Ruch i jego wpływ na prawidłowy rozwój dziecka

Ruch jest niezwykle istotny w prawidłowym rozwoju dzieci. Kształtuje napięcie i siłę mięśniową, dzięki czemu maluch zyskuje kontrolę nad własnym ciałem. Zdobyte umiejętności ruchowe pozwalają na aktywne poznawanie świata. Już od pierwszych chwil życia dziecka rodzice mogą wspierać swoją pociechę w prawidłowym rozwoju, poprzez wykonywanie z nimi specjalnych zabaw ruchowych.

Wpłyną one na harmonijny rozwój psycho-ruchowy dziecka, ułatwią zdobywanie kolejnych umiejętności: siadania, raczkowania, a w końcu chodzenia.

Dlaczego ruch jest tak ważny?

Ruch odgrywa fundamentalną rolę w procesie wczesnego rozwoju umiejętności fizycznych i społecznych dziecka. Pozwala rozwinąć motorykę oraz wzmacnia mięśnie, których siła potrzebna jest do siadania, chodzenia, wspinania się czy biegania. To właśnie poprzez ruch maluszek nie tylko poznaje świat, ale także we wczesnych etapach rozwoju komunikuje się z rodzicami. Rozwój ruchowy małego dziecka jest powiązany z rozwojem intelektualnym, poznawczym malucha. Tempo rozwoju ruchowego dziecka w pierwszych 2 latach życia jest fascynujące. Już nigdy później maluszek nie będzie robić tak spektakularnych postępów. Warto jak najlepiej wykorzystać ten czas
i stymulować dziecko do rozwoju i aktywnego poznawania świata.

Rodzice często myślą, że trenować i ruszać się z malcem można dopiero wtedy, gdy zacznie on samodzielnie chodzić. Tymczasem dziecko rozpoczyna trening już od 1 miesiąca życia. Początkowo koncentruje się na ćwiczeniach w pozycji poziomej, które pozwalają mu zdobyć umiejętności potrzebne do utrzymania pozycji siedzącej. Wykonując z maluszkiem specjalne zabawy ruchowe przygotowane przez specjalistów Instytutu Pampers, już od pierwszych chwil życia rodzice mogą czynnie wspierać dziecko w jego prawidłowym rozwoju ruchowym.

Dziwny jest ten świat...

Moment narodzin gwałtownie zmienia warunki życia dziecka. Chłód, głośne dźwięki, ostre światło i cała masa bodźców dotykowych nie tłumionych przez wody płodowe powoduje, że maluchy wyglądają na zagubione w otaczającym świecie. Przyjmują charakterystyczną zgięciową pozycję z przykurczonymi rączkami i nóżkami, zaciskają piąstki, gwałtownie reagują na światło, głośne dźwięki, czy niewprawne gesty rodziców. Jest to wynik niedojrzałości układu nerwowego malucha - teraz rozpoczyna się proces jego dojrzewania i doskonalenia. Dziecko stopniowo poznaje możliwości swojego ciała poprzez gromadzenie doświadczeń i z czasem jego ruchy staja się coraz bardziej celowe i harmonijne. 2-miesięczny maluch unosi już główkę na kilka sekund, próbując podpierać się na ugiętych ramionach, energicznie kopie nóżkami, coraz częściej otwiera zaciśnięte piąstki, koncentruje i śledzi wzrokiem najchętniej twarz mamy. Od 3 miesiąca ruchy są już bardziej celowe i eleganckie, maluch trzymany do góry stara się utrzymać główkę, położony na brzuchu unosi ją pod kątem 90 stopni, wysuwa rączki do przodu i potrafi unieść lekko klatkę piersiową. Widać, że ruch i poznawanie możliwości własnego ciała wyraźnie dzieci fascynuje. Około 4 miesiąca maluchy potrafią już przekręcać się z brzuszka na plecy, obrót z pleców na brzuch opanują nieco później (5-6 miesiąc). Warunkiem postępu w rozwoju ruchowym maluszka jest zapewnienie mu swobody ruchu i możliwości doświadczania różnych bodźców. W pierwszych dniach życia niektóre dzieci najlepiej czują się, gdy są ściśle owinięte w rożku (to wspomnienie bezpiecznego brzuszka mamy), ale stopniowo trzeba zapewniać maluchowi coraz więcej swobody i pokazywać mu nowe możliwości. Pozycja na brzuszku jest wybitnie edukacyjna: maluch uczy się dźwigać ciało, odpychać od podłoża, kontrolować położenie główki, utrzymywać równowagę. Dajmy dziecku szansę na te doświadczenia poprzez układanie na brzuchu kilka razy dziennie, na kilka minut.

Potrafię już sięgnąć po zabawkę...

W okolicach 3-4 miesiąca maluszek odkrywa, że jego paluszki mogą robić dokładnie to, czego od nich oczekuje. To kluczowy etap nauki precyzyjnych czynności manualnych, dzięki którym za chwilę dziecko zacznie chwytać samodzielnie przedmioty i badać je, wkładając interesujące go rzeczy do buzi. Z pozoru wydaje się, że sięganie po przedmiot to prosta czynność. Dla dziecka to jednak duże wyzwanie. Koordynacja pracy oczu i rąk nie jest na tym etapie jeszcze doskonała, rączka wykonuje kilka mniejszych ruchów do upatrzonego celu. Stopniowo ruchy nabierają płynności i precyzji. Na tym etapie rozwoju maluszek odkrywa, że jego rączki są bardzo przydatnym narzędziem poznawania świata.

Ciekawostka:

Czy wiecie, że dziecko posiada zdolność stworzenia w swojej wyobraźni kształtu przedmiotu, który trzyma w rączkach, bez patrzenia na ten przedmiot?

Przykładowe ćwiczenia dla dzieci w wieku od 0-5 miesięcy:

Zobacz również:

Śpiewanka- bujanka

W tej zabawie możesz siedzieć lub stać. Trzymając dziecko na rękach, zaśpiewaj ulubioną piosenkę maluszka, kołysząc się w prawo i w lewo lub do przodu i do tyłu. Bujanie się w rytm muzyki pomaga Twojemu dziecku poznać rytm jednostajny, który jest bardzo ważny w wykształcaniu umiejętności koordynacji ruchowej.

Nóżka do rączki

Połóż dziecko na pleckach. Nucąc piosenkę chwyć jego prawą rączkę i lewą nóżkę. W rytm piosenki dotykaj po przekątnej rączkę i nóżkę maluszka. Potem dotknij jednocześnie lewą rączkę i prawą nóżkę. Ćwiczenie to pomoże rozwinąć strefę przodomózgowia, która łączy prawą i lewą półkulę mózgową Twojego szkraba.

Trening czyni mistrza...

Okres między 5-7 miesiącem życia malucha to prawdziwa eksplozja nowych umiejętności ruchowych. Tempo ich nabywania zależy oczywiście od wielu czynników: temperamentu, predyspozycji i masy ciała, ale także od tego jakie stwarzamy dziecku możliwości treningu, poprzez wspólna zabawę
i stymulujące otoczenie (np. nowa zabawka, po którą trzeba samodzielnie sięgnąć). Pozycja na plecach staje się dla dzieci nudna, szybko zauważają, że w pozycji na brzuszku widać o wiele więcej: doskonale koordynują głowę, odrywają od podłoża rączki i nóżki („pływanie”), odpychają się od podłoża (pełzanie) a chwilę później dźwigają się do pozycji czworaczej i bujają do przodu i tyłu. Siad jest jeszcze chwiejny i niepewny, ale to ulubiona pozycja i dzieci nieustannie domagają się możliwości poznawania świata z tej perspektywy.

...i zaczynam już raczkować!

Nadchodzi moment kiedy siad już nie wystarcza, zaś pozycja na czterech kończynach zachęca do eksperymentu świadomego i celowego przemieszczania w przestrzeni – maluch przechodzi do następnego etapu samodzielności ruchowej. Jedne dzieci zaczynają od pełzania czy czołgania, inne od razu raczkują i czworakują. To doskonałe ćwiczenie wzmacniające wszystkie partie mięśni od kręgosłupa, przez barki aż po nóżki, przygotowujące maluszka do chodzenia. Dodatkowo kształtuje koordynację i naprzemienność ruchów, uczy reakcji równoważnych. Duże wyzwanie stanowi opanowanie samodzielnego wstawania. Wspinaczki po meblach, szczebelkach łóżeczka czy nogach rodziców stają się ulubionym zajęciem. Energia dzieci jest niespożyta, wszędzie ich pełno, wszystko je ciekawi, wszystkiego chcą dotknąć i wszędzie wejść.

Dlatego koniecznie trzeba zadbać o bezpieczeństwo i komfort malucha, i tak zorganizować przestrzeń domową, aby mógł swobodnie i z radością odkrywać świat.

Ciekawostka:

Czy wiesz, że raczkujący maluch przeciętnie pokonuje dziennie odległość równą blisko 190 metrom, co w przybliżeniu równe jest długości 17 stojących w rzędzie autobusów? Gdy zacznie chodzić, każdego dnia pokona ponad 2,5 km, czyli przejdzie długość równą 30 boiskom piłkarskim!

Odkrywam świat na siedząco...

Miedzy 8-10 miesiącem życia, gdy maleństwo potrafi już samodzielnie siedzieć, odkrywanie
i zdobywanie świata odbywa się w przyspieszonym tempie. To bardzo ważny moment, bo zasięg obserwacji otoczenia jest nieograniczony, a wolne podczas siedzenia rączki mogą badać przedmioty
i zabawki bez obawy o utratę równowagi. To czas, w którym dziecko zaczyna uczyć się zabawy. Odkrywa i nieustannie zgłębia własny wpływ na przedmioty i otoczenie. Doskonali manipulację dłonią
i precyzyjne ruchy paluszków oraz koordynację wzrokowo-ruchową.

Ciekawostka:

Czy wiecie, że większość odkryć małego dziecka dokonywana jest na siedząco? Dzieje się tak dlatego, że w tej pozycji najłatwiej jest mu utrzymać skupienie.

Przykładowe ćwiczenia dla dzieci w wieku od 6-11 miesięcy:

Tik Tak

Stań za swoim siedzącym maluszkiem i przełóż swoje ręce pod jego paszkami, ściskając lekko dłonie na klatce piersiowej. Następnie delikatnie podnieś maleństwo do góry i kołysz jego nóżkami jak wahadłem zegara, powtarzając: „tik tak, tik tak”. To ćwiczenie stymuluje dwie części mózgu dziecka: system przedsionkowy i tę część, która odpowiada za słuch. Oba systemy współpracują ze sobą, pomagając dziecku rozwinąć poczucie równowagi i umiejętność rozróżniania dźwięków.

Dziecięcy tor przeszkód

Przygotuj swojemu dziecku tor z przeszkodami. Na podłodze rozłóż poduszki w kilku rozmiarach oraz przedmioty wykonane z różnych materiałów (dywanik, kocyk, ręcznik, szal). Jeśli możesz, ustaw też mały stolik, pod którym dziecko będzie mogło się przeczołgać. Potem pokaż swojemu malcowi trasę, omijając przeszkody bokiem lub górą, a dla urozmaicenia trasy - możesz poruszać się też do przodu lub do tyłu. Im więcej możliwości na poruszanie się pokażesz dziecku, tym lepiej wesprzesz go w jego rozwoju ruchowym.

Patrzcie! Zaczynam już samodzielnie chodzić!

Zdobycie umiejętności stawiania pierwszych kroków buduje w maluchu poczucie autonomii
i nieograniczoną wiarę we własne możliwości. Do tej pory świat „przynosili” mu rodzice, od tej chwili maluszek zaczyna sam decydować, w która stronę pójdzie i co nowego spotka na swojej drodze. Trudno za nim nadążyć... To moment, w którym próbuje też coraz częściej dzielić się swoimi odkryciami z rodzicami. Warto zapewnić dziecku swobodę ruchów, pozwolić doświadczać także rzeczy nieprzyjemnych i towarzyszyć w codziennym odkrywaniu świata poprzez wspólną zabawę. Dzięki temu jego rozwój fizyczny, emocjonalny, intelektualny i emocjonalny będzie przebiegał harmonijnie.

Aby zadbać o pełną swobodę ruchów maluszka należy:

od samego początku kupować dziecku ubranka z naturalnych tkanin i w odpowiednim rozmiarze, aby jego ruchy nie były niczym skrępowane,
pamiętać o przygotowaniu bezpiecznej przestrzeni do zabaw ruchowych: dla maluszka do 4-5
miesiąca będzie to materacyk, mata czy kojec rozłożony na podłodze; dla starszych, samodzielnych już dzieci powinna to być ciepła, czysta podłoga, na której trudno się poślizgnąć,
pozwolić maluszkowi uczyć się stawiania pierwszych kroków na bosaka lub w antypoślizgowych skarpetkach; latem bieganie boso po piasku czy trawie doskonale rozwija aparat mięśniowy stóp i daje duuuużo radości,
zadbać o dopasowującą się do ruchów dziecka chłonną pieluszkę, która chroni wrażliwą skórę malucha przed podrażnieniami, a co najważniejsze nie krępuje jego ruchów, np. Pampers Active Baby z Potrójnym Dopasowaniem.

Przykładowe ćwiczenia dla dzieci w wieku od 12-24 miesięcy:

Robaczek Wiercipięta

Pokaż dziecku, jak bawić się w Robaczka Wiercipiętę. Poruszajcie wszystkimi częściami ciała: główką, językiem, noskiem, ramionami, paluszkami, nóżkami i wszystkim naraz. Potem odpocznijcie. Zabawa w Robaczka, która wymaga od dziecka koncentracji, słuchania, reagowania za pomocą ruchu, lub braku ruchu, rozwija w dziecku umiejętność kontroli swojego ciała.

Wstawaj śpiochu!

Nawet, jeśli Twoja pociecha potrafi już chodzić, na pewno część czasu poświęca na zabawy na czworakach. Raczkowanie wymaga koordynacji obu półkul mózgowych, ponieważ ta czynność angażuje działanie prawej i lewej części ciała, oczu, uszu, rączek i nóżek. Ułóż na podłodze kilka zabawek.
Powiedz dziecku, że zabawki śpią i trzeba je obudzić. Następnie pokaż dziecku, jak powinno raczkować między zabawkami, aby ich nie potrącić i jednocześnie nie obudzić. W momencie, gdy powiesz: „wstawać”, maluszek może podczas raczkowania potrącać zabawki, "budząc je".

Podsumowanie

Na każdym etapie rozwoju rodzice mogą wspierać swoje dziecko. Schemat rozwoju ruchowego malucha jest logiczny i stały, odbywa się krok po kroku, ale tempo nabywania nowych umiejętności jest bardzo różne. Dlatego stymulujmy dzieci, ale nie wymuszajmy i nie przyspieszajmy niczego na siłę. Niezwykle istotne jest zapewnienie maluszkowi swobody ruchu, możliwości bezpiecznego eksperymentowania oraz poczucia aprobaty i miłości. Zabawa z dzieckiem jest najlepszą formą treningu ruchowego i nauki: buduje świadomość ciała, doskonali ruch, rozwija ciekawość świata
i inteligencję. Uśmiech rodzica czy opiekuna stanowi najlepszą zachętę do podejmowania nowych wyzwań i choć czasem zdarzają się przykre doświadczenia (upadek, guz na głowie, zbite kolano), warto dalej próbować.

Anna Niezgoda,
Pediatra, Ekspert Instytutu Pampers