyły zwykle związanego z chorobą wcześniactwa, zapalenia mięśnia sercowego, płuc, wątroby oraz mózgu..
Autor: Piotr Kuc
Źródła:
Richard E.Behrman, Podręcznik pediatrii-Nelson, Wydawnictwo Naukowe PWN Sp. z o.o., Warszawa 1996
Kubicka Krystyna, Pediatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010
Komentarze do: Różyczka - niegdyś częsta choroba zakaźna u dzieci